Een gebaar zegt meer dan 1000 woorden, zo luidt een spreekwoord. Lichaamstaal is de taal van gebaren, gezichtsuitdrukkingen en houding. Het gebeurt meestal onbewust en zegt veel over ons. Wie de non-verbale communicatie correct kan interpreteren, leert de essentie over de karaktereigenschappen en gevoelens van zijn tegenhanger.
Wat is lichaamstaal?
Lichaamstaal is de taal van gebaren, gezichtsuitdrukkingen en houding. Het gebeurt meestal onbewust en zegt veel over ons. Lichaamstaal is elke bewuste en onbewuste beweging van een lichaamsdeel of het hele lichaam waarmee we communiceren met de buitenwereld. Lichaamstaal is de oudste vorm van interpersoonlijke communicatie en maakt meteen duidelijk of we sympathiek staan of elkaar kunnen vertrouwen. Er zijn ecologische en culturele verschillen in lichaamstaal. Vanaf het begin van de 19e eeuw werd lichaamstaal wetenschappelijk onderzocht door Charles Darwin en werd populair bij de stomme film. Veel gebaren gebeuren instinctief, sommige worden zelfs gecontroleerd door het onderbewustzijn, zoals blozen of spiertrekkingen wanneer betrapt op liegen. Non-verbale communicatie onthult intenties, motieven, verlangens, gedachten en gevoelens, zelfs als de persoon er iets heel anders over zegt. Bijna 60% van de informatie die we uit gesprekken halen, komt uit lichaamstaal, 33% procent uit het geluid van de stem. De inhoudsinformatie is slechts ongeveer 7%.
Functie en taak
Non-verbale communicatie is buitengewoon krachtig en zonder lichaamstaal zouden relaties ondenkbaar zijn, omdat we met het lichaam laten zien wat we willen en wie we zijn. Het lichaam zendt constant berichten uit. Bepaalde oergevoelens zoals angst, geluk, verdriet, walging en verrassing roepen bij iedereen vaste, non-verbale uitingen op. Fronsen is een duidelijk teken van woede in bijna elke cultuur ter wereld. Een glimlach wordt ook overal als positief signaal gezien. Daarnaast zijn er lichaamssignalen die zich binnen een cultuur hebben ontwikkeld maar heel anders kunnen worden geïnterpreteerd. De opgestoken duim is bijvoorbeeld soms een teken van een positieve waarde, maar kan ook het tegenovergestelde betekenen. Terwijl het kruisen van de benen een Arabier beledigt, is het volkomen natuurlijk in Europa. Veel gebaren zijn ondubbelzinnig en gezichtsuitdrukkingen laten vaak geen twijfel bestaan. Kleine veranderingen in zithouding, open of gesloten handpalmen, de manier van bewegen en hoe de ruimte is opgenomen, zijn net zo goed elementen van non-verbale communicatie als kleding en parfum. Gezichtsuitdrukkingen onthullen vooral emotionele processen. Met een starre gezichtsuitdrukking zou men zijn gevoelens willen verbergen. Typische gebaren worden uitgedrukt door handen. Een persoon die zijn handen achter de zijne vouwt hoofd en mogelijk achterover leunen in zijn stoel geeft uitdrukking aan dominantie. Deze persoon zal zijn beslissing waarschijnlijk niet terugnemen. Aan de andere kant bevestigt de persoon die graag zijn handen vouwt dat hij een beslissing heeft genomen en deze niet terug zal nemen. De persoon die glimlacht met zijn armen over elkaar, laat eigenlijk twee gezichten zien. De armen zijn een verdedigende houding, de gesprekspartner wordt in de verdediging geschoven. Hij die het topje van de zijne aanraakt neus- met zijn index vinger twijfelt. Degenen die zich instinctief in het nauw gedreven voelen, grijpen hun nek. Mensen die denkbeeldig vuil van hun mouwen vegen, bereiden zich voor op tegenspraak. Iedereen die een pistool op zijn tegenstander richt, valt duidelijk niet te spotten. De schietende symboliek laat geen ruimte voor dubbelzinnigheid. De persoon is agressief.
Ziekten en kwalen
Wanneer een sensorische functie, zoals spraak, is aangetast, kan lichaamstaal specifiek worden gebruikt om te communiceren. Lichaamstaal heeft ook een aanzienlijk belang bij integratie leren van mensen met en zonder handicap. In deze context zijn de tastzin, zicht, gehoor, geur en smaak spelen een doorslaggevende rol. Bij mensen met een handicap is lichaamstaal vaak het enige communicatiemiddel. Het wordt dus steeds belangrijker om de mechanismen van lichaamstaal te kennen en om de informatie-inhoud correct te decoderen. Hoe beter de berichten worden geïnterpreteerd, hoe gemakkelijker de communicatie zal zijn. Symboliek kunnen interpreteren is een vorm van luisteren met de ogen. Therapeuten en familieleden kunnen de lichaamshouding van de persoon weerspiegelen, maar ook ontwaken en zelf behoeften herkennen. dementie patiënten is aandacht voor lichaamstaal van het grootste belang. Vroeg of laat verandert ook de communicatie in de loop van de ziekte. Bekende dialogen kunnen niet meer plaatsvinden en familieleden stuiten op grote barrières. Omdat de zieke niet meer zoals gewoonlijk reageert op alledaagse aanwijzingen, moeten familieleden meer aandacht besteden aan non-verbale signalen. Het is niet de sprakeloosheid van de dementie patiënt die de moeilijkheden veroorzaakt, maar een probleem tussen zender en ontvanger. Omdat de persoon met dementie kan geen duidelijke berichten sturen, ook de zorgverlener heeft steeds meer moeite om te begrijpen wat er wordt uitgedrukt. De communicatie moet dienovereenkomstig worden aangepast. Terwijl het vermogen om te communiceren op taalgebied afneemt tijdens de loop van dementie, blijft het vermogen om via lichaamstaal uit te drukken en waar te nemen lange tijd intact. Mensen kunnen daarom de gemoedstoestand van de persoon leren kennen door middel van gezichtsuitdrukkingen, houding, beweging en gebaren. Toch is het nog steeds nodig praten aan de dementiepatiënt, omdat taal warmte uitstraalt. Lichaamstaal heeft ook een grote therapeutische betekenis, bijvoorbeeld bij dans therapie Dit wordt vaak gebruikt bij bijvoorbeeld mensen met geestesziekte die ook lijden aan een verzwakking van hun verbale zeggingskracht, maar door beweging veel kunnen uitdrukken.
