Priming is een effect van neuroanatomie en wordt ook wel pathwaying genoemd. In dit proces wordt een eerder ontvangen stimulus effectiever verwerkt door de zenuwstelsel wanneer het herhaaldelijk wordt ontvangen. Degeneratief hersenen ziekten maken priming moeilijker.
Wat is primen?
Priming is een leren proces dat rechtstreeks van invloed is op het zenuwen en neurale paden. Als een bepaalde stimulus in het verleden is verwerkt, zal deze sneller of effectiever worden herkend wanneer deze herhaaldelijk wordt verwerkt. Psychologie en neurofysiologie kennen dit fenomeen onder de term priming. Op basis van deze verbindingen wordt primen vaak 'herleren' genoemd. Primingprocessen hebben voornamelijk betrekking op de corticale gebieden van de hersenen Op grotere schaal wordt priming ook wel pathways genoemd. Priming verwijst naar de herhaalde excitatie van specifieke neurale paden die de efficiëntie van even sterke stimuli kunnen verhogen of de getroffen paden toegankelijk kunnen maken voor zwakkere stimuli. In deze context is priming een proces van langdurige potentiëring en verklaart daarom soms de leren effect van menselijke neuronen. Bovendien speelt priming een rol bij selectieve perceptie. Deze term verwijst naar een psychologisch fenomeen waardoor mensen verschillende stimuli sterker en verschillende van de overheersende stimuli nauwelijks in dezelfde situatie waarnemen. Selectieve perceptie kan gebaseerd zijn op priming-effecten.
Functie en taak
Priming is een leren proces dat rechtstreeks van invloed is op zenuwen en neurale paden. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen temporele en ruimtelijke priming. Bij ruimtelijke pad priming wordt een synaps gestimuleerd in het gebied van meerdere, ruimtelijk verschillende afferenten. Bij temporele pathwaying komen verschillende individuele stimuli snel achter elkaar aan op dezelfde afferent van een bepaalde synaps. Het geheel van deze stimuli wekt een postsynaptisch prikkelingspotentieel op na hun verval. Depolarisatie van het zenuwcel komt voor bij elk pad. Ontleend aan dit oorspronkelijke neurofysiologische concept van priming, is de term verbreed om rekening te houden met verschijnselen in hersenen onderzoek, psychofysica, gedragsfysiologie en sociale psychologie. Het oorspronkelijke begrip van de term uit neuroanatomie associeert priming voornamelijk met langdurige potentiëring. Deze temporele priming komt overeen met de leereffecten van neuronen, die noodzakelijkerwijs moeten worden voorafgegaan door eerdere ruimtelijke priming die optreedt bij meerdere afferenten. Binnen de psychologie wordt priming gehecht aan stimuli. Een stimulus kan dus de verwerking van een volgende stimulus beïnvloeden. Deze invloed kan positief of negatief zijn en hangt ervan af geheugen inhoud wordt geactiveerd door de stimulus. Dit type priming komt overeen met associatieve activering, wat relevant is als een zogenaamd contexteffect. In een dialoog kan het beantwoorden van een bepaalde vraag bijvoorbeeld effecten hebben op volgende vragen. Als de eerste vraag bijvoorbeeld negatieve beoordelingen activeert, worden alle volgende vragen negatief geassocieerd. Op een vergelijkbare manier is priming relevant voor selectieve perceptie. De leertheorie associeert de term met iets andere inhoud. Leertheoretici gaan ervan uit dat het veelvuldig herhalen van bepaalde informatie hiervoor een aanzet geeft geheugen inhoud om plaats te vinden. Elk stukje informatie komt overeen met een neuronaal verband van mentale representaties. Hoe vaker bepaalde informatie wordt gerepeteerd met gelijktijdige activering van andere representaties, hoe waarschijnlijker het is dat de individuele representaties permanent met elkaar verbonden worden. Op deze manier ontstaan associaties met bepaalde begrippen. Voor leertheorie zijn pathway-effecten dus de neurofysiologische voorloper van gedachten en herinneringen. In deze context is priming er gedeeltelijk verantwoordelijk voor dat onvolledige woorden of afbeeldingen door het individu kunnen worden aangevuld.
Ziekten en aandoeningen
Het priming-effect speelt een rol in de context van bepaalde ziekten. Bijvoorbeeld patiënten met Parkinson krijgen vaak L-dopa-preparaten in de vroege stadia van de ziekte. Deze preparaten onderdrukken enkele uren het kenmerk tremor veroorzaakt door de ziekte. De drugs steek de bloed-hersenen barrière en werken direct op de hersenen. Sommige bijwerkingen zijn geassocieerd met langdurig gebruik van de medicatie. Dit geldt vooral voor dyskinesie Dit is wat de geneeskunde bewegingsstoornissen noemt, vooral die van de ledematen. Een veel voorkomende bijwerking is bijvoorbeeld onvrijwillige golving van de ledematen. In de meeste gevallen treden deze dyskinesieën pas op na meerdere jaren gebruik en verdwijnen ze zodra het medicijn wordt stopgezet. Wanneer de patiënt L-dopa echter na een lange pauze hervat, komen dyskinesieën die in het verleden zijn opgetreden onmiddellijk terug. Het recidief duurt dus niet langer meerdere jaren wanneer de medicatie herhaaldelijk wordt ingenomen, maar treedt direct op. Deze correlatie is nu door de wetenschap in verband gebracht met het priming-effect. Afgezien van deze verbindingen kunnen met name degeneratieve hersenziekten het primen bemoeilijken en zo het leervermogen van zenuwcellen aantasten. Dit geldt met name voor hersenziekten waarbij corticale hersengebieden beschadigd zijn. Een teken van verminderde priming als gevolg van corticale laesies is bijvoorbeeld het onvermogen om woorden te voltooien. Met name neurologische aandoeningen die van invloed zijn op het gebied van potentiëring op de lange termijn, zijn een actueel onderwerp van onderzoek in de geneeskunde. In aanvulling op Alzheimer ziekte, De ziekte van Crohnheeft bijvoorbeeld ook een impact op de potentiëring op de lange termijn. Vanwege de afbraak van neuronale synapsenis primen niet meer mogelijk en verschijnen er donkere gebieden in de geheugen van de getroffen persoon. Psychologische priming kan ook worden verstoord door verschillende processen en ziekte veroorzaken. Voor iemand met een overwegend negatieve kijk op de wereld, bijvoorbeeld, heeft het primen in een situatie of gesprek de neiging om negatieve associaties te activeren en op deze manier ervoor te zorgen dat getroffen individuen permanent meer negatieve herinneringen ontwikkelen.
