Kort overzicht
- Oorzaken van visuele stoornissen: b.v. bijziendheid, verziendheid, migraine, oogziekten (zoals leeftijdsgebonden maculaire degeneratie), optische neuritis, tumoren, stress
- Hoe manifesteren visuele beperkingen zich? Afhankelijk van de oorzaak kan het gaan om flikkeringen, flitsen, beperkt gezichtsveld, “muggen”, “roetregen” of (tijdelijke) blindheid
- Behandeling van slechtziendheid: afhankelijk van de oorzaak, b.v. door middel van zichtcorrectie (bril, contactlenzen), medicatie, eventueel een operatie
Visusstoornissen: oorzaken en mogelijke ziekten
Er zijn veel verschillende oorzaken van een visuele beperking. Relatief onschuldige oorzaken zijn onder meer
- Migraine met aura (bijvoorbeeld lichtflitsen of flikkeringen voor de ogen, spraakproblemen, ongemak)
- Acute hypoglykemie (bijvoorbeeld flikkeren, “zwart worden voor de ogen”)
- Vermoeidheid (bijvoorbeeld dubbele beelden zien)
- droge ogen/overbelasting/stress (bijvoorbeeld trillen van het ooglid)
- Visusstoornis (wazig zicht dichtbij of ver weg)
Er zijn echter ook ernstiger oorzaken van zichtproblemen. Deze omvatten bijvoorbeeld:
- Oogziekten: Ziekten van het oog (oftalmologische oorzaken) zoals glaucoom, cataract of netvliesloslating zijn vaak de oorzaak van visuele stoornissen.
- Vaatoorzaken: Deze omvatten bijvoorbeeld een gebrek aan bloedstroom in de hersenen (zoals bij migraine of een TIA – een veel voorkomende voorloper van een beroerte), vasculaire occlusies in het netvlies en vasculaire spasmen bij zwangerschapsvergiftiging (pre-eclampsie).
- Ruimte-innemende processen in het hoofd: Deze kunnen ook gepaard gaan met visuele stoornissen, zoals oog- en hersentumoren, hersenbloedingen, abcessen, vasculaire misvormingen (angiomen) en vasculaire uitstulpingen (aneurysma’s).
- Stress: Ook gezichtsstoornissen veroorzaakt door stress zijn mogelijk, bijvoorbeeld wanneer langdurige fysieke en/of mentale stress de concentratie van stresshormonen verhoogt en de bloedvaten in het oog beschadigt.
- Extern geweld: Schade aan de oogzenuw veroorzaakt door extern geweld zoals een ongeval (traumatische opticopathieën) zijn ook mogelijke oorzaken van een visuele beperking.
- Therapeutische gevolgen: Gezichtsstoornissen kunnen ook permanente restschade (restaandoeningen) zijn door radiotherapie of chemotherapie, evenals meningitis.
Belangrijke oorzaken van visuele stoornissen in detail
De belangrijkste triggers van visuele stoornissen zijn onder meer:
Bijziendheid (bijziendheid): Bijziende mensen nemen voorwerpen van dichtbij alleen scherp waar, terwijl hun zicht in de verte wazig is omdat hun oogbol te lang is. Invallende lichtstralen convergeren dus vóór het netvlies. Ernstige bijziendheid bevordert ook een achterste glasvochtloslating (zie hieronder), wat verdere visuele stoornissen veroorzaakt.
Presbyopie (presbyopie): Presbyopie ontstaat op oudere leeftijd wanneer de ooglens minder elastisch wordt. Ook hier wordt de gezichtsscherpte voor nabije objecten verminderd.
Scheelzien: Als het oog afwijkt van de vereiste blikrichting, komt dit door verlamming van de oogspieren of heeft het geen aanwijsbare oorzaak. De belangrijkste visuele stoornis bij scheelzien is het zien van dubbele beelden (diplopie).
Leeftijdsgebonden maculaire degeneratie (AMD): Visusstoornissen als gevolg van AMD zijn wijdverbreid. Metabolische producten hopen zich op in het oog en vernietigen geleidelijk het midden van het netvlies. Bij zogenaamde “droge AMD” verslechtert het gezichtsvermogen daardoor, terwijl bij “natte AMD” de getroffen persoon ook een vervormd zicht heeft. Als ze niet worden behandeld, worden de getroffenen blind.
Als u een aanval van glaucoom vermoedt (snelle, eenzijdige verslechtering van het gezichtsvermogen tot blindheid met hoofdpijn of oogpijn), raadpleeg dan onmiddellijk een oogarts!
Glasachtige troebelheid: Met de leeftijd en bijziendheid kan glasachtige troebelheid ontstaan, die de getroffenen gewoonlijk waarnemen als “mouches volantes” (“vliegende muggen”) – dit zijn grijze, zwevende stippen en draden. De vertroebeling zweeft mee met de oogbewegingen, maar neemt op de lange termijn af. “Mouches volantes” zijn vervelend, maar meestal onschadelijk. Ze kunnen echter ook voorkomen bij inflammatoire oogziekten.
