Hoge dichtheid lipoproteïnen vertegenwoordigen een van de verschillende transportklassen moleculen die dragen cholesterol esters en andere lipofiele stoffen in bloed plasma. HDL's zorgen voor het transport van overtollig materiaal cholesterol van weefsels tot de lever In tegenstelling tot lagedichtheid lipoproteïnen, die verantwoordelijk zijn voor het tegenovergestelde transport van cholesterolWorden HDL's ook wel 'goede' cholesterolen genoemd, omdat ze bijvoorbeeld overtollig cholesterol van vaatwanden absorberen en verwijderen.
Wat zijn lipoproteïnen met hoge dichtheid?
Hoge dichtheid lipoproteïnen (HDL) zijn samengesteld uit ongeveer de helft eiwitten en halve cholesterolesters, triglyceriden en fosfolipiden Ze kunnen verder worden onderverdeeld in vier subklassen. De eiwitten bestaan voornamelijk uit zogenaamd amfifiel apolipoproteïnen (ApoLp). Als lipoproteïnen met hoge dichtheid vormen ze een van de vijf klassen. De andere lipoproteïneklassen hebben een lage dichtheid (LDL), zeer lage dichtheid (VLDL), lipoproteïnen met gemiddelde dichtheid (IDL), chylomicronen en lipoproteïne a (Lp (a)). Lipoproteïnen van alle klassen zijn uiteindelijk transport moleculen die beweging water-onoplosbare lipofiele stoffen zoals cholesterolesters in bloed plasma van of naar doelorganen. Lipoproteïnen met een dichtheid van 1.063 tot 1.210 g / l worden geclassificeerd als HDL's. De moleculen bereiken een grootte van slechts 5 tot 17 nanometer. De structuur en grootte van HDL's variëren afhankelijk van cholesterols, lipiden en triglyceriden vervoerd door de HDL molecuul. De klasse van HDL's wordt vanuit fysiologisch-medisch oogpunt als gunstig beschouwd omdat cholesterolen en andere stoffen uit bepaalde weefsels worden opgenomen en naar de lever, waardoor atherosclerotische plaques (calcificaties) in bloed schepen, die voornamelijk bestaan uit afgezette cholesterolen. Daarentegen transporteren LDL's cholesterolen van de lever om weefsels te richten, inclusief de wanden van bloed schepen In principe worden HDL's daarom fysiologisch gunstig genoemd en LDL's fysiologisch ongunstig ("kwaadaardig").
Functie, effecten en rollen
Cholesterolen hebben een enorm hoog en centraal belang voor het metabolisme van het lichaam. Ze zijn een noodzakelijk onderdeel van alle celmembranen, inclusief het epitheel in bloed schepen Bovendien vervullen cholesterolen belangrijke functies in de hersenen Een laag cholesterolgehalte wordt geassocieerd met verminderde cognitieve en andere hersenen functies. Kleine verwondingen en scheurtjes in de bloedvaten kunnen dat echter wel leiden tot het op gang brengen van een excessief herstelproces, resulterend in de vorming van plaques in de bloedvaten die kunnen leiden tot atherosclerotische vernauwing en verlies van elasticiteit van bepaalde bloedvaten. Omdat een groot deel van de plaques in de bloedvaten uit cholesterol bestaat, hoog cholesterol niveaus worden al decennia lang als schadelijk beschouwd volksgezondheid. In deze context, HDL heeft een positieve rol als transportmolecuul, aangezien het overtollig cholesterol van de weefsels naar de lever transporteert, waar het verder wordt gemetaboliseerd, dwz afgebroken of gerecycled. Daarentegen zijn de hoofdtaak en functie van de LDL fractie van lipoproteïnen is om cholesterol van de lever naar het doelweefsel te transporteren. Het omgekeerde transport van overtollig cholesterol dat door HDL wordt uitgevoerd, wordt ook wel omgekeerd cholesteroltransport genoemd. Aangenomen wordt dat een hoog HDL-gehalte in het bloedserum het risico op coronair verminderen hart- ziekte. Bovendien kunnen atherosclerotische plaques zelfs achteruitgaan en worden HDL's geassocieerd met antipoptotische en antitrombotische effecten.
Vorming, voorkomen, eigenschappen en optimale waarden
De concentratie van cholesterol in het lichaam kan niet direct worden gemeten; het kan alleen indirect worden gemeten door lipoproteïnen te bepalen en triglyceriden in bloedserum. Vanwege het centrale belang van cholesterol voor een groot aantal stofwisselingsprocessen, is het lichaam in staat deze te reguleren concentratie van de individuele lipoproteïneklassen zelf via syntheseprocessen grotendeels onafhankelijk van het geleverde voedsel. Het startpunt voor biosynthese is de zogenaamde mevalonaatroute, waardoor DMAPP (dimethylallylpyrofosfaat) wordt gevormd. DMAPP wordt voornamelijk in de lever gebruikt, maar ook in de darm epitheel, om cholesterol te synthetiseren in een proces van 18 stappen. Omdat de lipoproteïnemoleculen te groot zijn om de bloed-hersenbarrièrezijn de hersenen in staat om zelf de benodigde cholesterol te produceren concentratie van HDL in bloedserum lijkt grotendeels de genetische aanleg te volgen in samenhang met levensomstandigheden. Na decennia van demoniseren van een hoog gehalte aan lipoproteïnen, ligt de focus steeds meer op de concentratie van HDL's, in de veronderstelling dat HDL's overtollig cholesterol van de membranen van de bloedvaten naar de lever transporteren en zo atherosclerotische vasculaire veranderingen en alle daaropvolgende schade tegengaan. De LDL naar HDL-verhouding wordt ook als belangrijk beschouwd. Een ratio van minder dan drie wordt als positief beschouwd, terwijl ratio's van meer dan 4 als ongunstig worden beschouwd. Eveneens onafhankelijk van de LDL tot HDL-verhouding, wordt een concentratie van HDL van minder dan 40 ml / dl als ongunstig beschouwd en een waarde van meer dan 60 als gunstig.
Ziekten en aandoeningen
Een lage HDL-spiegel in het bloed van minder dan 40 ml / dl verhoogt het risico op atherosclerotische veranderingen in de bloedvaten omdat de HDL's hun taak om overtollig cholesterol te verwijderen niet adequaat kunnen uitvoeren. Dit vergroot de kans op verdere gevolgschade zoals hoge bloeddruk, hart- aanval en beroerte Een eenzijdig verminderde HDL-synthese kan worden veroorzaakt door de zeldzame ziekte van Tanger. Het genetische defect veroorzaakt een verstoring van het eiwit apolipoproteïne A1 (ApoA1), dat nodig is om overtollig cholesterol uit weefsels vrij te maken en aan HDL te hechten. De ziekte wordt op autosomaal recessieve wijze overgeërfd en treft dus zowel mannen als vrouwen. Ziekten zoals suikerziekte type 2, ook leiden tot een verlaging van HDL-niveaus. Naast genetische aanleg hebben ook levensomstandigheden invloed op de concentratie van HDL's in het bloedserum. Gebrek aan lichaamsbeweging, roken en zwaarlijvigheid een negatieve, dwz verlagende, invloed hebben op het HDL-niveau. Dit betekent dat als de concentratie van HDL te laag is, normalisatie van het lichaamsgewicht en een toename van fysieke activiteit een positieve, dwz toenemende, invloed hebben op de HDL-concentratie.
