Typische maag-darmklachten
Bij gastro-enteritis koloniseren ziekteverwekkers het spijsverteringskanaal en beschadigen deze. De symptomen van gastro-enteritis concentreren zich daarom op dit gebied:
- Misselijkheid en overgeven
- diarree
- Buikkrampen en pijn
Meestal ontwikkelen de symptomen zich zeer snel, vaak binnen een paar uur. De ernst van de symptomen hangt af van het type ziekteverwekker en individuele factoren zoals de fysieke conditie van de patiënt.
Misselijkheid en overgeven
Misselijkheid en braken kunnen ernstig zijn in de acute fase van gastro-enteritis. Sommige patiënten moeten meerdere keren per uur braken. Bij buikgriep raakt het slijmvlies van maag en darmen zo geïrriteerd dat het lichaam niets meer binnen kan houden. Dit kan zeer invaliderend zijn, vooral omdat enorme hoeveelheden vocht en zouten (elektrolyten) verloren gaan bij het braken (en diarree).
Sommige mensen braken niet alleen via de mond, maar ook via de neus, waardoor de neusslijmvliezen opzwellen. In het ergste geval kan het braaksel in de luchtwegen terechtkomen, wat kan leiden tot een longontsteking, die moeilijk te behandelen is.
Diarree
Bij diarree irriteren de vloeibare consistentie van de ontlasting en het veelvuldig afvegen de huid rond de anus. In ongunstige gevallen kan de regio zelfs ontstoken raken.
Het plotselinge en gewelddadige begin van diarree, de consistentie van de ontlasting en of deze bloed bevat, hangt ook af van de ziekteverwekker:
In de meeste gevallen treden diarree en andere symptomen van gastro-enteritis zeer plotseling op, en zelfs ronduit explosief in het geval van bepaalde ziekteverwekkers, zoals bacteriën van het geslacht Campylobacter. De ontlasting is vaak waterig, maar kan vooral in het begin ook papperig zijn.
Soms ziet de ontlasting er ook slijmerig uit vanwege de vele vernietigde slijmvliescellen van het maag-darmkanaal. In het geval van amoebische dysenterie zorgen bloed- en slijmonzuiverheden ervoor dat de ontlasting op “frambozengelei” lijkt. Ernstige vormen van cholera veroorzaken zulke waterige diarree dat ze ook wel ‘rijstwaterontlasting’ worden genoemd.
Buikkrampen en buikpijn
Diarree gaat meestal gepaard met buikkrampen en buikpijn, die af en toe optreden. Na een toiletbezoek verdwijnen deze krampen vaak een tijdje.
Algemene symptomen van gastro-intestinale griep
Naast de hierboven beschreven typische maag-darmklachten zijn er meestal ook algemene klachten, dat wil zeggen klachten die niet kenmerkend zijn voor een specifieke ziekte. Gastro-enteritis kan bijvoorbeeld ook gepaard gaan met koorts – een symptoom dat vaker wordt geassocieerd met verkoudheid en griepachtige infecties.
Soms gaan dergelijke aspecifieke ziekteverschijnselen enige tijd vooraf aan de diarree, in andere gevallen treden ze tegelijkertijd met de diarree op.
Gastro-enteritis zonder symptomen
In sommige gevallen zijn infecties met ziekteverwekkers die gewoonlijk gastro-enteritis veroorzaken volledig asymptomatisch. Veel volwassenen ontwikkelen bijvoorbeeld geen maag-darmklachten als gevolg van een EHEC-infectie. Ook de infectie met rotavirussen verloopt in deze leeftijdsgroep vaak subklinisch, d.w.z. zonder merkbare ziekteverschijnselen.
Dit fenomeen is bijzonder uitgesproken in het geval van amoebische dysenterie en cholera. Beide ziekten behoren tot de typische reisziekten die voorkomen in veel landen met lage hygiënenormen. Veel mensen zijn asymptomatische dragers van de amoeben- of cholerabacterie zonder zelf ziek te worden. In het geval van cholera vertoont slechts 15 procent van de geïnfecteerden maag-darmklachten of andere tekenen van ziekte.
Buikgriep: complicaties
Hoewel de typische symptomen van gastro-enteritis zeer onaangenaam zijn, vormen ze normaal gesproken geen ernstig gezondheidsrisico. Onder bepaalde omstandigheden kan het verloop van de ziekte echter bijzonder ernstig zijn. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren als het immuunsysteem verzwakt is. De getroffenen moeten dringend medische behandeling krijgen, anders bestaat het risico op ernstige complicaties:
Uitdroging
Als de klassieke symptomen van gastro-intestinale infectie, zoals braken en diarree, zeer ernstig zijn, kan zich een ernstig tekort aan vocht (uitdroging) en elektrolyten – vooral natrium en kalium – ontwikkelen. In extreme gevallen kan dit zonder behandeling fataal zijn!
