Temperatuursensatie (med. Thermoreceptie) van de huid en slijmvliezen worden geleverd door thermoreceptoren. Deze thermoreceptoren zijn gespecialiseerde zenuwuiteinden die waargenomen temperatuurstimuli via chemische processen projecteren op zenuwvezels in de spinal cord, van waar de stimuli naar de hypothalamus. De hypothalamus is het centrum van temperatuurregeling in de hersenen, waar warmtegevoelige neuronen perifere temperatuurinformatie van de thermoreceptoren nemen en deze integreren met centrale informatie over de heersende lichaamstemperatuur om beschermende aanpassingen te initiëren, zoals koud rillen of zweten. Het temperatuurgevoel kan worden aangetast als gevolg van verschillende neurologische aandoeningen, met name multiple sclerose, polyneuropathieën, beroertes, Lyme en dementie.
Wat is temperatuursensatie?
Menselijke temperatuursensatie wordt ook wel thermoceptie genoemd en verwijst naar de waargenomen omgevingstemperatuur. Menselijke temperatuursensatie wordt ook wel thermoceptie genoemd en verwijst naar de waargenomen omgevingstemperatuur. Vrije zenuwuiteinden, bekend als receptoren, geven de dermis en epidermis van de huid en de slijmvliezen van de ingewanden een specifieke oppervlaktegevoeligheid voor externe prikkels. Deze externe stimuli omvatten aanraakstimuli, pijn stimuli en temperatuurstimuli. In de geneeskunde, epicritische gevoeligheid van de huid verwijst naar aanraakgevoeligheid door mechanoreceptoren. Samen met pijn receptoren, thermoreceptoren, aan de andere kant, zijn verantwoordelijk voor potopathische gevoeligheid. Thermisch en pijn stimuli worden opgevangen door de receptoren van het potopathische systeem en overgebracht op vezels van het centrale zenuwstelsel zenuwstelsel Deze zenuwvezels of koordcellen bevinden zich in de contralaterale zijde van de spinal cord achterhoorn, zich uitstrekkend in het voorste koord via de tractus spinothalamicus anterior et lateralis. Van de spinal cord, worden waargenomen temperaturen uiteindelijk doorgegeven aan de hypothalamus De waargenomen temperatuur verschilt van persoon tot persoon en is nooit gelijk aan de werkelijke omgevingstemperatuur. De waargenomen temperaturen zijn dus altijd subjectieve waarnemingen, met name gerelateerd aan de culturele achtergrond en de algehele fysiologische en psychologische toestand van het individu.
Functie en taak
De temperatuurwaarneming speelt met name een rol bij de bescherming van het lichaam reflexen en thermoregulatie. De receptoren van de huid hebben elk een specifieke prikkelgevoeligheid. Afhankelijk van deze prikkelgevoeligheid worden de receptoren gedifferentieerd koud en warme receptoren. De koud receptoren vertonen een reactie op temperatuurbereiken van 20 tot 32 graden Celsius, dwz op temperaturen onder de lichaamstemperatuur. Ze reageren op dalende temperaturen met een toename van de ontladingsfrequentie. Warme receptoren zijn daarentegen verantwoordelijk voor het bereik tussen 32 en 42 graden Celsius en nemen temperatuurveranderingen binnen dit bereik waar. De zenuwuiteinden genereren bepaalde actiepotentialen, afhankelijk van de temperatuur die erop inwerkt. Door chemische reacties worden deze actiepotentialen overgedragen via de synapsen naar de zenuwvezels van het ruggenmerg, vanwaar ze via neuronale schakelpunten worden doorgegeven aan de warmtegevoelige zenuwcellen van de hersenen Daar, in de hypothalamus, ligt het centrum van de menselijke thermoregulatie. Via dit centrum wordt de lichaamstemperatuur aangepast aan de buitentemperatuur. Het thermoregulerende centrum van de hersenen vergelijkt de thermische informatie van de periferie met de centrale temperatuurinformatie van het lichaam. Op basis van deze vergelijking geven de hersenen een thermoregulerende respons en initiëren zo bij hoge temperaturen warmteverlies door bijvoorbeeld perifere vasodilatatie of zweten. Aan de andere kant kan in het geval van waargenomen kou de reactie op de overgedragen temperatuurprikkels ook overeenkomen met warmteproductie of warmtebehoud, bijvoorbeeld in de vorm van koude huid, verhoogde metabolische activiteit of koude rillingen. Door de respectievelijke reactie op de temperatuursensatie, voorkomt het lichaam oververhitting en afkoeling. Het menselijk welzijn is nauw verbonden met de activiteit van thermoregulatie, die op zijn beurt weer nauw verband houdt met bloed circulatieBeide warmte spanning en koude stress belasten de bloedsomloop, aangezien in beide gevallen een aanpassing van de lichaamstemperatuur moet plaatsvinden via veranderingen in bloed stromen.
Ziekten en kwalen
Temperatuursensatie door warmte- en koude receptoren van de huid kan verstoord of afwezig zijn als gevolg van verschillende, meestal neurologische verschijnselen. Dit wordt dan een gevoeligheidsstoornis genoemd. Polyneuropathieënkan bijvoorbeeld zenuwvezels van verschillende lokalisaties beschadigen. Als gevoelige zenuwvezels worden beschadigd, waar de thermoreceptoren van de huid naar uitsteken, kunnen dienovereenkomstig gestoorde temperatuurpercepties optreden. Gevoeligheidsstoornissen van de huid kunnen echter ook symptomatisch zijn voor de auto-immuunziekte multiple sclerose, waarin er permanent immunologisch wordt geïnduceerd ontsteking in het midden zenuwstelsel. In dit geval, een ontsteking van het ruggenmerg gebieden voor de overdracht van thermische informatie kunnen net zo verantwoordelijk zijn voor een verstoorde temperatuursensatie als een ontsteking van het thermocentrum in de hypothalamus. Echter, verminderde temperatuursensatie in multiple sclerose gaat meestal gepaard met algemene sensorische stoornissen zoals aanhoudende gevoelloosheid. Behalve dit, suikerziekte kan ook in verband worden gebracht met een verminderde temperatuursensatie, vooral in het gebied van de voeten. Diabetes-gerelateerde gevoeligheidsstoornissen gaan vaak gepaard met spierverlies reflexen en zijn meestal beperkt tot een sokvormig deel van de voet. Lang is de lijst met ziekten die verband kunnen houden met een valse temperatuursensatie. Naast de genoemde Lyme, een verzakking van de Ischiaszenuw, dementie, beroerte or migraine kan ook de gevoeligheidsstoornis veroorzaken. Aan de andere kant hoeft een gestoorde temperatuursensatie niet in alle gevallen een fysieke of pathologische oorzaak te hebben. Uitputting kan bijvoorbeeld ook de temperatuursensatie verwarren. Hetzelfde geldt voor psychologisch spanning en geestesziekte Stoornissen van het temperatuurgevoel zijn meestal zorgwekkender als ze beperkt blijven tot een definieerbaar huidgebied en niet het hele lichaam treffen. Als de lokalisatie nauwkeurig kan worden afgebakend, is de verstoorde gevoeligheid meestal niet gerelateerd aan uitputting of psychisch spanning, maar eigenlijk tot een ziekte.
