Luizen zijn de naam die wordt gegeven aan ectoparasieten. Sommige soorten besmetten mensen.
Wat zijn luizen?
Luizen, meer specifiek menselijke luizen (Pediculidae), zijn een familie van insecten die afstammen van de dierlijke luizen (Phtiraptera). Met hun stekende slurf zuigen de parasieten de bloed van hun slachtoffers en laten jeukende striemen achter. Menselijke luizen kunnen worden onderscheiden van dierlijke luizen door hun monddelen. Bovendien worden dierlijke luizen zeer zelden bij mensen aangetroffen, omdat de luizen gespecialiseerd zijn in hun gastheer. Als er bij mensen een luizenplaag optreedt, noemen artsen dit pediculosis. Het treft voornamelijk harige delen van het lichaam, zoals de hoofd, schaamhaar haar en oksels. Er wordt onderscheid gemaakt tussen drie soorten luizen die mensen kunnen schaden. Dit zijn de hoofd luis (Pediculus humanis capitis), de viltluis (Phtirus pubis) en de wasluis (Pediculus humanus humanus of Pediculus humanus corporis).
Voorkomen, verspreiding en kenmerken
Omdat luizen parasitaire insecten zijn, hebben ze een gastlichaam nodig om zich te voeden. Daarbij leven ze in of op het organisme van hun slachtoffer. Daarom behoren menselijke luizen tot de groep van ectoparasieten, wat ook van toepassing is op bloedzuigers, vlooien of teken, bijvoorbeeld. De luizen komen permanent voor op hun gastheer, dus verlaten ze het meestal niet tenzij ze een directe overgang maken. De verschillende soorten luizen zijn specifiek gericht op een bepaalde gastheer. Dus naast menselijke luizen zijn er hondenluizen, varkensluizen en zeehondenluizen. Een van de meest voorkomende luizensoorten is de hoofd luis. In tegenstelling tot, krabben en kledingluizen komen veel minder vaak voor. Of de hoofdluis en de wasluis een aparte soort zijn of slechts een ondersoort van de menselijke luis is nog niet opgehelderd. Luizen hebben de eigenschap zich te voeden met de bloed van hun gastheer. Hiervoor hebben ze speciale monddelen waarmee ze de gastheer binnendringen huid en zuig de bloed Ze scheiden ook een beetje af speeksel in het steekkanaal, waardoor het bloed niet stolt. Bovendien veroorzaakt dit proces de typische symptomen van een luizenplaag. Dit principe is vergelijkbaar met dat van muggen. De bloedmaaltijd van de luis vindt meerdere keren per dag plaats. Zonder gastheer overleeft de parasiet slechts een paar dagen. Menselijke luizen nestelen zich in de haar of kleding van mensen. Daar houden ze zich vast met hun paar klauwen. De paring van de luizen vindt deels interseksueel plaats. Maar ook unisex- of maagdelijke voortplanting (parthenogenese) is mogelijk. De luizen hechten hun eieren aan de haar of de vezels van textiel. Omdat de eieren zijn onoplosbaar in water, kunnen ze bij een besmetting niet zomaar worden weggespoeld. Beide eieren en de resterende chitineuze schalen die achterblijven nadat de luizenlarven uitkomen, worden neten genoemd. De larven daarentegen dragen de aanduiding nimfen. Uiterlijk vertonen de larven al een gelijkenis met de volwassen insecten, maar hun grootte blijkt zo klein te zijn dat ze meestal niet zichtbaar zijn met het blote oog. Na het doorlopen van verschillende ontwikkelingsstadia zijn de luizenlarven na tien dagen geslachtsrijp, waardoor ze ook eitjes kunnen leggen. krabben en kledingluizen komen vooral voor in armere landen en crisisregio's. In westerse klimaten komen ze daarentegen slechts zelden voor. Dit geldt echter niet voor de hoofdluis, aangezien de verspreiding ervan nauwelijks door hygiëne kan worden beïnvloed maatregelen Terwijl de luisnimfen een grootte hebben tussen de 1 en 2 millimeter, volwassen hoofdluis bereiken een lengte van ongeveer 3 millimeter. De vorm van de mannetjesluis is iets kleiner en slanker dan die van de vrouwtjesluis. Het luisschild, gemaakt van chitine, is transparant, bruinachtig of witgrijs. Zoals de spijsverteringskanaal vult zich met bloed na het opzuigen, de chitine-schaal krijgt een roodachtige kleur. Door de kleurverandering van de chitineuze envelop zijn de luizen moeilijker te identificeren.
Ziekten en kwalen
Als bij mensen een luizenplaag optreedt, wordt dit merkbaar door typische symptomen. Waaronder huid reacties zoals jeuk, die voornamelijk 's nachts optreedt. In de meeste gevallen vormen zich rode striemen en papels op de aangetaste delen van het lichaam. Door krassen is er ook een risico op eczeem vormen. De reden voor de jeuk en roodheid van de huid is de speeksel van de luis, die vrijkomt tijdens het bijtproces.Bij kledingluizen is de felrode vlek aan de prik site ontwikkelt zich later tot een jeukende blauwachtige plek. De krabluis daarentegen veroorzaakt kleine blauwgrijze vlekjes in de prik Oppervlakte. Het deel van het lichaam waar de symptomen optreden, is afhankelijk van het type luis en de regio waar hij zijn eitjes achterlaat. krabben zijn voornamelijk te vinden op het haar van de anus en geslachtsdelen. Ze besmetten echter soms ook de baard, wenkbrauwen, borstoksels, buik of dijen. Infectie met luizen komt bijna altijd voor van persoon tot persoon, aangezien menselijke luizen bijna nooit voorkomen bij dieren. Omdat de parasieten hun gastheer niet verlaten, is direct fysiek contact noodzakelijk voor hun overdracht. Overdracht van de wasluis kan echter ook plaatsvinden via aangetaste kleding. Met name wasluis kan worden overgedragen pathogenen Deze veroorzaken rickettsia-ziekten zoals de vijfde dag koorts of gevlekte koorts.