Artsen noemen een gebrek aan vocht in het lichaam uitdroging. Enorme uitdroging wordt ook wel exsiccose genoemd.
Ook ouderen kunnen snel een ernstig tekort aan vocht en zout krijgen als ze last hebben van ernstige diarree en braken.
Als baby's, kleine kinderen of ouderen last krijgen van maag-darmgriepklachten, is het altijd raadzaam om een arts te raadplegen!
Tekenen van uitdroging
Afhankelijk van de omvang van de uitdroging kunnen er verschillende waarschuwingssignalen verschijnen:
- droge huid en vooral droge slijmvliezen
- diepliggende ogen
- Verminderde bloedcirculatie en koude ledematen
- staande huidplooien (bijvoorbeeld een huidplooi op de handrug die met de vingers wordt getrokken, blijft na het loslaten nog enige tijd staan)
- ernstig en plotseling gewichtsverlies: bij zuigelingen is een gewichtsverlies van tien procent of meer van het lichaamsgewicht al zeer zorgwekkend.
- Steeds verslechterende algemene toestand
- Slaperigheid en ongewone slaperigheid (slaperigheid). Soms vertonen de getroffenen echter aanvankelijk ook ernstige rusteloosheid (agitatie) zolang het watertekort aanhoudt.
- Duizeligheid bij het opstaan met risico op vallen (orthostatische hypotensie)
- Verhoogde hartslag met verlaagde bloeddruk
In ernstige gevallen zijn er nog meer tekenen: gastro-enteritispatiënten die enorme hoeveelheden vocht hebben verloren (exsiccose) ontwikkelen ook
- aanvallen
- Nier pijn
- Afname van de hoeveelheid urine (oligurie/anurie)
Tekenen van elektrolytentekort
Bij gastro-enteritis gaan zouten, basen en zuren, ook wel elektrolyten genoemd, samen met de vloeistoffen verloren. In ernstigere gevallen kan dit leiden tot veranderingen in de pH-waarde van het bloed en vervolgens hartritmestoornissen en zenuwbeschadiging veroorzaken.
Andere complicaties
Gastro-enteritis kan ook tot de volgende complicaties leiden:
- Darmperforatie: In extreme gevallen veroorzaken bepaalde ziekteverwekkers (zoals Shigella en Entamoeba histolytica) niet alleen de klassieke maag-darmgriepsymptomen, maar leiden ze ook tot een darmperforatie. Voedselresten en ziekteverwekkers uit de darm komen in de buikholte terecht en kunnen buikvliesontsteking veroorzaken. Dit is vaak levensbedreigend!
- Toxisch megacolon: In verband met sommige gastro-enteritispathogenen kan in zeldzame gevallen ook toxisch megacolon worden waargenomen. In dit geval raakt de dikke darm erg ontstoken en verwijd. Er bestaat levensgevaar!
- Nierfalen: Sommige gifstoffen geproduceerd door gastro-enteritispathogenen (vooral EHEC en Shigella) kunnen de nieren aanvallen en het hemolytisch-uremisch syndroom (HUS) veroorzaken. Het wordt gekenmerkt door schade aan de bloedvatwanden en acuut nierfalen. Net als in de andere gevallen hebben de getroffenen snel medische hulp nodig!
Gastro-enteritis kan problematisch worden bij patiënten met een immunodeficiëntie (bijvoorbeeld als gevolg van bepaalde ziekten zoals AIDS of als gevolg van chemotherapie): de maag-darmklachten kunnen langer aanhouden dan normaal. Bovendien zijn de getroffenen gevoeliger voor bepaalde complicaties die anders slechts zeer zelden voorkomen.
Zo kan gastro-enteritis veroorzaakt door norovirussen zelfs weken na het begin van de ziekte klachten veroorzaken (langdurig beloop). Er bestaat ook een risico op systemische infectie (sepsis) bij deze risicopatiënten; de ziekteverwekkers die oorspronkelijk beperkt waren tot het spijsverteringskanaal, verspreidden zich ook naar de rest van het lichaam. Een voorbeeld hiervan is salmonella-sepsis, waarbij de salmonella het hartzakje, de hersenvliezen en de botten kan koloniseren.
Symptomen na gastro-enteritis
Een belangrijk voorbeeld hiervan is reactieve artritis. Dagen, soms zelfs weken, nadat de typische symptomen van maag-darmgriep (of die van een andere infectie) zijn verdwenen, treedt plotseling een ontsteking op in verschillende gewrichten, het oog en de urethra (voorheen bekend als de triade van Reiter). Dit fenomeen is over het algemeen echter zeer zeldzaam. De ziekteverwekkers die reactieve artritis veroorzaken, zijn onder meer Shigella en Campylobacter.
In zeldzame gevallen veroorzaken deze laatste ook het Guillain-Barré-syndroom. Dit is een ontstekingsziekte van de zenuwen die tot ernstige verlamming kan leiden en vaak een intensieve medische behandeling vereist.
