Endocarditis profylaxe – voor wie?
In de meeste gevallen ontstaat infectieuze endocarditis wanneer de binnenwand van het hart wordt aangevallen door een eerdere ziekte. Dit kan bijvoorbeeld zijn bij een aangeboren hart- of hartklepafwijking, maar ook als bijvoorbeeld de aortaklep op oudere leeftijd is veranderd door arteriosclerose (slagaderverkalking). Elk defect in het endocardium (binnenwand van het hart), dat ook de hartkleppen vormt, vormt een doelwit voor ziekteverwekkers. Ook na bepaalde hartoperaties bestaat er dus een risico op endocarditis.
Endocarditis kan daarom het beste worden voorkomen als de onderliggende ziekten in een vroeg stadium worden behandeld of geopereerd. Tegelijkertijd moet worden voorkomen dat grote hoeveelheden bacteriën in de bloedbaan en dus in het hart terechtkomen – of in ieder geval zo snel mogelijk onschadelijk maken. Dit is waar profylaxe van endocarditis in beeld komt.
Volgens de huidige stand van zaken behoren de volgende patiënten tot de risicogroep voor endocarditis of een ernstig beloop van de ziekte en krijgen daarom endocarditisprofylaxe:
- Patiënten met kunstmatige hartkleppen (mechanisch of van dierlijk materiaal)
- Patiënten met gereconstrueerde hartkleppen met kunstmateriaal (in de eerste zes maanden na de operatie)
- Patiënten met bepaalde aangeboren hartafwijkingen (“cyanotische” hartafwijkingen).
- Alle hartafwijkingen behandeld met prothesen (in de eerste zes maanden na de operatie, levenslang als delen van pathologische veranderingen blijven bestaan, bijvoorbeeld een resterende shunt of klepzwakte)
- Patiënten die een harttransplantatie hebben ondergaan en problemen krijgen met de hartkleppen (volgens Europese richtlijnen hoeft in dit geval sinds 2009 geen profylaxe meer te worden uitgevoerd, maar in de klinische praktijk gebruiken sommige artsen het nog steeds voor de veiligheid)
Endocarditis profylaxe – zo werkt het
Of een arts endocarditisprofylaxe vóór een operatie of een procedure initieert, hangt af van de patiënt, de locatie van de procedure en de procedure in kwestie. Endocarditis-profylaxe is belangrijk als bacteriën bijvoorbeeld tijdens een operatie rechtstreeks in de bloedbaan worden gespoeld als gevolg van slijmvliesbeschadigingen (bacteriëmie). Niettemin bevelen de momenteel geldende richtlijnen slechts in zeer weinig gevallen profylaxe van endocarditis aan.
Enerzijds is dit te wijten aan het feit dat het voordeel ervan tot nu toe niet duidelijk is bewezen. Aan de andere kant bevordert het frequente gebruik van antibiotica resistente bacteriën. De experts van de European Heart Society (ESC) bevelen nu alleen endocarditisprofylaxe aan voor hoogrisicopatiënten, zoals hierboven vermeld.
Endocarditisprofylaxe wordt verder alleen gebruikt als het operatie- of onderzoeksgebied geïnfecteerd is. Hierbij kunt u denken aan diverse onderzoeken of ingrepen waarbij het slijmvlies beschadigd kan raken, bijvoorbeeld aan het maag-darmkanaal, de urinewegen en de geslachtsorganen, of aan de huid of zachte weefsels (bijvoorbeeld spieren). Een ander gebied zijn interventies aan de luchtwegen, zoals tonsillectomieën of longendoscopieën.
Er bestaat nu een algemene aanbeveling voor endocarditisprofylaxe, alleen voor bepaalde behandelingen in de mondholte en alleen voor hoogrisicopatiënten!
De patiënt neemt 30 tot 60 minuten vóór de ingreep een antibioticum in tabletvorm, bijvoorbeeld amoxicilline. Bij bestaande infecties wordt het antibioticum voor de profylaxe van endocarditis aangepast aan de betreffende ziekteverwekker, bijvoorbeeld ampicilline of vancomycine bij een enterokokkeninfectie in de darm. In sommige gevallen is ook een medicijn nodig dat niet als tablet kan worden ingenomen; in dat geval dient de arts het toe als infuus.
Endocarditis-profylaxe thuis: mondhygiënefactor
Zelfs zonder medisch ingrijpen kan een tijdelijke bacteriëmie (bacteriën in het bloed) tot endocarditis leiden. Bij het kauwen of tandenpoetsen kunnen bacteriën bijvoorbeeld via kleine wondjes in het mondslijmvlies in de bloedbaan terechtkomen.
