Stereognosia is het vermogen om objecten te herkennen op basis van louter tactiele ervaring. Het postcentrale gebied van de pariëtale kwab is primair bij dit vermogen betrokken, naast de individuele componenten van de tastzin. Laesies in deze regio's kunnen dit vermogen verstoren en veroorzaken wat bekend staat als astereognosie (stereoagnosia).
Wat is stereognosie?
Stereognosia is het vermogen om objecten te herkennen op basis van louter tactiele ervaring. De postcentrale hersenen gebieden van de pariëtale kwab spelen een cruciale rol in de menselijke tastzin. Deze secties van het hersenen worden soms vertrouwd voor het vermogen om vormen en consistenties te herkennen door middel van tactiele processen, en om het waargenomen object toe te wijzen aan een specifiek object op basis van zijn specifieke eigenschappen. Deze vaardigheden worden samengevat met de term stereognosie. Stereoagnosie hangt enerzijds af van de intacte structuren van de tastzin en anderzijds van het interpretatievermogen van het individu. Het absolute onvermogen om objecten te herkennen door middel van tactiele processen wordt in de geneeskunde stereognosie genoemd. Stereoesthesie is te onderscheiden van stereognosie. Dit vermogen is een basisvoorwaarde voor stereognosie, maar het mag er niet als synoniem voor worden beschouwd. Stereoesthesie is gebaseerd op een combinatie van epicritische gevoeligheid en dieptegevoeligheid en is een van de meest complexe eigenschappen van tactiele gevoeligheid. Het falen van dit vermogen wordt stereo-esthesie genoemd en resulteert automatisch in gelijktijdige stereoagnosie.
Functie en taak
Waarneming door actieve palpatie van specifieke objecten wordt haptiek genoemd. Samen met tactiele waarneming vormt het de totaliteit van de tastzin, waarvan de biofysiologische basis het somatosensorische systeem en het sensorimotorische systeem is. Stereognosie is een kwaliteit van haptische waarneming. Bij elke haptische waarneming zijn verschillende receptoren betrokken, dus voornamelijk de mechanoreceptoren. Ze zijn gevoelig voor rek-, druk- en trillingsprikkels en worden geschat op 600 miljoen binnen de huid lagen. De meest voorkomende mechanoreceptoren zijn de Vater-Pacini-bloedlichaampjes voor trillingsstimuli tot 300 Hz, de Meissner-bloedlichaampjes voor drukveranderingen, de Merkel-cellen voor aanhoudende drukstimuli en de Ruffini-bloedlichaampjes voor weefselrek. Menselijk lichaam haar is ook uitgerust met dergelijke aanraaksensoren. Deze sensoren worden gecompleteerd door de aanraakgevoelige zenuwuiteinden in de bovenste laag van de huid In tegenstelling tot andere zintuiglijke waarnemingen, berust haptische waarneming op een integratie van meerdere informatie van verschillende receptoren. De receptor dichtheid binnen handbereik is extreem hoog en is dus bijzonder cruciaal voor stereognosie. Informatie van de individuele receptoren gaat via afferente sensorische paden naar de spinal cord en bereikt de hersenschors via de thalamus. Binnen de thalamus, ondergaat de informatie circuits in de nucleus ventralis posterior. Ingezeten neuronen projecteren naar de secundaire en primaire somatosensorische gebieden. Corticale verwerking gaat verder via afferenten naar de pariëtale kwab. De achterste regio's in Brodmann-gebieden 5 en 7 zijn bijzonder cruciaal voor stereognosie. De somatosensorische regio's en temporale pariëtale gebieden 22, 37, 39 en 40 spelen ook een rol. Hetzelfde geldt voor de insula en de tijdelijke of frontale associatiecortices. Multisensorische integratie wordt voornamelijk uitgevoerd door neuronen in de posterieure pariëtale cortex. Deze gebieden bepalen alle cognitie die plaatsvindt op basis van percepties. Verbindingen met de insula helpen vorminformatie aan een object toe te wijzen en affectieve componenten te beheersen. Geheugen processen vinden plaats in de temporale kwab op basis van eerdere tactiele ervaringen, die helpen bij objectherkenning. Stereognosie hangt enerzijds af van de integriteit van de beschreven structuren en wordt anderzijds beïnvloed door ketens van associaties en opgeslagen tactiele ervaringen in de respectievelijke hersenen gebieden.
Ziekten en aandoeningen
Stereoagnosie kan ontstaan op basis van hersenlaesies of schade aan afferente zenuwbanen. Hetzelfde geldt voor stereo-esthesie en bijbehorende stereoagnosie. Hersenlaesies in de beschreven gebieden kunnen worden veroorzaakt door beroerteBijvoorbeeld, inflammatoire laesies zijn ook denkbare oorzaken. Hetzelfde geldt voor tumoren of traumatische verwondingen zoals craniocerebrale trauma Stereoagnosia kan zich op verschillende manieren manifesteren. Als afferente paden bijvoorbeeld beschadigd zijn, bereikt tactiele informatie de hersenen helemaal niet meer en kan deze dus niet dienen voor objectherkenning. Zelfs als tactiele informatie de hersenen bereikt, hoeft dat niet per se leiden bezwaar maken tegen herkenning. Als bijvoorbeeld het geheugen want tactiele informatie wordt beïnvloed door laesies, de patiënt kan het object ondanks de waargenomen objecteigenschappen tijdens palpatie niet meer classificeren, omdat hij hiervoor het referentiekader mist. In dit geval, hoewel de verzending en verwerking van de informatie intact is, ontbreekt het vermogen om deze te interpreteren. Problemen bij multisensorische integratie kunnen ook stereoagnosie bevorderen. Volgens de huidige kennis kunnen dergelijke integratiestoornissen een genetische component hebben en dus aangeboren zijn. De neurologische ziekte multiple sclerose wordt ook vaak geassocieerd met stereagnosie. De ziekte is een auto-immuunziekte. De immuunsysteem identificeert het eigen zenuwweefsel van het lichaam van de centrale zenuwstelsel als gevaar en valt het aan. De antilichamen oorzaak ontsteking in de hersenen of spinal cord en kan dus ook de paden beïnvloeden die sensorische informatie geleiden. Evenzo kunnen ze veroorzaken ontsteking in hersengebieden die bij de verwerking betrokken zijn, zoals de postcentrale hersengebieden van de pariëtale kwab, die de basis voor stereognosie beschadigen. Afhankelijk van waar de ontsteking bevindt zich, kan vernietiging van centraal zenuwweefsel dat op deze manier wordt veroorzaakt zich manifesteren als stereognosie van verschillende typen. Alle soorten stereognosie hebben één ding gemeen: objecten zijn op basis van louter tactiele ervaring niet meer met gesloten ogen te herkennen.
