Kort overzicht
- Symptomen: neerslachtigheid, verlies van interesse, vreugdeloosheid, slaapstoornissen, angstgevoelens, schuldgevoelens, in ernstige gevallen: zelfmoord- en kindermoordgedachten.
- Behandeling: eenvoudige maatregelen zoals hulpaanbiedingen, psycho- en gedragstherapie, soms antidepressiva
- Oorzaken en risicofactoren: neiging tot depressie, sociale conflicten en zorgen.
- Diagnostiek: doktersconsultatie, postpartumdepressietest EPDS
- Beloop en prognose: Postpartumdepressie geneest meestal volledig; therapie en steun van partner en familie verbeteren de prognose.
- Preventie: Elimineer risicofactoren al tijdens de zwangerschap.
Wat is postpartumdepressie?
Postpartumdepressie (PPD) is een psychische aandoening waar veel moeders, maar ook sommige vaders, na de bevalling last van hebben. Getroffen personen bevinden zich in een neerslachtig humeur, voelen zich hopeloos en isoleren zich steeds meer van hun sociale contacten.
Over het geheel genomen kunnen er drie grote crises en ziekten op het gebied van de geestelijke gezondheidszorg na de bevalling worden onderscheiden:
- Postpartum somber humeur, ook wel babyblues of ‘huildagen’ genoemd
- Postpartum depressie
- Postpartum psychose
De drie postpartum mentale crises en ziekten verschillen qua oorzaak, tijdstip van ontstaan en type en ernst van de symptomen. Zowel een postpartumdepressie als een postpartumpsychose treden enkele weken na de geboorte op.
Het verschil tussen de twee aandoeningen is dat de symptomen van een postpartumpsychose meestal nog ernstiger zijn dan die van een postpartumdepressie. Bovendien ontwikkelen veel patiënten hallucinaties en wanen.
Babyblues manifesteert zich een paar dagen na de geboorte als gevolg van hormonale veranderingen.
Babyblues is een fase van verhoogde psychologische gevoeligheid na de geboorte. Meestal gaat het na een paar dagen over. Lees hierover meer in het artikel Babyblues.
Postpartumdepressie bij mannen
Postpartumdepressie treft ook vaders. De oorzaken van postpartumdepressie bij mannen zijn nog steeds relatief onduidelijk. De specifieke psychologische en fysieke spanningen van de nieuwe levenssituatie zullen echter waarschijnlijk een centrale rol spelen: gebrek aan slaap, minder tijd voor hobby's, vriendschappen of de relatie met het paar.
Veel vaders kampen ook met het gevoel dat ze nu een grote verantwoordelijkheid moeten nemen. Een geïdealiseerd idee van de rol van de vader en het gevoel deze niet te kunnen waarmaken, bevorderen ook depressies.
- Eerdere depressieve ziekte
- Problemen in partnerschap
- Financiële zorgen
- Hoge verwachtingen van de vaderrol
Er rust ook een bijzondere last op vaders als het kind te vroeg geboren wordt.
Het risico op postpartumdepressie is bijzonder hoog voor mannen van wie de vrouw een postpartumdepressie heeft ontwikkeld.
Alarmsignalen voor postpartumdepressie bij mannen zijn onder meer uitputting, lusteloosheid en een gevoel van innerlijke leegte. Sommige mannen worden prikkelbaar, hebben last van stemmingswisselingen en slapen slecht. Anderen ontwikkelen schuldgevoelens (zonder reden), maken zich meer zorgen en voelen zich angstig.
In de meeste gevallen verschijnen de depressieve symptomen bij mannen niet onmiddellijk na de geboorte in de vorm van een ‘babyblues’, maar sluipen ze binnen na twee tot zes maanden. Als de symptomen aanhouden, is het belangrijk om vroeg hulp te zoeken. Het risico is immers groot dat de depressie chronisch wordt en daardoor des te moeilijker te behandelen.
Hoe herken je postpartumdepressie?
Bovendien veroorzaakt postpartumdepressie andere symptomen, zoals:
- gebrek aan energie, lusteloosheid
- Verdriet, vreugdeloosheid
- Innerlijke leegte
- Gevoel van waardeloosheid
- Gevoelens van schuld
- Ambivalente gevoelens jegens het kind
- Hopeloosheid
- Seksuele onwil
- Hart problemen
- Doof gevoel
- bevend
- Angst en paniekaanvallen
Bovendien tonen moeders met een postpartumdepressie vaak een algemeen gebrek aan interesse – zowel in relatie tot het kind en zijn behoeften, als in het gezin als geheel. Getroffen personen verwaarlozen zichzelf in deze periode vaak. Ze zorgen goed voor het kind, maar behandelen het als een pop en hebben geen persoonlijke band.
