Odontoblasten zijn tandvormende mesenchymale cellen van de tandstelsel en scheiden zogenaamd predentine af om de tanden te dentineren. Nadat de tandvorming is voltooid, onderhouden ze de tanden en repareren ze deze in geval van kauwen en bederf. In avitaminoses zoals vitamine C Bij een tekort treedt vaak onomkeerbare degeneratie van de cellen op.
Wat zijn odontoblasten?
Met de melk tand en de verandering van tanden, tandvormingsprocessen vinden tweemaal plaats in het menselijk organisme. Odontoblasten spelen een belangrijke rol in deze processen. Dit zijn zeer gespecialiseerde cellen van het tandweefsel. Ze hebben een mesenchymale oorsprong en ontwikkelen zich vanuit de ectodermale neurale top. Na hun differentiatie zijn de cellen significant betrokken bij de ontwikkeling van tanden. Gedurende hun hele leven produceren ze predentine, dat bekend staat als de organische voorloper van de tandsubstantie dentine In termen van tandontwikkeling, de vorming van dentine staat bekend als dentinisatie of dentinogenese. Odontoblasten leveren het nodige materiaal voor deze dentinogenese. Als cellen van het mesenchymale bindweefsel, ze zijn gerelateerd aan osteoblasten en fibroblasten. Net zoals osteoblasten botopbouwende taken uitvoeren, vervullen ze tandvormende functies. Behalve moeilijk glazuur, het mesenchym levert alle componenten van tanden. Vanwege hun directe verbinding met de zenuwstelsel, odontoblasten spelen ook een cruciale rol in de perceptie van pijn in de tandstelsel.
Anatomie en structuur
Tijdens de ontwikkeling van tanden initiëren epitheelcellen in de omhulsels van Hertwig de ontwikkeling van osteoblasten. Ze zorgen ervoor dat de cellen van het aangrenzende mesenchym differentiëren. Aldus veroorzaken de mesenchymcellen odontoblasten. De odontoblasten vestigen zich dan in het grensgebied tussen pulp en dentine De voormalige mesenchymcellen hebben een cilindrische vorm en palissade-achtige opstelling. Omdat ze gedurende hun hele leven dentine vormen, neemt de pulpacavum af met het ouder worden. De fijne celprocessen van de odontoblasten worden de vezels van Tomes genoemd. Tijdens de vorming van dentine treedt calcificatie van het predentine op bij deze structuren, waardoor dentinale tubuli ontstaan. Deze kanalen worden de kanalen van Tomes genoemd en komen overeen met de boete, haar-vormige holtes die van binnen naar buiten lopen van het gevormde dentine. De kanalen worden gevuld door de uitsteeksels van de odontoblasten, die wel vijf millimeter lang kunnen zijn. Elke odontoblast staat ook in direct contact met vrije zenuwuiteinden.
Functie en taken
Odontoblasten scheiden predentine af, bekend als de organische voorloper van dentine, om tanden te vormen. Ze spelen dus een belangrijke rol bij odontogenese. Dentinevorming wordt ook wel dentinogenese genoemd. Tijdens de tandvorming verschijnt dit proces als het eerste herkenbare kenmerk van de kruinfase. De odontoblasten onderscheiden zich van de tandheelkundige papil cellen en scheiden een organische matrix af aan de latere tandpunt, die zich dicht bij de binnenste bevindt epitheel De matrix bestaat uit collageen vezels met diameters tot 0.2 μm. De odontoblasten migreren naar het midden van de toekomstige tand. Daar vormen ze uitlopers, ook wel het odontoblastproces genoemd. De uitloper initieert de afscheiding van hydroxyapatietkristallen. De mineralisatie van de organische matrix begint. Het dentine van de mantel wordt gevormd uit reeds bestaande basissubstanties van het gebit papil Primair dentine wordt gevormd door processen van odontoblasten. De cellen worden groter totdat er geen extracellulaire bronnen meer kunnen bijdragen aan de organische matrix. Grote odontoblasten scheiden weinig af collageen en groeien structureel heterogene kernen. In aanvulling op collageen afscheiding, lipiden, fosfoproteïnen, en fosfolipiden worden in dit stadium uitgescheiden. Wanneer de tandvorming is voltooid, verliezen odontoblasten het vermogen om zich te delen. Ze komen tot rust in de periferie van de pulpa en behouden de dentinemantel van de tanden voor de rest van hun leven door secundair en tertiair dentine te laten groeien. Secundair dentine vormt significant langzamer dan primair dentine. De vorming vindt pas plaats nadat de wortelvorming is voltooid. In de directe omgeving van de kroon verloopt de ontwikkeling sneller dan elders op de tand. Tertiair dentine wordt ook wel reparatief dentine genoemd en vormt zich reactief op kauwen of cariës.
Ziekten
Vitamine Tekortkomingen kunnen effecten op odontoblasten vertonen. Dit geldt vooral voor vitamine C Vitaminose C staat ook bekend als scheurbuik en kwam vooral veel voor bij zeereizigers zonder evenwichtige voedselvoorziening. Het daarmee gepaard gaande tekort aan ascorbinezuur brengt de cohesie van de weefsels in gevaar, omdat er niet meer voldoende stopverf kan worden geproduceerd. In het spierstelsel, capillair bloed lekkage leidt tot kleine foci van bloeding. In been, kraakbeen cellen en epifysen laten los en oedeem ontwikkelt zich vaak in de mond De odontoblasten worden evenzeer beïnvloed door vitamine C tekort. Ze degenereren langzaam en geven niet langer voldoende dentine af. Ze zijn afgesloten van het predentine, wat hun degeneratie verder bevordert. Omdat de gedegenereerde cellen door een verminderde dentineproductie niet meer in staat zijn de tanden te herstellen, worden de tanden des te harder getroffen door ziekten zoals cariës Iets minder vaak voorkomend dan avitaminose zijn dentinale dysplasie van de radiculaire en coronale vormen of dentinogenesis imperfecta. Bij deze erfelijke ziekten is de dentinogenese door odontoblasten verstoord. Er verschijnen grote holtes in het dentine. De tanden slijten gemakkelijker en zijn vatbaarder voor breuken. De symptomen van de erfelijke ziekten kunnen worden verlicht door endodontisch en endochirurgisch maatregelen indien nodig. Als de tanden niet kunnen worden bewaard, worden ze verwijderd. Na verwijdering kan indien nodig implantaatplaatsing plaatsvinden.
Typische en veel voorkomende tandziekten.
- Verlies van tanden
- wijnsteen
- Kiespijn
- Gele tanden (verkleuring van de tanden)
