Alfa-1-fetoproteïne (AFP) wordt voornamelijk gevormd in embryonale weefsels, waar het dient als transporteiwit. Na de geboorte wordt er heel weinig AFP gevormd. Verhoogd serum of bloed niveaus bij kinderen en volwassenen duiden onder meer op tumoren.
Wat is alfa-1 fetoproteïne?
Alfa-1-fetoproteïne is een eiwit dat tijdens de embryogenese in het entodermale weefsel wordt geproduceerd. Het entodermale weefsel ontwikkelt zich vanuit de dooierzak en is het startpunt voor de ontwikkeling van verschillende weefsels en organen zoals de spijsverteringskanaal, lever, alvleesklier, thymus, schildklier, ademhalingsorganen, urinewegen blaasof urinebuis Alpha-1-fetoproteïne wordt geproduceerd vanaf de vierde week van zwangerschap voornamelijk in de dooierzak en in kleinere hoeveelheden ook door de groei lever van de foetus. Zijn concentratie bereikt zijn hoogste niveau in de twaalfde tot zestiende weken van de zwangerschap. Kort na de geboorte komt de synthese van AFP bijna volledig tot stilstand. Bij volwassenen en kinderen zijn hogere concentraties tekenen van pathologische processen in het lichaam. Aldus dient alfa-1-fetoproteïne als een tumormarker. Bloed en serumconcentraties bij zwangere vrouwen worden gemeten om neurale buisdefecten in de foetus of bijvoorbeeld om te detecteren Downsyndroom Het eiwit bestaat uit 591 aminozuren In de meeste gevallen is er maar één ketting aanwezig. Dimere of trimere eiwitketens komen zelden voor in alfa-1-foetoproteïne.
Functie, actie en rollen
Het alfa-1 fetoproteïne is van groot belang voor de groei embryo- Daarom wordt het ook in hogere concentraties geproduceerd in embryonale weefsels (vooral in de dooierzak). Het dient als transporteiwit tijdens de embryogenese. Het maakt dus het transport van de sporenelementen nikkel en koper in de foetus bloed Het is ook verantwoordelijk voor het transport van bilirubine en vetzuren in het foetale bloed. Om deze reden kunnen verhoogde niveaus ook worden gemeten in serum, bloedplasma of vruchtwater bij zwangere vrouwen. De dooierzak van de embryo- is het eigenlijke metabolische orgaan tot de lever is gevormd. Het vereist alfa-1 fetoproteïne om zich te ontwikkelen embryo- steeds onafhankelijker van de bloedbaan van de moeder. Na de geboorte is dit eiwit niet meer nodig en wordt het slechts in zeer kleine hoeveelheden in de spijsverteringskanaal De productie van alfa-1 fetoproteïne neemt echter toe tijdens tumorgroei.
Vorming, voorkomen, eigenschappen en optimale niveaus
Bij niet-zwangere vrouwen, maar ook bij mannen en kinderen is het normaal concentratie van alfa-1 fetoproteïne in bloedplasma en serum is minder dan zeven nanogram per milliliter. Er is echter een grijs gebied tot 20 nanogram per milliliter. In dit verband moet echter worden vermeld dat er in Duitsland geen duidelijke grenzen zijn gesteld. Als het concentratie van AFP overschrijdt 40 nanogram per liter, mogelijk kanker groei moet ook worden overwogen. Bij zwangere vrouwen zijn de concentraties AFP verhoogd in bloedplasma, serum en natuurlijk vruchtwater Serum-AFP-concentraties worden altijd bepaald bij zwangere vrouwen als onderdeel van prenatale screeningtests. Hier worden de concentraties gegeven als zogenaamde MoM-waarden. MoM betekent "veelvoud van de centrale waarde". Gedurende zwangerschapAFP-concentraties stijgen uitzonderlijk en veranderen constant, afhankelijk van het stadium van de zwangerschap. Tegelijkertijd mag de AFP-concentratie in serum de waarde van 2.5 MoM niet overschrijden, omdat verhoogde waarden kunnen duiden op een neuraalbuisdefect van de foetus De normale waarde bij zwangere vrouwen is 05, tot 2.0 MoM. Lagere niveaus van alfa-1-fetoproteïne kunnen op hun beurt wijzen op trisomieën zoals Downsyndroom.
Ziekten en aandoeningen
Abnormale niveaus van alfa-1-fetoproteïne in bloedplasma of serum duiden op pathologische processen bij zowel zwangere als niet-zwangere vrouwen, evenals bij kinderen en mannen. Als de niveaus bij zwangere vrouwen verhoogd zijn, kan het een neuraalbuisdefect zijn bij het opgroeiende kind. Het neurale buisdefect wordt gekenmerkt door een onvolledige sluiting van de neurale buis. Door de open neurale buis kunnen grotere hoeveelheden alfa-1 fetoproteïne het bloedplasma binnendringen of vruchtwater van de zwangere vrouw. Als de concentratie hoger is dan 2.5 MoM, moeten deze misvormingen en verder worden overwogen ultrageluid onderzoeken moeten worden uitgevoerd, dus aangeboren neurale buisdefecten zoals anencefalie (missing hersenen) Of spina bifida (open rug) kunnen worden gedetecteerd, evenals gebreken aan de buikwand. Als de concentratie van AFP lager is dan 0.5 MoM, wordt trisomie 21 (Downsyndroom) of andere trisomieën kunnen ook aanwezig zijn. Abnormale AFP-waarden bij zwangere vrouwen geven echter slechts een indicatie van mogelijke defecten. Beeldvormingsprocedures zoals ultrageluid Met name onderzoeken moeten de diagnose bevestigen. Verhoogde niveaus komen ook voor bij meerlingzwangerschappen of bij een verkeerde behandeling zwangerschap Maar gericht ultrageluid onderzoeken kunnen al worden uitgevoerd in het grensbereik van 2.0 tot 2.5 MoM. In het vruchtwater kunnen hogere limieten aanwezig zijn. Hier wordt bijvoorbeeld 2.5 MoM aangegeven tussen de 13e en 15e week van de zwangerschap. De grenswaarde in het vruchtwater loopt echter op tot 4.0 MoM in de 24e week van de zwangerschap. Bij niet-zwangere vrouwen, kinderen en mannen hebben alleen verhoogde AFP-concentraties enige medische betekenis. Als de niveaus hoger zijn dan 40 nanogram per milliliter, kan er sprake zijn van een tumor. Daarom dient AFP als een tumormarker voor kankers zoals lever kanker, long kanker, kanker van de spijsverteringskanaal, zaadbalkankerof eierstokkanker In deze context geven de verhoogde alfa-1-fetoproteïneniveaus wederom slechts indicaties, maar geen bewijs van een tumor. Er moeten andere onderzoeksmethoden worden gebruikt om de diagnose te bevestigen. De concentraties AFP in serum of bloedplasma kunnen ook verhoogd zijn bij chronische aandoeningen hepatitis, levercirrose of Louis Bar syndroom. Louis-Bar syndroom is een genetische neurodegeneratieve aandoening.