In ernstige gevallen komen gedachten aan moord in de geest van degenen die getroffen zijn door een postpartumdepressie. Deze hebben niet alleen betrekking op zichzelf (zelfmoordrisico), maar soms ook op het kind (kindermoord).
Observeer deze gedachten bij jezelf, aarzel niet om iemand in vertrouwen te nemen. Je bent niet de enige met deze gevoelens.
Waar kun je hulp krijgen?
Behandeling van postpartumdepressie
Individuele behandeling van postpartumdepressie hangt af van de ernst ervan. In milde vorm is praktische ondersteuning bij babyverzorging en huishoudelijke taken vaak voldoende om de klachten te verlichten. In het beste geval komt deze steun van familieleden, vrienden of de verloskundige. Soms is een huishoudhulp of nanny handig. Dit verlicht de last voor alle gezinsleden en geeft hen meer vrijheid om te werken aan de gezinscohesie en planning voor de toekomst.
In ernstigere gevallen van postpartumdepressie is psychotherapeutische behandeling noodzakelijk. Zelfhulp is in dit geval meestal niet meer voldoende. Afhankelijk van hun eigen voorkeuren en het advies van de arts krijgen getroffenen de gelegenheid voor gespreks- of lichaamstherapie.
In het beste geval worden de partner en andere familieleden bij de therapie betrokken. Ze leren onder meer hoe ze meer begrip voor de getroffen persoon kunnen ontwikkelen, hoe ze beter met de ziekte kunnen omgaan en hoe ze de getroffen persoon het beste kunnen ondersteunen.
Indien nodig krijgen vrouwen met een postpartumdepressie ook medicamenteuze behandeling met antidepressiva.
Wat veroorzaakt postpartumdepressie?
De oorzaken van postpartumdepressie bij vrouwen zijn nog niet volledig begrepen. Er zijn aanwijzingen dat hormonale veranderingen een rol spelen bij het beïnvloeden van postnatale depressie. Hormonen spelen echter waarschijnlijk niet zo’n grote rol als bijvoorbeeld bij babyblues.
Er zijn echter nog andere factoren waarvan bekend is dat ze het ontstaan van de psychische stoornis bevorderen:
Denk hierbij bijvoorbeeld aan de familieomstandigheden en de sociale situatie. Een moeilijke financiële situatie en een gebrek aan steun van de partner werken een postnatale depressie in de hand. De symptomen en de omvang ervan hangen in veel gevallen af van de mate waarin de aandoening op de getroffen persoon rust en in welke mate zij aan haar lot wordt overgelaten.
Psychische aandoeningen die vóór de zwangerschap bij de vrouw bestonden of die in de familie voorkomen, verhogen ook het risico op postpartumdepressie. De duur en symptomen worden dan vaak beïnvloed door de omvang van de psychische aandoening. Deze stoornissen omvatten depressie, obsessief-compulsieve stoornis, angststoornissen, paniekstoornissen en fobieën.
Hoe wordt een postpartumdepressie gediagnosticeerd?
Tot op heden bestaat er geen algemeen aanvaarde procedure voor het diagnosticeren van postpartumdepressie. In veel gevallen is de diagnose subjectief. Het wordt vermoed door familieleden of de getroffen persoon zelf. Uit gesprekken met de huisarts of gynaecoloog komt meestal een duidelijker beeld naar voren.
De Edinburgh Postnatal Depression Scale (EPDS) is tot nu toe het nuttigste diagnostische instrument gebleken. Deze vragenlijst is een soort postpartumdepressietest. Als er een vermoeden bestaat van een postpartumdepressie, vullen de getroffenen het samen met hun arts in. Op deze manier kan de ernst van de postpartumdepressie worden bepaald.
Wat is het beloop van een postpartumdepressie?
Een postpartumdepressie ontstaat op verschillende tijdstippen gedurende het eerste jaar na de bevalling en kan zich over meerdere weken tot jaren uitstrekken. Het begin van een postpartumdepressie verloopt meestal geleidelijk. Getroffen personen en familieleden herkennen deze aandoening vaak laat.
Tijdens een postpartumdepressie verliezen patiënten en familieleden vaak de hoop dat de ziekte ooit zal genezen. De prognose voor een postpartumdepressie is echter goed. In de regel herstellen de getroffenen volledig.
Hoe kan een postpartumdepressie worden voorkomen?
Aanstaande moeders of vaders die op zichzelf risicofactoren opmerken, zoals een neiging tot depressie, weinig financiële middelen of partnerschapsconflicten, wordt aangeraden om al vóór de geboorte hulp te zoeken.
Ondersteuning in het huishouden en bij de zorg voor de pasgeborene ontlast de jonge moeder en zorgt ervoor dat ze herstelt van de bevalling en zich rustig in de nieuwe levenssituatie nestelt.
