Wat gebeurt er tijdens de melkafgifte?
Enkele dagen na de geboorte wordt de biest vervangen door transitiemelk. Dit tijdstip is merkbaar door het begin van de melk. De borsten en tepels zwellen flink op, kunnen gespannen zijn of zelfs pijn veroorzaken. De huid is soms rood en warm. Zelfs een licht verhoogde lichaamstemperatuur is niet ongewoon.
Het woord ‘lactatie’ is echter enigszins misleidend. In tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, is ongeveer tweederde van de toename van het borstvolume te wijten aan lymfatische congestie in het klierweefsel – en slechts een derde aan de binnenstromende melk zelf. Borstvoeding is dus in de eerste plaats een zwelling van de borstklieren.
Borstvoeding wordt geactiveerd wanneer de hormoonspiegels van oestrogeen en progesteron dalen nadat de placenta na de geboorte is afgestoten. Meestal is de stemming van de moeder gedurende deze periode dan ook vaak somber. De borstklieren zwellen op en het borstvolume en de bloedstroom nemen toe. Ook het niveau van het hormoon prolactine, dat verantwoordelijk is voor de melkproductie, neemt toe.
Ook de baby speelt hierin een rol: door te zuigen stimuleert hij de aanmaak van prolactine, maar ook van het ‘knuffelhormoon’ oxytocine, nog meer. Oxytocine ondersteunt het melktransport in de borst via zachte samentrekkingen in het borstweefsel.
De borstvoeding begint ongeveer twee tot vijf dagen na de geboorte. Tijdens deze fase verandert de samenstelling van de melk: de biest wordt een transitiemelk, die vervolgens wordt vervangen door de rijpe moedermelk. Het begin van de melk na een keizersnede begint rond de derde dag na de geboorte.
Tegen het einde van de zwangerschap kan er echter melk uit de borst komen. Vrouwen die voor het eerst een baby krijgen, denken ten onrechte dat dit al het begin van de melk is. Melk die vóór de geboorte vrijkomt, wordt echter colostrum genoemd. Dit heeft niets te maken met het daadwerkelijke melkaanbod. Het hoge oestrogeenniveau tijdens de zwangerschap voorkomt dat er vóór de geboorte melk binnenkomt.
Borstvoeding: hoe lang duurt het?
Hoe lang het duurt voordat de melk binnenkomt, verschilt van vrouw tot vrouw. Het ongemak zou echter na een paar dagen moeten verdwijnen. Het duurt ongeveer twee weken voordat het colostrum is omgezet in rijpe moedermelk.
Borstvoeding: pijn
De mate waarin het begin van de melk merkbaar is, varieert. Voor sommige vrouwen zijn de gezwollen borsten alleen maar onaangenaam; voor anderen doen ze pijn.
Borstvoeding: pijn verlichten
Tijdens de borstvoeding is het belangrijk om de baby regelmatig borstvoeding te geven. Dit verhoogt in dit geval de melkproductie niet, maar verlicht de symptomen. Een onregelmatige borstvoeding zorgt er daarentegen voor dat de hoeveelheid melk afneemt en de symptomen verergeren. Daarom kunt u, indien nodig, de baby voorzichtig wakker maken voor het geven van borstvoeding als de melk binnenkomt.
Zorg ervoor dat de baby tijdens het aanleggen de tepel goed vasthoudt. Dit is niet altijd gemakkelijk, zeker niet bij volle borsten. Het is goed om vóór het geven van borstvoeding enige druk van de borst te halen, door de borstkolf kort aan te zetten of door de borst te aaien of te masseren. Hierdoor wordt de borst zachter, neemt het ongemak af en loopt de borst gemakkelijker leeg. Meer over ‘borstexpressie’ kunt u hier lezen.
Vochtige warmte vóór het geven van borstvoeding maakt het borstweefsel ook soepeler en zorgt ervoor dat de melk gemakkelijker kan stromen. Een warme douche of een warm washandje is voldoende.
Koelkompressen na het geven van borstvoeding hebben een pijnverlichtende werking. U moet echter voorzichtig zijn om de huid en het weefsel niet extra te belasten. Dit betekent: geen schokkoeling met ijs! Een goed huismiddeltje om af te koelen zijn borstkompressen met kwark of kool. Bovendien zou een strakke beha de pijn verlichten tijdens het toedienen van de melk.
Melkafbraak bevorderen – kan dat?
De melkafgifte wordt veroorzaakt door hormonen. Daarnaast is het voor een vlotte melkproductie belangrijk om de baby in de eerste één tot twee uur na de geboorte voor het eerst aan de borst te leggen.
In de daaropvolgende twee tot drie dagen moet u de borst acht tot twaalf keer per 24 uur legen door de baby aan te leggen of door de melk af te kolven. Het legen werkt in op de hypofyse in de hersenen en zorgt ervoor dat er nog meer prolactine wordt geproduceerd en de melkproductie op peil blijft (galactopoëse).
Een ziekte van de moeder (bijvoorbeeld diabetes mellitus, polycysteus ovariumsyndroom, hypothyreoïdie, ook: borstoperaties) kan de melkproductie beïnvloeden. Er zijn medicijnen die de prolactinespiegels beïnvloeden, waardoor de melkproductie en dus de melkafgifte worden gestimuleerd.
Deze omvatten de voorgeschreven dopamine-antagonisten metoclopramide en domperidon. Ze zijn echter niet goedgekeurd voor het vergroten van het melkvolume en worden daarom off-label voor dit doel gebruikt. Domperidon lijkt effectiever te zijn en in mindere mate in de moedermelk terecht te komen, maar lijkt hartproblemen te bevorderen. Zorgvuldige uitleg en controle door de behandelend arts zijn daarom absoluut noodzakelijk!
Borstvoeding voorkomen
Melkafgifte kan worden voorkomen door het gebruik van zogenaamde prolactinesecretieremmers, zoals cabergoline (dopaminereceptoragonist).
