Gentamicine is een aminoglycoside antibioticum Het is voornamelijk effectief tegen Gram-negatief bacteriën maar wordt nu systemisch alleen in noodsituaties gebruikt vanwege nefrotoxische en ototoxische bijwerkingen.
Wat is gentamicine?
Gentamicine is een antibioticum uit de groep van aminoglycosiden, dat is samengesteld uit verschillende stoffen die gentamicines worden genoemd. Het is dus een mengsel van stoffen. Het sulfaatzout van gentamicine wordt gebruikt als medicijn. De eerste gentamicines werden ontdekt in de bacteriestam Micrononospora purpurea. De verschillende gentamicines lijken qua structuur sterk op elkaar. Gentamicine heeft een bacteriedodende werking en is voornamelijk werkzaam tegen gramnegatief bacteriën, maar ook tegen stafylokokken Het wordt systemisch alleen als reserve gebruikt antibioticum, vooral bij ziekenhuisinfecties (zogenaamde ziekenhuisinfecties), omdat dit ernstige bijwerkingen kan veroorzaken. Nefro- en ototoxiciteit zijn de belangrijkste die hier worden genoemd. Bij topisch gebruik zijn deze mogelijke bijwerkingen zo onwaarschijnlijk dat ze verwaarloosbaar zijn. Om deze reden wordt gentamicine vaak gebruikt in oogdruppels en oogzalven.
Farmacologische werking
Gentamicine is een goedwerkend antibioticum en kan worden gebruikt om verschillende bacteriële infecties te behandelen. In de praktijk wordt gentamicine systemisch alleen als noodmedicatie gebruikt, omdat het ernstige bijwerkingen kan veroorzaken. Deze omvatten vooral uitgesproken nefro- en ototoxiciteit. Deze potentiële nier- en ototoxische effecten voorkomen een wijdverbreid gebruik van gentamicine zolang andere effecten effectief zijn antibiotica zijn beschikbaar. Voor sommige indicaties, vooral in het ziekenhuis opgelopen infecties (nosocomiale infecties), zijn andere middelen echter vaak niet beschikbaar of antibiotica beschikbaar vergelijkbare of ernstigere bijwerkingen veroorzaken. In de diergeneeskunde wordt gentamicine daarentegen veel gebruikt, voornamelijk vanwege de lage prijs. De werkingsmechanisme van gentamicine is om het lezen van mRNA op de ribosomen of bacteriën Dit wordt gedaan door te binden aan de 30S-subeenheid van de ribosomen Als het mRNA niet kan worden afgelezen, wordt de eiwitbiosynthese van de bacteriën belemmerd. Als een high concentratie van gentamicine aanwezig is, kan de biosynthese van menselijke eiwitten ook worden beïnvloed. Bij het aanbrengen van gentamicine moet worden opgemerkt dat dit niet oraal kan worden gedaan. Gentamicine moet altijd parenteraal worden toegediend.
Medische toepassing en gebruik
Gentamicine is voornamelijk werkzaam tegen Gram-negatieve bacteriën, maar ook tegen stafylokokken Het is niet effectief tegen anaërobe bacteriën en gentamicine is minder effectief in zure en / of anaërobe omgevingen. Gentamicine is over het algemeen een goed werkend antibioticum en kan dus worden gebruikt voor een aantal bacteriële infecties. Omdat er echter een hoog risico op ernstige bijwerkingen is, wordt systemisch gebruik van gentamicine alleen in noodgevallen gedaan. In dergelijke gevallen wordt het meestal gebruikt in combinatie met bètalactam antibiotica Indicaties voor het gebruik van gentamicine zijn onder meer endocarditis (ontsteking van de binnenbekleding van de hart-), ernstige infecties veroorzaakt door pseudomonas, enterokokken, listeria, stafylokokken, en enterobacteriën, evenals infecties veroorzaakt door vermenigvuldiging resistent tuberculose bacteriën. In ieder geval moet het systemische gebruik van gentamicine strikt worden afgewogen tegen het risico op ernstige bijwerkingen. Bij langdurige behandeling moet deze weging steeds weer plaatsvinden. Het therapeutische bereik van gentamicine is smal: als er sprake is van een verhoogde plasmaspiegel, neemt het risico op nefro- en ototoxische reacties snel toe. Het risico neemt ook toe naarmate de behandeling langer wordt, aangezien gentamicine zich ophoopt in de niercortex. Daarom is een strikte indicatie en individuele dosering noodzakelijk. Bij plaatselijke toepassing is het risico op systemische bijwerkingen laag. Om deze reden wordt gentamicine vaak gebruikt in oogdruppels en zalven Bij operaties worden soms kogelkettingen met gentamicine en botcement met gentamicine gebruikt om postoperatieve infecties van zacht weefsel en botten te voorkomen. Bovendien worden sponzen die gentamicine bevatten bij verschillende procedures gebruikt. Gentamicine is hier nuttig vanwege zijn hoge hittebestendigheid en laag allergeen potentieel. Gentamicine kan ook worden gebruikt tegen de ziekte van Menière, maar is niet goedgekeurd voor dit gebruik duizeligheid dat voorkomt in de ziekte van Menière kan worden behandeld met gentamicine omdat gentamicine door zijn ototoxiciteit sensorische cellen in het oor kan vernietigen.
Risico's en bijwerkingen
Gentamicine is sterk nefro- en ototoxisch. In 1-10% van de gevallen is schade aan de nier treedt op als gevolg van gentamicine. In dit geval treedt schade aan de proximale tubulus op. Dit is meestal omkeerbaar. In combinatie met andere nefrotoxische stoffen drugsneemt het risico toe. Ototoxische reacties komen ook vaak voor. Gehoorbeschadiging treedt op in 1-3% van de gevallen, en evenwicht stoornissen komen voor in maximaal 14% van de gevallen. Er is geen veilige gentamicine dosis, maar het risico op bijwerkingen neemt toe met een hogere dagelijkse dosis en met een hogere totale dosis. Er is dus een hoger risico bij een langere behandelingsduur en bij een hogere dosis Andere bijwerkingen zijn neuromusculaire blokkades. Plasmaconcentraties moeten tijdens de behandeling met gentamicine worden gecontroleerd.
