Introductie
Pericardiale effusie is een verhoogde ophoping van vocht (vanaf ongeveer 50 ml) in de hartzakje. Om dit gemakkelijk te kunnen begrijpen, dient men eerst de anatomische condities in het mediastinum (mediastinale ruimte) in overweging te nemen. In het mediastinum, de hart- ligt binnen de hartzakje.
De hartzakje bestaat uit twee delen: een is het buitenste pericardium fibrosum, dat is verbonden met het diafragma onderaan, en de andere is het binnenste pericardiumserosum. Het pericardium serosum zelf bestaat uit twee bladeren, de zogenaamde "laminae". De buitenste van deze twee bladeren wordt Lamina parietalis pericardii genoemd en is stevig versmolten met het Pericardium fibrosum.
Het binnenblad heet Lamina visceralis pericardii en is per definitie ook de buitenste laag van de hart- (= epicardium). Er is een opening tussen deze twee bladeren van het hartzakje, waar meestal een kleine hoeveelheid vocht in zit, zodat de twee bladeren gemakkelijk langs elkaar kunnen glijden tijdens bewegingen van de hart- en de hartslag. Een gezonde hoeveelheid vloeistof is ongeveer twee tot tien milliliter. Als het water in het hartzakje op het hart begint te drukken en het samendrukt, waardoor de werking van het hart wordt belemmerd, wordt dit genoemd pericardiale tamponade of pericardiale tamponade.
Symptomen
Een kleine uitstroming veroorzaakt vaak geen ongemak. Als de effusie in de loop van de tijd langzaam toeneemt ("chronische effusie"), worden de symptomen meestal gevoeld vanaf een volume van 300 ml. Deze kunnen bestaan uit kortademigheid (dyspneu), hoge bloeddruk (hypertensie) of hartkloppingen (tachycardie).
Bovendien voelen de getroffenen zich meestal lichamelijk zwak en voelen ze zich af en toe pijn achter het borstbeen. De grote nek aderen (halsaderen) kunnen ook verstopt zijn. Andere symptomen die door de arts kunnen worden opgemerkt, zijn onder meer zacht hart klinkt en mogelijk pericardiaal wrijven bij het luisteren met een stethoscoop, evenals vergroting van de lever (hepatomegalie).
Water in de buik (ascites) kan ook voorkomen. Als er binnen korte tijd een pericardiale effusie optreedt (acute effusie), kunnen zelfs kleine hoeveelheden (ongeveer 150 tot 200 ml) ernstige symptomen veroorzaken die sterk lijken op een hartaanval. Een acuut voorval met snelle ontwikkeling kan uitmonden in cardiogeen schokken (pompfalen van het hart), daarom is een acute effusie altijd een noodgeval en moet dienovereenkomstig worden behandeld.