Glasvochtbloeding: Een bloeding in het glaslichaam kan het gevolg zijn van bijvoorbeeld een loslating van het achterste glasvocht of een aan diabetes gerelateerde oogziekte (diabetische retinopathie). Ze veroorzaken visuele stoornissen zoals plotselinge donkere bewolking, die de getroffenen vaak omschrijven als “zwarte vlokken” of “roetregen”. Ernstige bloedingen kunnen ook leiden tot een verslechtering van het gezichtsvermogen en zelfs tot plotselinge blindheid.
Raadpleeg onmiddellijk een oogarts als u tekenen van troebelheid van het glasvocht opmerkt!
Als u een netvliesloslating vermoedt, raadpleeg dan onmiddellijk een oogarts!
Oogziekte van de manager: In dit geval worden de visuele stoornissen veroorzaakt door stress – mensen die langdurig onder stress staan op het werk en/of thuis worden getroffen. Typische symptomen zijn veranderingen in het kleurenzien, dubbelzien, grijze vlekken in het gezichtsveld, wazig of vervormd zien, vaak droge ogen, trillende oogleden of de drang om te knipperen. De oorzaak is vermoedelijk de verhoogde concentratie van het stresshormoon cortisol in het bloed, waardoor de bloedvaten in het oog kunnen beschadigen – tot en met netvliesloslating – maar ook een genetisch bepaalde vatbaarheid.
Ziekte van Graves: Deze auto-immuunziekte is een veel voorkomende vorm van hyperthyreoïdie. Bij veel patiënten leidt dit tot een karakteristieke oogaandoening die bekend staat als endocriene orbitopathie. Symptomen zijn onder meer het uitsteken van de ogen uit de oogkas, het gevoel dat er een vreemd lichaam in het oog zit, fotofobie, dubbel zien en slechtziendheid, maar bij de ziekte van Graves kunnen ook droogheid, roodheid of zwelling van de oogleden optreden.
Ontsteking van de slagaders (temporale arteritis): Deze ziekte veroorzaakt ontsteking van de arteriële wanden in delen, vooral van de temporale slagader en de hersenslagaders. Het treedt vooral op na de leeftijd van 50 jaar. De chronische ontsteking leidt meestal tot een aanvankelijk eenzijdig gezichtsverlies. Binnen enkele weken wordt het tweede oog vaak ook ziek.
Als er tekenen zijn van vasculaire occlusie in het netvlies, bel dan een spoedarts of ga onmiddellijk naar een kliniek!
Een TIA is vaak de voorbode van een beroerte. Bel onmiddellijk een spoedarts!
Verwijding van een hersenslagader (cerebraal aneurysma): Constant of afwisselend dubbelzien zonder afwijkingen aan het oog wordt soms veroorzaakt door een hersenaneurysma, dat wil zeggen een verwijding van de hersenslagader. Als deze scheurt, bestaat het risico op een levensbedreigende hersenbloeding.
Als u een hersenbloeding vermoedt, bel dan onmiddellijk een spoedarts!
Hersentumor: Zowel goedaardige als kwaadaardige hersentumoren kunnen visuele stoornissen veroorzaken, afhankelijk van hun grootte en locatie in de hersenen. Wazig zien, gezichtsvelddefecten, progressieve achteruitgang van het gezichtsvermogen en dubbelzien kunnen bijvoorbeeld voorkomen.
Pathologische spierzwakte (myasthenia gravis): Deze ernstige vorm van spierzwakte is een auto-immuunziekte. Veel voorkomende eerste symptomen zijn gezichtsstoornissen in de vorm van dubbel zien en hangen van het bovenste ooglid als het oog open is.
Bijwerkingen van medicijnen: Zeldzame bijwerkingen van digitalis (hartmedicatie), sulfonamiden (antibiotica) en diuretica (diuretica) zijn gezichtsstoornissen op het gebied van kleurwaarneming (geel, rood of blauw zien).
Indien misselijkheid, verwarring of gezichtsstoornissen optreden na behandeling met digitalis, raadpleeg dan onmiddellijk een kliniek!
Visusstoornissen: Symptomen
Er zijn verschillende soorten visuele stoornissen:
- Dubbelzien (diplopie) kan worden veroorzaakt door alcohol, aandoeningen van bepaalde hersenzenuwen of multiple sclerose.
- Flits-/gordijnzicht komt bijvoorbeeld voor bij een losgelaten netvlies.
- Storende elementen (roetregen, ‘vliegende muggen’ = mouches volantes) kunnen bijvoorbeeld wijzen op een netvliesloslating of glasvochtloslating.
- Gezichtsvelddefecten (tunnelvisie) worden bijvoorbeeld veroorzaakt door glaucoom of tumoren.
- Aandoeningen van het kleurenzien zijn ofwel aangeboren (zoals bij rood-groen tekort) of verworven (bijvoorbeeld als gevolg van een aanval van glaucoom of vergiftiging met digitalis).
