De formatio reticularis vormt een zenuwplexus bij de mens hersenen die zowel uit grijze als witte stof (substantia alba en substantia grisea) bestaat en het geheel doorkruist hersenstam Het strekt zich uit tot de spinal cord en bestaat uit uitgebreide, diffuus verbonden neuronenetwerken. De formatio reticularis regelt onder meer de waak- en slaaptoestanden, de vitale circulatie- en ademhalingscentra, de braken midden en grote delen van het motorsysteem.
Wat is de formatio reticularis?
De formatio reticularis is een netwerk van verschillende neuronen die zich uitstrekken vanaf de hersenstam aan de spinal cord De Latijnse term formatio reticularis is samengesteld uit de termen formatio (= vormgeving of vorming) en reticulum (= klein netwerk). In het Duits is de triviale naam Hirnnetz (hersenen netwerk) wordt soms ook gebruikt. De term reticulaire formatie wordt ook vaak gebruikt. Het neuronale netwerk bestaat uit witte en grijze materie (substantia alba en substantia grisea). De reticulaire formatie verwerkt informatie van alle motorische en sensorische kernen van de hersenen Het is de thuisbasis van de bloedsomloop- en ademhalingscentra en is betrokken bij de controle van slaap en waakzaamheid. Delen van de medische literatuur definiëren de formatio reticularis negatief vanwege de sterke onderlinge verbondenheid. Dienovereenkomstig omvat het alle vezelkanalen en neuronen van de hersenstam die niet duidelijk motorische of sensorische functies dienen. De voorwaarde moet echter zijn dat de vezelkanalen of neuronen zich in het mesencephalon, rhombencephalon of myelencephalon (specifieke subregio's van de hersenen) bevinden. Het voordeel van deze negatieve definitie is dat het de vaak moeilijke afbakening van de individuele subregio's van de reticulaire formatie elimineert.
Anatomie en structuur
De formiaat reticularis kan worden onderverdeeld in drie grote kerngroepen. Dienovereenkomstig wordt onderscheid gemaakt tussen
- Een middenzone,
- Een laterale zone en
- Een lateraal aangrenzende mediale zone
onderscheiden. De middenzone is samengesteld uit smalle celplaten die Raphne-kernen worden genoemd. Deze zone wordt gebruikt voor informatieverwerking. Hier kan informatie uit andere delen van de hersenen (bijv. De limbisch systeem of de frontale cortex) wordt ook ontvangen en verzonden. De laterale zone is voornamelijk verantwoordelijk voor motorische efferenten. Deze zone is opgebouwd uit kleine cellen. Daarentegen bestaat de lateraal aangrenzende mediale zone uit relatief grote cellen. Van hieruit worden informatie en stoffen verzonden naar de thalamus en gedeeltelijk naar de cortex (beide zijn hersengebieden). Bovendien is informatie van de spinal cord, cerebellum, en sensorische zenuwkernen van de hersenen arriveren in de mediale zones.
Functie en taken
De verschillende zones van de formatio reticularis sturen de vitale functies van het lichaam. Bijvoorbeeld, braken en het slikken wordt van hieruit gecontroleerd. De formatio reticularis zijn ook betrokken bij mictie. De term mictie wordt gebruikt om het fysieke proces van het legen van de urinewegen te beschrijven blaas Het bijzondere van het hersennetwerk is dat het motorische subfuncties combineert tot een holistische geleiding (doorstuur- en bundelfunctie). Hier wordt informatie uit bijna alle delen van de hersenen bij elkaar gebracht, verwerkt en uiteindelijk doorgestuurd. Een groot deel van de informatie wordt naar het cerebellum, grote hersenen en diencephalon. Daarom spreken we ook over het hersennetwerk als de “brug naar het diencephalon”. De formatio reticularis regelt ook het bewustzijn en het onderscheid tussen waak- en slaaptoestand. In de literatuur wordt ook gemeld dat het betrokken is bij pijn controle. Ook betrokken is de formatio reticularis bij het beheersen van de bloedsomloop (cardiovasculair systeem) en het beïnvloeden van het ademhalingscentrum. Omdat het hersennetwerk de limbisch systeem naar de kernen van de hypothalamus, speelt het ook een rol bij het inkleuren van sensorische input. Bovendien is het betrokken bij de vorming en beheersing van menselijke emoties.
Ziekten
Posttraumatisch spanning stoornis (PTSD of, volgens de Engelse, “posttraumatische stressstoornis” PTSS) komt vaak voor in verband met de formatio reticularis. De stoornis is het gevolg van gebeurtenissen die bijzonder traumatisch en buitengewoon moeilijk te verwerken zijn (bijv. Oorlogen, natuurrampen, ongevallen of verkrachting). Medische literatuur schat dat 2-7% van de mensen wereldwijd één keer in hun leven door PTSD zal worden getroffen. De spanning stoornis beperkt het dagelijks leven van de getroffenen en kan chronisch worden als ze niet goed wordt behandeld. Tijdig therapie is daarom essentieel. De spanning stoornis volgt altijd chronologisch na een traumatische situatie. Het hoeft echter niet direct daarna te gebeuren. PTSD kan ook leiden tot merkbare symptomen vele jaren na het trauma. Dit zijn opdringerige, terugkerende herinneringen aan de traumatische gebeurtenis (flashbacks genoemd). Ze kunnen tijdens de slaap voorkomen in de vorm van nachtmerries, maar ook overdag. Geheugen hiaten zijn ook mogelijk. Ze worden echter altijd gekenmerkt door grote angst en een gevoel van extreme hulpeloosheid. De getroffenen staan daarom onder enorme spanning. Het verband tussen posttraumatische stressstoornissen en de formatio reticularis wordt in de literatuur verklaard doordat de stressstoornissen leiden tot permanente veranderingen in het hersennetwerk. Dergelijke veranderingen kunnen ook de oorzaak zijn van slaapstoornissen omdat de formaio reticularis significant betrokken is bij het begin van de slaap of het beheersen van de waak- en slaaptoestand. Vooral PTSD is echter uitsluitend psychologisch of psychiatrisch behandeld. Of het therapie vindt plaats op intramurale of poliklinische basis, afhankelijk van de concrete manifestatie in het individuele geval. Dit bepaalt ook of medicamenteuze behandeling al dan niet nodig is.
