Plasmaferese is een therapeutische procedure voor het verwijderen van ongewenste eiwitten, immunoglobulinenof antilichamen van de mens bloed plasma. Dit filterproces, dat buiten het lichaam plaatsvindt, kan het beloop van verschillende ziekten gunstig beïnvloeden of zelfs genezen.
Wat is plasmaferese?
Plasmaferese is een therapeutische procedure voor het verwijderen van ongewenste eiwitten, immunoglobulinenof antilichamen van de mens bloed plasma. De term ferese komt uit het Grieks en betekent het wegnemen van een deel van het geheel. In plasma-uitwisseling, waar altijd voor wordt gebruikt therapiewordt het afgescheiden deel van het plasma weggegooid en vervangen door een ander volume vloeistof, afhankelijk van de indicatie. In de meeste gevallen is dit fysiologische zoutoplossing of de oplossing van Ringer. De procedure wordt ook wel therapeutische plasma-uitwisseling genoemd, hoewel niet alle bloed plasma wordt uitgewisseld, maar alleen ongewenste componenten, die meestal eiwitten bevatten, worden uitgefilterd. Hoewel plasmascheiding ook negatieve bijwerkingen kan veroorzaken, worden deze meestal geaccepteerd omdat het voordeel voor de individuele patiënt onvergelijkbaar groter is. In het Engels wordt plasmaferese ook wel plasma-uitwisseling, PE genoemd. Het is een gevestigde medische procedure die aan hoge wetenschappelijke normen is onderworpen en de afgelopen jaren verder is geoptimaliseerd en verfijnd om zo nauwkeurig mogelijk aan de verschillende indicaties te voldoen. Het bewezen therapie de procedure kan met succes worden uitgevoerd onder poliklinische, semi-poliklinische of zelfs intramurale omstandigheden.
Functie, effect en doelen
Het allereerste doel van therapeutische plasma-uitwisseling is het verwijderen van ongewenste componenten in de vloeibare componenten van het stromende bloed. De cellulaire componenten van het bloed, dwz alle bloedcellen zoals erytrocyten, leukocytenof bloedplaatjes, worden niet gewijzigd tijdens plasmaferese. Het is uitsluitend een kwestie van therapeutische beïnvloeding van de samenstelling van het bloedplasma. Als het doel is het effectief verwijderen van ongewenste antilichamen zo hoogmoleculair eiwitten, dan wordt plasmaseparatie vooral gebruikt in de neurologie of niergeneeskunde, nefrologie. Als de procedure specifiek wordt gebruikt voor stoornissen in het vetmetabolisme, noemen artsen het ook wel lipidenaferese. Het filtratieproces kan dan zo worden aangepast dat alleen ongewenste microscopisch kleine vette lichaampjes, lipiden, worden verwijderd uit het bloedplasma. Plasma-uitwisseling is dus een selectief proces waarbij alleen de ongewenste plasmacomponenten ooit mogen worden verwijderd. Dit is natuurlijk niet altijd onder alle omstandigheden mogelijk, omdat het ook kan resulteren in het verwijderen van componenten in het plasma die eigenlijk niet verwijderd dienen te worden. Dit is precies de reden waarom er bepaalde risico's en gevaren voor de patiënt kunnen zijn. Gelijkwaardig aan hemodialyse, plasmaferese is een zogenaamde ontgifting procedure. Het lichaam moet dus worden bevrijd of ontgift van die stoffen die zich anders in het plasma zouden ophopen. Hoe vaak en met welke tussenpozen een therapeutische plasmascheiding moet worden uitgevoerd, hangt strikt af van de betreffende indicatie en het klinische beeld. Volgens medisch-wetenschappelijke criteria zijn er bevestigde, vermoedelijke en twijfelachtige behandelingsindicaties voor de procedure. Het wordt zeker geacht dat plasmaferese bij het zogenaamde hemolytisch-uremische syndroom en bij trombotische trombocytopenische purpura zeer nuttig is voor de patiënt om zijn kwaliteit van leven te herwinnen of te behouden. Vermoedelijke indicaties die de prestatie van therapeutische plasma-uitwisseling rechtvaardigen, zijn bepaalde nierziekten, zogenaamde glomerulopathieën, en systemische lupus erythematosus Beide chronische ziekten zijn zogenaamd autoimmuunziektendwz antilichamen worden op een ongecontroleerde manier gevormd tegen de eigen weefselstructuren van het lichaam. Door middel van plasmaferese kunnen deze weefselbeschadigende antilichamen tijdelijk uit het lichaam van de patiënt worden verwijderd. Twijfelachtige aanwijzingen zijn pemphigus vulgaris, een huid ziekte geassocieerd met de vorming van schadelijk autoantilichamen en multiple scleroseMet name bij een acute aanval met ziektedruk en verslechtering van de prognose kan een therapeutische plasma-uitwisseling in multiple sclerose kan voor de patiënt de moeite waard zijn. Maar lang niet alle patiënten lijden aan deze chronische ontstekingsziekte van de centrale zenuwstelsel profiteren ervan.
Risico's, bijwerkingen en gevaren
Om de scheiding van bloedcomponenten therapeutisch uit te voeren, zijn zogenaamde celscheiders nodig. Dit proces vindt buiten het lichaam plaats in speciaal daarvoor ontworpen machines. Moderne celscheiders hebben allemaal computergestuurde kleppen en rolpompen. Een absoluut steriele operatie is essentieel, omdat bij alle bloeduitwisselingsprocedures het grootste gevaar voor de patiënt bestaat uit mogelijke infecties. Vooral bij plasmaferese worden vitale componenten zoals stollingsfactoren uit het plasma verwijderd naast ongewenste laagmoleculaire componenten zoals autoantilichamen of pathologische eiwitten. De stollingsfactoren worden geproduceerd in de lever en kunnen echter niet zo snel worden aangevuld als ze worden verwijderd door plasmascheiding. In veel gevallen is het daarom nodig om kunstmatige stollingsfactoren aan het gezuiverde plasma toe te voegen, zodat het stollingsvermogen van het bloed niet wordt aangetast. Het is essentieel om een permanent te voorkomen bloedingsneiging van de patiënt als gevolg van een therapeutische plasma-uitwisseling. Er zijn speciale plasmascheiders met semipermeabel membraan nodig om tijdens het proces alleen bepaalde fracties van individuele eiwitten uit te filteren. Met membraantesten in vitro kan precies worden bepaald welke maten moleculen kan door het membraan gaan en dat zal worden vastgehouden voordat het door de patiënt wordt gebruikt. In plasmaferese, beide bloed verzameling en hertransfusie worden uitgevoerd via dezelfde veneuze toegang, zoals een arm ader Bij elke hertransfusie, herinfusie, worden naast het gezuiverde plasma de celcomponenten, dwz de verschillende bloedcellen, teruggestuurd naar de patiënt.
