Zeaxanthine is een oranjegeel pigment dat van nature voorkomt in planten en dieren. Bij mensen wordt zeaxanthine in het netvlies aangetroffen. Het heeft anti-oxidant eigenschappen en is momenteel bekend een rol te spelen in maculaire degeneratie.
Wat is zeaxanthine?
Zeaxanthin is een pigment dat oranjegeel lijkt en behoort tot de groep van xanthofylen. Op zijn beurt classificeert de geneeskunde deze onder de carotenoïden In zijn pure vorm vormt zeaxanthine kristallen die staalblauw schijnen. Zeaxanthine bestaat in een vaste geaggregeerde toestand en smelt bij 215 ° C. Het is bijna onoplosbaar in water Het is bijna onoplosbaar in water, maar is oplosbaar in vet. De stof is ook bekend als all-trans-β-caroteen-3,3′-diol; deze aanduiding verwijst naar de exacte (bio) chemische eigenschappen van zeaxanthine. Daarnaast is het ook te vinden onder het label E161h als kleurstof voor levensmiddelen. In de EU is de kleur goedgekeurd als additief. De chemische verbinding komt van nature voor in maïs onder andere pitten waaraan het zijn karakteristieke kleur geeft. De moleculaire structuur van zeaxanthine is uitsluitend samengesteld uit carbon, waterstof en zuurstof Zijn moleculaire formule is C40H56O2.
Functie, effecten en taken
Zeaxanthin vormt een pigment in de lens van het oog en het netvlies. Het netvlies bevat de lichtgevoelige fotoreceptoren die optische prikkels omzetten in zenuwimpulsen. In het midden van het netvlies is de gele vlek (macula lutea). Samen met een andere carotenoïde, luteïne, geeft zeaxanthine de gele vlek Zijn naam. De pigmenten voorkomen tot op zekere hoogte dat te veel licht het netvlies bereikt. Te veel blootstelling kan verblinding veroorzaken en mogelijk permanent blindheid zeaxanthin heeft een beschermende functie. Omdat het gele pigment de complementaire kleur vormt voor blauw, filteren zeaxanthine en luteïne licht met een golflengte die het menselijk oog als blauw waarneemt. Deze filtering voorkomt primair dat oxidatieve processen het netvlies beschadigen. Huidig onderzoek koppelt deze oxidatie aan maculaire degeneratiedie bijvoorbeeld wordt geassocieerd met een progressieve verslechtering van het gezichtsvermogen. Bovendien wordt zeaxanthine door het hele menselijk lichaam aangetroffen. Terwijl de gele vlek van het oog en de lens van het oog bevatten geen andere carotenoïden naast zeaxanthine en luteïne worden de twee stoffen, samen met andere carotenoïden, ook aangetroffen in de testikels of eierstokken, lever en bijnieren. Het effect van zeaxanthine in deze organen is echter meer niet-specifiek en draagt bij aan het algemeen evenwicht.
Vorming, voorkomen, eigenschappen en optimale niveaus
In voedingsmiddelen wordt zeaxanthine voornamelijk aangetroffen in maïs pitten (Zea mays) goji bessen en eidooiers. Andere groenten en fruit bevatten ook zeaxanthine. De verbinding wordt aangetroffen in de plastiden van plantencellen. Een gezond en evenwichtig dieet kan een persoon meestal van voldoende zeaxanthine voorzien, dus extra supplementen of medische producten zijn niet nodig. Sommige medische onderzoeken bevelen een dagelijkse inname van 6 mg zeaxanthine aan; er bestaan echter geen algemene richtlijnen, zoals voor veel andere fytochemicaliën. Deze groep anutritieve stoffen heeft geen levensondersteunende functie, maar heeft wel invloed op volksgezondheid De zeaxanthine in medicijnen is niet afkomstig van planten of dieren, maar van synthetische productie. Hoeveel zeaxanthine het organisme opneemt, verschilt sterk van persoon tot persoon. De resorptiesnelheid is ook afhankelijk van andere factoren, zoals de beschikbaarheid van vetten. Nadat zeaxanthine is opgelost uit andere voedingscomponenten, vormt het zogenaamde gemengde micellen met andere stoffen. Dit zijn bollen waarin verschillende stoffen samenkomen. De vorming van de micellen verhoogt de oplosbaarheid van de afzonderlijke stoffen. Passieve diffusie transporteert de micellen naar de cellen van de twaalfvingerige darm en jejunum. De bloed verdeelt de zeaxanthine samen met andere stoffen in het lichaam.
Ziekten en aandoeningen
Age-gerelateerde maculaire degeneratie wordt beschouwd als de belangrijkste oorzaak van blindheid op oudere leeftijd. Het komt vooral vaak voor na de leeftijd van 65. Tekenen zijn onder meer moeite met lezen en scherp zien, problemen met contrastwaarneming en kleurwaarneming, en aanpassingsproblemen bij veranderende lichtomstandigheden. Getroffen personen zien vaak een grijze waas rond hun gezichtsveld en zien alleen in een beperkt gebied. De oorzaak van deze klachten ligt in de degeneratie van de gele vlek. Een complete remedie voor Leeftijdsgebonden maculaire degeneratie is momenteel niet mogelijk. Sommige wetenschappelijke studies hebben een mogelijk verband aangetoond tussen zeaxanthine en de ziekte. In deze onderzoeken hadden proefpersonen die meer zeaxanthine gebruikten een lager risico op ontwikkeling Leeftijdsgebonden maculaire degeneratie Deze bevindingen zijn echter controversieel onder onderzoekers, omdat andere studies geen omgekeerd effect hebben gevonden van een lage inname van zeaxanthine: proefpersonen met een lage inname van zeaxanthine via de voeding hadden geen significant hoger risico op ontwikkeling. Leeftijdsgebonden maculaire degeneratie Niettemin is er klinisch bewijs dat anti-oxidant inname kan maculadegeneratie vertragen of verzachten. Artsen gebruiken doorgaans een combinatie van therapieën die straling, laserbehandeling en fotodynamische therapie Zeaxanthin wordt niet alleen in verband gebracht met leeftijdsgebonden maculaire degeneratie, maar ook met cataract. Dit is een andere oogziekte die troebelingen veroorzaakt. De geneeskunde verwijst naar deze troebelingen als cataract. Studies toonden aan dat personen met een hoge inname van zeaxanthine minder kans hadden op het ontwikkelen van cataracten waarvoor interventie nodig was. Het is echter nog niet definitief begrepen hoe dit effect optreedt. Het is ook mogelijk dat het waargenomen effect niet alleen te wijten is aan zeaxanthine (en luteïne), maar ook aan een hoge concentratie of carotenoïden in de dieet in het algemeen.
