Definitie
Ongewenst gewichtsverlies is het verlies van lichaamsgewicht dat niet opzettelijk door de betrokkene is veroorzaakt, bijvoorbeeld door verhoogde lichamelijke activiteit of verminderde voedselinname.
Introductie
Een gewichtsverlies van meer dan 10% van het oorspronkelijke lichaamsgewicht binnen zes maanden wordt als onnatuurlijk beschouwd. Deze constellatie kan bijvoorbeeld voorkomen als een symptoom van verschillende ziekten en samen met koorts en nachtelijk zweten, maakt deel uit van de zogenaamde B-symptomatiek. Als een onbedoeld gewichtsverlies wordt opgemerkt, kan het raadzaam zijn om medische hulp in te roepen.
De oorzaken zijn zeer divers en een kwaadaardige ziekte is niet altijd de oorzaak van gewichtsverlies. Verhoogde energiebehoefte als gevolg van alledaagse stresssituaties, infectieziekten, auto-immuunziekten of zelfs stofwisselingsziekten zoals hyperthyreoïdie kan ook de oorzaak zijn. Om deze reden moet onbedoeld gewichtsverlies worden onderzocht.
Oorzaken
Een ongewenst gewichtsverlies kan vele oorzaken hebben. Het gewichtsverlies wordt veroorzaakt door een verhoogde energiebehoefte die door de voedselopname niet voldoende door de betrokkene kan worden gedekt. Dit kan bijvoorbeeld worden veroorzaakt door verhoogde psychologische stress in stressvolle situaties privé of op het werk, maar ook door organische ziekten.
Bijvoorbeeld infectieziekten zoals tuberculose en HIV kan ook worden geassocieerd met ongewenst gewichtsverlies. De patiënt kan ook afvallen in de context van parasitaire ziekten. Met name wormziekten spelen hierbij een rol.
De wormen nestelen zich in de darmen en voeden zich met het voedsel dat ze eten. Het lichaam van de patiënt kan dan minder voedingsstoffen opnemen en afvallen. Een ander belangrijk veld zijn auto-immuunziekten, die kunnen leiden tot een verhoogd energieverbruik door het lichaam en dus tot gewichtsverlies.
Voorbeelden zijn de chronische inflammatoire darmaandoeningen De ziekte van Crohn en colitis ulcerosa evenals de auto-immuunziekte systemisch lupus erythematosus. Gewichtsverlies kan ook worden geassocieerd met andere aandoeningen van het spijsverteringsproces, die uiteindelijk leiden tot een verminderde opname van voedingsstoffen. Bovendien kunnen stofwisselingsziekten ook een mogelijke oorzaak zijn van gewichtsverlies.
Tussen deze, hyperthyreoïdie is een bijzonder veel voorkomende aandoening die verband houdt met dit symptoom. Het teveel aan schildklierhormoon stimuleert alle stofwisselingsprocessen en verhoogt de basale stofwisseling van het lichaam enorm. Het resultaat is een verhoogd energieverbruik en dus ongewenst gewichtsverlies.
Kwaadaardige ziekten leiden ook tot een enorm verhoogde energiebehoefte van het lichaam. De ongecontroleerde delende cellen metaboliseren veel voedingsstoffen en zorgen zo voor het hoge energieverbruik. Dit kan leiden tot aanzienlijk gewichtsverlies.
Samen met koorts en nachtelijk zweten wordt het onbedoelde gewichtsverlies in deze context ook wel B-symptomatisch genoemd. Een ongewenst gewichtsverlies moet daarom door een arts worden opgehelderd, omdat de oorzaken talrijk zijn en mogelijk een specifieke therapie vereisen. Kanker (kwaadaardige tumor) kan leiden tot ongewenst gewichtsverlies.
Kanker leidt tot een ongecontroleerde deling van gedegenereerde lichaamscellen. Deze cellen hebben veel energie nodig vanwege de hoge delingssnelheid. Ze halen deze energie uit de enorm verhoogde omzet van voedingsstoffen uit de bloed.
Andere lichaamscellen beschikken over minder voedingsstoffen, waardoor het lichaam zijn eigen vetreserves moet gebruiken. Dit leidt na verloop van tijd tot ongewenst gewichtsverlies, dat nauwelijks kan worden gecompenseerd door een verhoogde voedselopname. In aanvulling op, kanker patiënten hebben vaak een beperkte eetlust, wat het gewichtsverlies verder bevordert.
De lichamelijke vermagering in de context van een tumorziekte wordt ook wel tumor genoemd cachexia. Er zijn andere mechanismen op cellulair niveau die de afbraak van de eigen reserves van het lichaam bevorderen. Niet elke vorm van kanker veroorzaakt echter ongewenst gewichtsverlies.
Bijvoorbeeld patiënten met borst- of bloed kanker worden zelden getroffen, terwijl patiënten met long kanker of alvleesklierkanker vaak veel gewicht verliezen. Uitgesproken gewichtsverlies in de context van kanker wordt over het algemeen geassocieerd met een vrij slechte prognose. De patiënt is verzwakt door het gebrek aan energie, kan de therapie minder aan en heeft vaker last van bijwerkingen.
De immuunsysteem wordt bovendien verzwakt en komen vaker complicaties voor. Om deze redenen moeten vroege pogingen worden ondernomen om de calorie-inname te verhogen bij kankerpatiënten die ongewenst gewichtsverlies vertonen. In uitgesproken vormen is de verhoogde calorie-inname meestal niet veel zinvol, omdat de energiebehoefte te groot is, maar lichtere vormen kunnen goed worden tegengegaan door het aanpassen van de voedingsgewoonten. Stress kan leiden tot een aanzienlijk verhoogde energiebehoefte, omdat het lichaam in stressvolle situaties veel energie verbruikt.
Spanning hormonen komen vrij die de stofwisselingsprocessen stimuleren. Het lichaam voorziet de lichaamscellen van veel energiesubstraten die ze snel kunnen metaboliseren. Dit kan na een bepaalde tijd tot gewichtsverlies leiden.
Daarnaast hebben veel mensen in stressvolle situaties minder eetlust en eten daardoor minder. De combinatie van een verhoogde energiebehoefte en een gebrek aan energievoorziening zorgt dan voor ongewenst gewichtsverlies. Als de stress na enige tijd afneemt, reguleert de situatie zichzelf meestal weer snel. Het lichaam vult zijn energiereserves aan en het gewicht keert terug naar zijn oorspronkelijke staat. Aanhoudend, ongewenst gewichtsverlies moet daarom door een arts worden opgehelderd, aangezien er ook achter dit symptoom ernstige ziekten kunnen schuilgaan.
Alle artikelen in deze serie:
