Een ophoping van water in de hartzakje - ook wel genoemd pericardiale effusie - verwijst naar de aanwezigheid van vloeistof tussen de twee bindweefsel membranen rond de hart- (pericardholte). Deze ophoping van water kan zowel acuut als chronisch optreden. Bij een gezond persoon zit er ongeveer 20 ml vloeistof in de hartzakje, wat heel normaal is en de hart- in zijn pompende beweging binnen de hartzakje.
Het gevaar van water in het hartzakje hangt sterk af van de oorzaak en de hoeveelheid effusie. De reeks risico's die gepaard gaan met water in het hartzakje strekt zich uit van asymptomatisch zonder behandeling tot levensbedreigende noodsituaties. In veel gevallen, vooral wanneer de effusie wordt veroorzaakt door ziekteverwekkers, hoopt zich slechts een kleine hoeveelheid water op in het hartzakje, dat slechts iets hoger is dan het normale vloeistofpeil van ongeveer 20 ml.
Meestal verzamelt het water zich aan het uiteinde van de hart- langs de zwaartekracht en heeft geen invloed op het functioneren van het hart. De ontwikkeling van de hoeveelheid water moet constant worden gevolgd om de voortgang te kunnen beoordelen. In deze gevallen is medicamenteuze therapie echter voldoende en kunnen ook natuurgeneeskundige benaderingen worden overwogen.
Het water zelf hoeft niet te worden behandeld, alleen de onderliggende ziekte. Met grotere hoeveelheden water in het hartzakje is er een hoger acuut risico, daarom prik en verlichting van het hartzakje is vaak nodig. Bacteriële infecties produceren bijvoorbeeld constant nieuwe vloeistoffen.
Zolang de infectie en daarmee de onderliggende ziekte niet genezen is, zal de hoeveelheid water in het hartzakje toenemen. Bij grotere hoeveelheden zal het hartzakje steeds meer vollopen en het hart onder druk zetten. Omdat de hartspier tijdens het kloppen constant spant en ontspant, zal de functie ervan worden beperkt als er externe druk op het hart wordt uitgeoefend, zoals het geval is bij grotere hoeveelheden water in het hartzakje.
Door de externe druk kan het hart niet volledig ontspannen en absorberen bloed volume, resulterend in hartfalen Hierdoor wordt de carrosserie niet meer van voldoende voorzien bloed. Deze voorwaarde staat ook bekend als "pericardiale tamponade”In acute noodsituaties.
Als gevolg van de beperkte hartcapaciteit treden hartkloppingen, kortademigheid, duizeligheid en zweten op. In het ergste geval treedt cardiovasculaire stilstand op. In deze gevallen moet de patiënt worden overgebracht naar de intensive care en, indien nodig, moet het hartzakje worden doorboord om de vloeistof af te voeren. Zolang de onderliggende ziekte acuut is en niet is gecorrigeerd, kan gedurende enkele dagen een drainage in het hartzakje worden geplaatst om nieuw gevormde vloeistof te laten wegvloeien.
