Superantigenen

Wat zijn superantigenen?

Een superantigeen behoort tot de groep antigenen. Deze antigenen zijn structuren van koolhydraten, vetten, eiwitten of combinaties daarvan die kunnen worden geproduceerd door bacteriën or virussen. De antigenen maken die van het menselijk lichaam mogelijk immuunsysteem om een ​​immuunrespons op gang te brengen door te binden aan een antilichaam. In tegenstelling tot normale antigenen zijn superantigenen niet afhankelijk van een tussenstadium van de immuunrespons. Superantigenen kunnen daarom onmiddellijk een zeer sterke, niet-specifieke en overmatige immuunrespons veroorzaken, zoals Toxic Schok Syndroom (TSS).

Wat doet een superantigeen?

Het effect van een superantigeen kan gedeeltelijk worden vergeleken met het effect van normale antigenen. In beide gevallen is het immuunsysteem wordt geactiveerd en reageert met een immuunrespons. Terwijl normale antigenen een gecontroleerde immuunreactie opwekken, die meestal resulteert in een adequate strijd tegen de ziekteverwekker, leidt een superantigeen tot een massale activering van immuuncellen, wat via mediatoren kan leiden tot een circulatiestoring.

Het enorme effect van de superantigenen is te wijten aan het feit dat ze, in vergelijking met normale antigenen, niet worden opgenomen door zogenaamde antigeenpresenterende cellen en in kleine fragmenten worden opgesplitst. Ze hebben eerder een zeer hoge affiniteit voor verschillende receptoren op het oppervlak van immuuncellen zoals de T-lymfocyten, waardoor ze een regulerende stap van de immuunsysteem. Een superantigeen kan ook meerdere receptoren tegelijk binden, wat het effect verder versterkt.

Dit activeert tot twintig keer het aantal immuuncellen in vergelijking met normale immuunresponsen. Zoals bij elk proces in het lichaam, kan een verhoogde respons van immuuncellen echter ook schade veroorzaken door de sterke afgifte van mediatoren of cytokines zoals interleukines. Naast zijn effect als superantigeen, kan het ook een adequate immuunrespons opwekken als een normaal antigeen.

Structuur van een superantigeen

Superantigenen behoren tot de groep van bolvormig eiwitten. Dit betekent dat ze verschillende domeinen hebben die op dezelfde manier vouwen elke keer dat het eiwit wordt geproduceerd en specifieke taken uitvoeren. In het geval van superantigenen zijn er vier domeinen met verschillende functies, zoals binding van receptoren en regulering van de activiteit van een receptor.

Enerzijds kan een receptor worden gebonden aan de antigeenpresenterende cellen. Aan de andere kant is de zogenaamde T-celreceptor gebonden T-lymfocyten. Na binding van de twee cellen geeft het superantigeen de ontstekingsmediatoren vrij.