Plasmodium is een eencellige, celwandloze parasiet die zoogdieren, vogels en reptielen kan infecteren en behoort tot de klasse Apicomplexa (voorheen Sporozoa). Van de ongeveer 200 bekende soorten zijn er 4 relevant voor de mens als veroorzakers van malaria Alle Plasmodia-soorten hebben gemeen dat ze een verplichte waardeschakeling ondergaan tussen mug en gewervelde, waarbij tegelijkertijd wordt omgeschakeld tussen seksuele en aseksuele voortplanting.
Wat zijn plasmodia?
Infographic over de transmissiecyclus van malaria door de Anopheles-mug. Klik om te vergroten. Plasmodium, dat geen celwand heeft, is een eencellige parasiet met een celkern en wordt daarom geclassificeerd als een eukaryoot (voorheen ook eukaryoot). De naam Plasmodium is te danken aan het feit dat in Plasmodia, hoewel er twee kernen zijn na een deling, het cytoplasma van beide cellen niet van elkaar is gescheiden, maar een aaneengesloten plasmaruimte vormt. Van de ongeveer 200 bekende plasmodia-soorten nemen er 4 een speciale positie in als mens malaria pathogenen Alle plasmodia-soorten ondergaan een obligate gastheerswitch tussen mug en gewervelde. De host-switch omvat tegelijkertijd een switch tussen seksuele en aseksuele voortplanting. Bij mensen, die als tussengastheer fungeren, is de malariavector de vrouwelijke Anopheles-mug. De Anopheles-mug brengt de ziekteverwekker over in de vorm van sporozoïeten die in de mug worden aangetroffen speeksel Aan de mugzijde vertegenwoordigen de sporozoïeten het laatste stadium van de gametocyten waarmee de mug zichzelf eerder heeft geïnfecteerd met ingenomen mensen bloed De vier soorten plasmodia die malaria bij mensen veroorzaken, zijn Plasmodium falciparum (Malaria tropica), Plasmodium vivax (Malaria fertiana), Plasmodium ovale (Malaria tertiana) en Plasmodium malariae (Malaria quartana). Momenteel is er discussie over de vraag of Plasmodium knowlesi, dat wordt aangetroffen in Zuidoost-Azië, ook tot de malaria moet worden gerekend. pathogenen die gevaarlijk zijn voor mensen. Van Plasmodium knowlesi was eerder bekend dat het malaria veroorzaakte bij makaken. Malaria ontwikkelt zich griep-achtige symptomen met koorts afleveringen en, in het geval van malaria tropica, een ernstig beloop vertoont indien onbehandeld. De individuele plasmodiale soorten zijn meestal specifiek en "soortgetrouw" met betrekking tot de tussenliggende drager (mug) en de uiteindelijke gastheer (gewervelde).
Voorkomen, verspreiding en kenmerken
Plasmodia zijn inheems in alle continenten behalve Antarctica. Het voorkomen van malaria-agentia die relevant zijn voor mensen, is nu echter beperkt tot tropische en subtropische gebieden. Tot de 19e eeuw werden de malaria-veroorzakende plasmodia ook aangetroffen in zuidelijke landen van Europa en Noord-Amerika. In tropische en subtropische streken bedraagt het jaarlijkse sterftecijfer 1.0 tot 1.5 miljoen. De schattingen van het aantal mensen dat wereldwijd aan malaria lijdt, lopen sterk uiteen, variërend van 250 tot 500 miljoen. Plasmodia worden uitsluitend overgedragen door de Anopheles-mug. Directe overdracht van persoon op persoon is vrijwel onmogelijk omdat het seksuele deel van de ontwikkelingscyclus, dat plaatsvindt in de mug, afwezig is. Er zijn echter enkele gevallen bekend waarin ze besmet zijn bloed transfusienaalden veroorzaakten directe overdracht van de ziekteverwekker. Hoewel de ontwikkelingscyclus van de individuele plasmodia-soorten enigszins verschilt, volgt deze in wezen het volgende ontwikkelingsschema: de Anopheles-mug brengt de plasmodia over in de vorm van sporozoïeten, die aanvankelijk in de lever met de bloed en hechten zich aan lever cellen. In de lever cellen, ze groeien door aseksuele deelprocessen tot schizonten, die in een later stadium differentiëren tot een groot aantal nog diploïde merozoïeten die de erytrocyten (rode bloedcellen), waar ze zich enorm vermenigvuldigen door verdere delingen. De periode waarin de sporozoïeten zich in de levercellen hebben gevestigd, is meestal asymptomatisch. Sommige van de diploïde merozoïeten ontwikkelen zich door meiosis in haploïde micro- en macrogametocyten, die via zijn slurf kunnen worden opgenomen door een bloedzuigende Anopheles-mug. In de darm van de mug vindt de vereniging van de gametocyten, die zijn gedifferentieerd tot complete gameten, plaats om een diploïde zygote te vormen. In de darmwand van de mug groeit de zygote uit tot een oöcyst, waarin tot 10,000 infectieuze diploïde sporozoïeten groeien door mitotische divisies.Nadat de oöcysten barsten, komen sommige van de sporozoïeten de speeksel van de mug, waardoor een nieuw infectiereservoir wordt gevormd. De incubatietijd van sporozoïetinfectie tot malaria-uitbraak is ongeveer 7 tot 50 dagen, afhankelijk van de ziekteverwekker en zonder malaria profylaxe.
Ziekten en symptomen
Behalve malaria tropica, waarbij koortsaanvallen met onregelmatige tussenpozen optreden, andere pathogenen vestig een duidelijk ritme. In malaria quartana is dit ritme vier dagen lang. Een dag met een aflevering van koorts wordt gevolgd door twee koortsvrije dagen voordat de koorts weer begint. De gewone koorts afleveringen zijn te wijten aan de ontwikkeling van plasmodia in de erytrocyten, die vrijwel gelijktijdig het lichaam overspoelen en de symptomen veroorzaken. Plasmodium ovale en Plasmodium vivax, die beide de veroorzakers van malaria tertiana zijn, kunnen hypnozoïeten vormen tijdens hun leverstadium, die onopgemerkt en zonder symptomen kunnen aanhouden gedurende enkele maanden - in individuele gevallen zelfs tientallen jaren - voordat een nieuwe malaria-episode optreedt. Naast chemische profylaxe, die moet worden afgestemd op de heersende ziekteverwekkers in de betreffende regio, is de beste bescherming tegen malaria bescherming tegen de vrouwelijke Anopheles-mug. 'S Nachts kan een klamboe over het bed effectieve bescherming bieden, en overdag wordt kleding met lange mouwen en lange broekspijpen geïmpregneerd met permithrine of een andere muggenwerende stof aanbevolen. Onbedekte delen van het lichaam moeten worden behandeld crèmes of sprays die ook een muggenwerende werking hebben.
