De convergentiereactie is enerzijds de reflexieve vernauwing van de pupillen tijdens convergentie en anderzijds de naar binnen gerichte beweging van beide ogen tijdens fixatie van nabije objecten. Een verslechtering van de convergentie kan onder andere scheelzien veroorzaken.
Wat is de convergentierespons?
Convergentie is een specifiek type tegenovergestelde oogbeweging. Zonder convergentierespons konden objecten niet van dichtbij worden bekeken. Convergentie is een bepaald soort contra-intuïtieve oogbewegingen. Zonder convergentiereactie konden objecten niet van dichtbij worden bekeken. De convergentierespons maakt deel uit van een neurofysiologisch proces. Accommodatie en vernauwing van de leerling (miosis) maken ook deel uit van deze regellus. Het complex van convergentierespons, accommodatie en miosis wordt ook wel de bijna-triade genoemd.
Functie en taak
De convergentierespons wordt gemedieerd door de derde hersenzenuw. Dit wordt in medische terminologie de oculomotorische zenuw genoemd. Samen met de trochleaire zenuw en de nervus abducens is hij verantwoordelijk voor oogbewegingen. De convergentiereactie kan worden onderverdeeld in twee reactiestappen. Via de motorkern van de nervus oculomotorius, de nucleus nervi oculomotorii, wordt een samentrekking van de musculi recti mediales geactiveerd. De musculi recti mediales zijn spieren van de externe oogmusculatuur. Ze zorgen voor een binnenwaartse rotatie van de oogbollen. Deze beweging wordt ook wel convergentiebeweging genoemd. Een miosis wordt ook geïnduceerd via het parasympathische deel van de ocolumotorische zenuw, meer bepaald via de nucleus oculomotorius accessorius. Een miosis is een tijdelijke vernauwing van de leerling Dit wordt veroorzaakt door een samentrekking van de sfincter pupillen spier. Parallel aan de convergentiereactie wordt ook een samentrekking van de ciliaire spieren geïnduceerd via het parasympathische deel van de derde hersenzenuw. De ciliaire spieren bevinden zich aan de buitenkant van het corpus ciliare en zijn verantwoordelijk voor accommodatie in de buurt. Bij de convergentiereactie zorgt de binnenwaartse rotatie van de ogen ervoor dat de twee gezichtslijnen elkaar kruisen. Zonder deze reactie zou een object niet van dichtbij kunnen worden bekeken zonder een dubbel beeld te creëren. Convergentie is wat in de eerste plaats een driedimensionaal zicht mogelijk maakt. Voor deze visie is het nodig dat beide oogbollen naar hetzelfde punt zijn gericht. Alleen op deze manier kan een driedimensionaal beeld worden gegenereerd uit het waargenomen beeld in het midden zenuwstelsel (CZS).
Ziekten en klachten
Een verslechtering van de convergentierespons kan leiden tot hyper- of hypofunctie. Het type convergentiestoornis wordt beoordeeld door het AC / A-quotiënt. Het AC / A-quotiënt weerspiegelt de verhouding tussen accommoderende convergentie en geboden accommodatie. De verhouding is gemiddeld twee tot drie graden convergentiebeweging per dioptrie van de bereikte accommodatie. De AC / A-verhouding kan worden bepaald door de heteroforiemethode en door de gradiëntmethode. Strabismus veroorzaakt door een overmatige convergentiereactie wordt ook wel convergentie-overschrijding genoemd. In dit geval de near scheel hoek is erg groot en de afstand scheel hoek is erg klein of helemaal afwezig. In de regel wijzen de oogbollen naar binnen bij strabismus. Uiterlijk scheelzien behoort echter ook tot convergentie-excessen. Hier, de buurt scheel hoek is minder uitgesproken dan de afstandshoek. In totaal zijn er drie vormen van convergentie-excessen te onderscheiden. In het geval van niet-accommoderende convergentie-overschrijding is het scheelzien puur motorisch. Er is meestal geen invloed van accommoderende componenten. De niet-accommoderende convergentie-overschrijding kan worden gecorrigeerd door bril Strabismus-operatie kan nodig zijn. Het eigen risico van hyperkinetische accommodatie wordt veroorzaakt door accommodatie. In dit geval is de accommodatiebreedte normaal, maar het convergentievermogen is te hoog. Het AC / A-quotiënt wordt dus ook verhoogd. De therapie wordt gedaan door speciale brillenglazen. Bij hypo-accommodatieve convergentie-overmaat, de nabije scheel hoek wordt aanzienlijk vergroot en de accommodatiebreedte wordt dienovereenkomstig aanzienlijk verminderd. Vanwege de verminderde accommodatie probeert het lichaam scherp van dichtbij te zien met een overdreven convergentiebeweging. Het AC / A-quotiënt wordt in dit geval ook verhoogd. Hypo-accommodatieve convergentie-overschrijding wordt behandeld met bifocale lenzen. Strabismuschirurgie mag in geen geval worden uitgevoerd. Een convergentiespasme is een buitensporige krampachtige convergentiebeweging en wordt geassocieerd met sterke accommodatie en pupilvernauwing. Bij convergentie-insufficiëntie wordt de AC / A-verhouding verlaagd. Dit is vaak te wijten aan een verstoring van de verandering van de vergentiehoek. De oorzaken van convergentie-insufficiëntie zijn talrijk. Sensorisch-motorische stoornissen of neurogene laesies kunnen de oorzaak zijn. Therapie wordt uitgevoerd met prisma bril, andere speciale brillen of visuele oefeningen. Strabismus-chirurgie kan ook worden gebruikt. De beste resultaten worden meestal bereikt met een combinatie van meerdere maatregelen. Endocriene orbitopathie wordt ook gekenmerkt door zwakte van de convergentie. Dit wordt ook wel het Möbius-teken genoemd. Endocriene orbitopathie is een ziekte van de baan (oogkas). De ziekte behoort tot de autoimmuunziekten en treedt meestal op in de context van schildklierdisfunctie. Kenmerkend endocriene orbitopathie is het uitsteeksel van de oogbollen. Dit fenomeen wordt ook wel genoemd exophthalmus Geassocieerd met dit uitsteeksel van de ogen is ook een verwijding van de palpebrale spleet. Endocriene orbitopathie wordt veroorzaakt door weefselveranderingen achter de oogbal. Spier-, vet- en bindweefsel worden beïnvloed door deze structurele veranderingen en veranderingen in grootte. Exophthalmus, samen met de uitbreiding van de schildklier en hartkloppingen, vormt de zogenaamde Merseburger-triade. Deze triade van symptomen is een klassiek teken van Ziekte van Graves Door de zwelling en infiltratie achter het oog wordt de rekbaarheid van de oogspieren beperkt. Dit resulteert in pijn bij het draaien van de blik en beperkte beweging van de oogbollen. Möbius-teken is een typisch symptoom van endocriene orbitopathie. Andere klinische symptomen zijn het teken van Graefe of het teken van Stellwag.
