De hypoglossale zenuw is de twaalfde hersenzenuw. De motorische zenuw innerveren de tong spieren. Verlamming van de zenuw leidt tot spraak- en slikstoornissen.
Wat is de hypoglossale zenuw?
De tong is een slijmvlies-bedekt spierorgaan. Als zodanig is het met talloze bewegingen betrokken bij het dagelijks leven van de mens. Mensen hebben de tong en zijn mobiliteit voor communicatie, bijvoorbeeld. Tongbewegingen zijn essentieel in de context van voedselinname. De beweeglijkheid van de tong wordt verzekerd door een motorische zenuw, die de spier met de centrale verbindt zenuwstelsel en zendt het vrijwillige motorcommando's in de vorm van excitatie. Deze motorische zenuw is de hypoglossale zenuw. In het Grieks betekent "hypoglossus" "onder de tong". De hypoglossale zenuw komt overeen met de twaalfde en dus laatste hersenzenuw. Zoals alle schedel zenuwen, de hypoglossale zenuw komt rechtstreeks voort uit gespecialiseerd zenuwcel assemblages of hersenzenuwkernen binnen de hersenen Naast de tongspier innerveren de zenuw met zijn vezels ook de bodem van de keelholte. De kern wordt de nucleus nervi hypoglossi genoemd en ligt paramedisch en langwerpig aan beide zijden in het caudale gedeelte van de medulla oblongata en de bodem van de romboïde fossa in de trigonum nervi hypoglossi. Dit punt ligt op ongeveer hetzelfde niveau als de kernen van craniaal zenuwen tien en elf.
Anatomie en structuur
De hypoglossale zenuw komt uit de medulla oblongata lateraal van de piramide met zijn maximaal twaalf wortelvezels. Van daaruit reist het op de hersenen oppervlak in ongeveer drie stammen naar het hypoglossale kanaal bij het os occipitale, waar het de schedelholte verlaat nabij het foramen magnum. Voorlopig loopt de motorische zenuw buiten de schedel tussen de interne halsader ader en de twee slagaders, interne en externe halsslagader. In het trigonum caroticum, ventrale takken van de superieure cervicale zenuwen hechten aan de zenuw. Sommige van de vezelkanalen begeleiden de hypoglossale zenuw verder om de tongspieren proportioneel te innerveren. Alle andere vezels van de zenuw buigen naar het craniale trigonum caroticum, vanwaar ze verder gaan onder de stylohyoid-spier en venter posterieur van de digastrische spier naar het trigonum submandibulare. Op dit punt komen ze de musculatuur van de tong binnen vanaf de zijkant van de vloer van de mond tussen de mylohyoideus- en hyoglossus-spieren. Zoals alle motorische zenuwen staat de hypoglossale zenuw in contact met de motorische eindplaat van de doelspier. In het geval van de twaalfde hersenzenuw komt de doelspier overeen met de externe en interne tongspieren. Naast efferente vezels bevat de zenuw afferente vezels van de spierspoel en het Golgi-peesorgaan in de tong. De twaalfde hersenzenuw levert de superieure en inferieure longitudinalis-spieren, de verticalis linguae- en transversus linguae-spieren en de externe tongspieren chondroglossus, genioglossus, hyoglossus en styloglossus-spieren
Functie en taken
Motorische zenuwen zoals de hypoglossale zenuw zenden signalen uit vanuit de centrale zenuwstelsel aan de spiervezel via de motorische eindplaat van hun doelspieren. Met deze signaaloverdracht worden de spieren aangespoord om samen te trekken. Vanwege hun richting van excitatiegeleiding worden motorische zenuwen efferente vezels genoemd omdat ze weg van de centrale zenden zenuwstelsel Via de afferente sensorische vezels van het Golgi-peesorgaan en de spierspoel van de tong, leidt de hypoglossale zenuw prikkelpercepties van de tongspier naar het centrale zenuwstelsel, ondanks zijn overwegend efferente motorvezels. Deze prikkelpercepties communiceren primair de huidige spierspanning naar het zenuwstelsel. Alleen door deze informatie kunnen doelbewuste bewegingen van de tong plaatsvinden, die een precieze verandering van de spierspanning mogelijk maken. De zenuw vervult de functies die zijn beschreven voor de Musculus longitudinalis superior en inferior, de Musculus verticalis linguae en transversus linguae en de externe tongspieren Musculus chondroglossus, genioglossus, hyoglossus en styloglossus. De zenuw is dus betrokken bij vrijwel alle tongbewegingen. Naast het fijnmaken van voedsel, zijn het slikken en de vorming van geluiden afhankelijk van de positie van de tong. Bijgevolg is de hypoglossale zenuw onvervangbaar voor het dagelijks leven en de communicatie van de mens. Aangezien taalcommunicatie soms een soortspecifieke menselijke eigenschap wordt genoemd, draagt de zenuw met zijn communicatiefuncties aanzienlijk bij aan de typisch menselijke eigenschap.
Ziekten
Wanneer de hypoglossale zenuw aan één kant is beschadigd, is het resultaat een hemiplegie van de tong. De tong wijkt af naar de beschadigde kant. Dit resulteert in spraakstoornissen en moeilijkheden bij het opnemen van voedsel en vloeistoffen. Omdat een eenzijdige verlamming relatief goed kan worden gecompenseerd door de andere partij, wordt deze schade meestal niet als een ernstige handicap ervaren. De verlamde zijde van de spieren verslechtert na verloop van tijd. Er treedt dus paretische atrofie op. Ernstige problemen in het dagelijks leven doen zich voor wanneer de hypoglossale zenuw aan beide kanten beschadigd is. Bij dit fenomeen is er een volledige verlamming van de tong, waarbij de hele tongmusculatuur na verloop van tijd atrofieert. De tong blijft onbeweeglijk op de bodem van de keelholte bij bilaterale verlamming, resulterend in ernstige spraakstoornissen en ernstig verminderde voedsel- en vochtopname. Mensen met een bilaterale verlamming van de twaalfde hersenzenuw lopen soms ook het risico hun eigen zenuw in te ademen speeksel, zo ernstig longontsteking is een soms veel voorkomend gevolg. Eenzijdige verlamming kan worden veroorzaakt door ziekten zoals multiple sclerose of door een beroerte Bilaterale verlamming treedt bijvoorbeeld op in een bepaald stadium van ALS. In apoplexie (beroerte), in termen van cerebrale circulatiestoornissen, treedt meestal slechts een gedeeltelijke disfunctie van de hypoglossale zenuw op.