Visusstoornissen: diagnose
Verschillende onderzoeken kunnen de oorzaak van visuele stoornissen aan het licht brengen, waaronder met name:
- Oftalmologisch onderzoek: Bij oogproblemen zoals visusstoornissen is een onderzoek door een oogarts routinematig. Hij of zij controleert onder meer de visuele prestaties en kan zo bijvoorbeeld een defect gezichtsvermogen identificeren als oorzaak van de visuele stoornissen. Andere onderzoeken zijn onder meer een spleetlamponderzoek, oftalmoscopie en intraoculaire drukmeting (zie hieronder).
- Oftalmoscopie (oftalmoscopie): Oftalmoscopie kan worden gebruikt om de achterkant van het oog te onderzoeken. Dit is bijvoorbeeld van belang als de arts vermoedt dat een netvliesaandoening (zoals vasculaire occlusie) of een oogtumor de oorzaak is van de gezichtsstoornissen.
- Intraoculaire drukmeting (tonometrie): Deze wordt voornamelijk uitgevoerd als de arts vermoedt dat glaucoom (glaucoom) achter de visuele stoornissen zit.
- Neurologisch onderzoek: Als bepaalde neurologische aandoeningen of ziekten (bijvoorbeeld multiple sclerose, optische neuritis) een mogelijke verklaring zijn voor de visuele stoornissen, zal de arts de toestand en functie van de zenuwbanen controleren.
- Echografisch onderzoek (echografie): Een echografie van het oog is bijvoorbeeld geïndiceerd om netvliesloslating, oogtumoren of veranderingen in de oogzenuw op te helderen. Bij een visuele beperking als gevolg van de ziekte van Graves zal de arts tevens een echo maken van de schildklier.
- Magnetische resonantie beeldvorming (MRI) en computertomografie (CT): Deze complexe beeldvormingsprocedures worden door artsen gebruikt om visuele stoornissen te behandelen die bijvoorbeeld worden veroorzaakt door tumoren, hersenaneurysma's en hersenbloedingen (beroertes).
Visusstoornissen: behandeling
Als de onderliggende oorzaak met succes wordt behandeld, verdwijnen de visuele stoornissen meestal. Een paar voorbeelden:
Glaucoompatiënten met verhoogde intraoculaire druk krijgen ook medicijnen om verdere schade aan de oogzenuw en daarmee een verslechtering van de visuele beperking te voorkomen of uit te stellen. Chirurgisch ingrijpen is soms ook noodzakelijk. Bij cataract wordt meestal ook een operatie uitgevoerd.
Visusproblemen: tips – wat u zelf kunt doen
Sommige ziekten en verwondingen die zichtproblemen veroorzaken, kunnen niet worden voorkomen. Toch kun je veel doen voor de gezondheid van je ogen:
- Als de ervaring heeft geleerd dat bepaalde voedingsmiddelen (bijvoorbeeld alcohol, koffie, chocolade, kaas) een migraineaanval kunnen veroorzaken, moet u deze producten vermijden.
- Vermijd roken omdat het onder andere de bloedtoevoer naar de oogzenuw belemmert.
- Zorg voor voldoende lichaamsbeweging, want dit verbetert de bloedcirculatie – wat ook de ogen ten goede komt.
- Gebruik een zonnebril met voldoende UV-bescherming, aangezien UV-stralen permanente schade aan het netvlies en de ooglens veroorzaken.
- Stel uw ogen niet bloot aan tocht. Het onttrekt vocht aan de ogen en kan deze irriteren.
- Doe regelmatig oefeningen, zoals rond je ogen draaien of heen en weer kijken. Hierdoor ontspannen de oogspieren.
- Plaats af en toe uw handen voor uw ogen (bijvoorbeeld op kantoor) – de duisternis ontspant.
- Masseer het gebied rond uw ogen door er met twee vingers op te tikken. Dit stimuleert de bloedcirculatie en traanstroom.
Met de volgende tips kunt u zichtproblemen door veelvuldig computerwerk voorkomen:
- Plaats de monitor (bij voorkeur een plat scherm) haaks op het raamoppervlak en de plafondverlichting, zodat de afstand tussen uw ogen en de monitor 50 tot 80 centimeter bedraagt.
- Zorg voor indirecte verlichting om hinderlijke reflecties of verblinding op de monitor te voorkomen.
- Kijk regelmatig omhoog van het scherm en in de verte. Hierdoor worden uw ogen getraind om van dichtbij naar veraf te kijken en omgekeerd.
- Neem regelmatig een pauze tijdens uw pc-werk.
Visusstoornissen: wanneer moet u naar een arts?
In de volgende gevallen moet u zeker een arts raadplegen:
- nieuw begin van visuele stoornissen
- plotselinge visuele stoornissen zoals acute verslechtering van het gezichtsvermogen, plotseling verlies van gezichtsvermogen of plotseling dubbelzien
- Visuele stoornissen in de vorm van lichtflitsen of gekleurde ringen rond lichtbronnen of in de vorm van ‘roetregen’
- Visusstoornissen die niet kunnen worden verklaard door een bekend visueel defect (zoals bijziendheid of verziendheid).
