Waakzaamheid is een ongerichte, permanente staat van waakzaamheid die verschillende vormen kan aannemen. Klinische symptomen en syndromen die zich manifesteren in de vorm van ernstig verminderde waakzaamheid worden kwantitatieve bewustzijnsstoornissen genoemd en treden op in de context van talrijke neurologische, mentale en andere ziekten.
Wat is waakzaamheid?
Waakzaamheid is een ongerichte, permanente staat van waakzaamheid. Neurowetenschap definieert waakzaamheid als een vorm van aandacht die een onderdeel is van neurale informatieverwerking. Waakzaamheid beschrijft de activeringsstatus van het zenuwstelsel en is niet categorisch aanwezig of afwezig, maar varieert in intensiteit. Waakzaamheid onderscheidt zich van andere vormen van aandacht omdat het dat is tonic, dat wil zeggen, het blijft permanent bestaan in plaats van slechts in korte perioden voor te komen. Bovendien is waakzaamheid altijd ongericht. In de context van fysieke en geestesziekteernstig verminderde waakzaamheid kan zich uiten als slaperigheid, sopor of coma, naast andere symptomen.
Functie en taak
Een gezond persoon die niet gefocust is op een specifieke taak, bevindt zich in een staat van bewuste paraatheid: specifieke stimuli kunnen de aandacht van de persoon trekken, plotselinge gevaren veroorzaken een staat van alertheid en, in het algemeen, staat het bewustzijn open voor verschillende zintuiglijke input. Wanneer de persoon bewust ontspant, komt hij of zij in de bewuste rusttoestand en mogelijk een van de verschillende slaapfasen. Een slaaplaboratorium kan waakzaamheid tijdens de slaap bepalen en registreren; vooral in het EEG kunnen diagnostici zien hoe uitgesproken iemands tonic ongerichte activering is. Waakzaamheid is onderhevig aan natuurlijke variaties gedurende de dag, die van persoon tot persoon kunnen verschillen. Cognitieve neurowetenschap verwijst ook naar cycli als circadiane ritmes; ze liggen ten grondslag aan de biologische of moleculaire klok en zijn gebaseerd op biochemisch interacties die genetisch bepaald zijn: een individu leert deze cycli niet maar volgt ze intuïtief. Typisch piekt de neuronale activering in de loop van de ochtend: artsen en psychologen voeren in deze periode vaak cognitieve functietesten uit om het functioneren van een persoon te kunnen beoordelen en storende factoren als gevolg van tijdsverlies zoveel mogelijk uit te sluiten. dagafhankelijke schommelingen in waakzaamheid. Bovendien varieert de waakzaamheid ook in de context van kortere cycli, zogenaamde ultradiaanse ritmes. Deze omvatten de Basic Rest-Activity Cycle of BRAC. Een run van de BRAC duurt ongeveer 90 minuten en wordt gekenmerkt door verschillende uitingen van waakzaamheid die zich aan het einde van deze cyclus herhalen. Het oplopende reticulaire activeringssysteem (ARAS) vertegenwoordigt dat deel van de zenuwstelsel dat onder meer verantwoordelijk is voor de controle van de waakzaamheid. De ARAS heeft een verregaande invloed op het menselijk lichaam: waakzaamheid heeft niet alleen invloed op de neuronale informatieverwerking, maar ook op het hormonale systeem en andere delen van het organisme.
Ziekten en kwalen
Stoornissen van waakzaamheid worden in de psychiatrie primair aangeduid als kwantitatieve bewustzijnsstoornissen, verminderd bewustzijn of vertroebeling van het bewustzijn. Daarentegen bewaren kwalitatieve bewustzijnsstoornissen of bewustzijnsveranderingen de waakzaamheid. Kwantitatieve bewustzijnsstoornissen kunnen onder andere duiden op een verminderde werking hersenen functie, mogelijk als gevolg van organische, toxicologische of psychologische oorzaken. De geneeskunde verdeelt kwantitatieve bewustzijnsstoornissen in verschillende mate van ernst, met slaperigheid, sopor, precoma en coma een van de belangrijkste. Slaperigheid wordt gekenmerkt door klinisch significante slaperigheid en gaat verder dan het niveau van normale slaperigheid. Het kan bijvoorbeeld voorkomen in de context van delirium in alcoholopname, acute intoxicatie (bijvoorbeeld met psychotrope geneesmiddelen Somnolente personen verschijnen en voelen zich slaperig en wekken bij buitenstaanders de indruk van mentale afwezigheid. Ze kunnen echter worden gewekt, (mogelijk beperkte) reacties vertonen op externe stimuli en hun reflexen zijn meestal nog aanwezig. Bij slaperigheid is vaak een intensieve intramurale behandeling nodig. Hetzelfde geldt voor sopor. Deze term verwijst naar het Latijnse woord voor 'slaap', maar duidt ook een klinisch relevante toestand aan in de zin van een kwantitatieve verstoring van het bewustzijn. Personen in sopor zijn niet alleen slaperig, maar ook bewusteloos en lijken te slapen. Getroffen personen kunnen echter vaak niet worden gewekt door gebruikelijke middelen zoals schudden van de schouders, luid praten en dergelijke maatregelen Meestal een sterke pijn stimulus of een vergelijkbaar sterk signaal is nodig om een reactie uit te lokken. Coma is de meest ernstige vorm van vertroebeling van het bewustzijn, aangezien er in deze toestand geen waakzaamheid meer is: getroffen personen lijken te slapen, maar kunnen niet worden gewekt en reageren niet. Bovendien reageren ze niet meer op externe prikkels en vertonen ze vaak geen of verminderde reflexen Coma vereist een nauwe medische behandeling Grensverkeer een intensive care afdeling Mensen die lijden aan epilepsie ervaren ook een verminderde waakzaamheid tijdens een aanval, die cognitieve neurowetenschappers soms epileptische bewustzijnsverandering noemen. Deze vorm van waakzaamheidstoornis is van voorbijgaande aard en verdwijnt meestal na de aanval. Complicaties in sommige gevallen leiden tot mogelijk langdurige beperkingen van ongericht tonic aandacht. Anesthesiebeschrijft bijvoorbeeld in verband met chirurgie een kunstmatige vermindering van waakzaamheid veroorzaakt door medicatie.
