De olfactorische slijmvlies is verantwoordelijk voor het gevoel van geur Het bevindt zich als onderdeel van de neusslijmvlies op het gebied van het dak van de neus- Ziekten van de reuk slijmvlies wel leiden tot reukstoornissen.
Wat is het reukslijmvlies?
De olfactorische slijmvlies bevat speciale sensorische cellen die geuren oppikken en de informatie via elektrische impulsen naar de hersenen om te verwerken. Binnen de reukcellen zorgen zogenaamde chemoreceptoren voor de absorptie van geur moleculen Bij mensen bevinden reukcellen zich in de regio olfactoria van de neusslijmvlies De regio olfactoria verwijst naar het deel van de neusslijmvlies verantwoordelijk voor de perceptie van geuren. Het bevindt zich aan de linker- en rechterkant in het dak van de bovenbouw neusholte In dit gebied zijn er, naast de reukcellen, ondersteunende en basale cellen. De reukcellen zijn zogenaamde bipolaire neuronen met dendrieten en axonen als zenuwprocessen. Dendrieten zorgen voor de invoer van elektrische impulsen, terwijl axonen deze impulsen doorgeven. De sensorische cellen vernieuwen zichzelf elke 60 dagen. Reukcellen behoren dus tot de weinige zenuwcellen die voortdurend worden vernieuwd. Ze ontwikkelen zich uit basale cellen, de stamcellen van het neusslijmvlies. De ondersteunende cellen stabiliseren de weefselstructuur van het reukslijmvlies.
Anatomie en structuur
Het reukslijmvlies, gelegen in het dak van het bovenste neusslijmvlies, is bruin van kleur en beslaat een oppervlakte van ongeveer 2 x 5 cm. Het is samengesteld uit reukcellen, ondersteunende cellen, microvilli-cellen en basale cellen. Het bevat ook sereuze klieren. Mensen hebben ongeveer 10 - 30 miljoen olfactorische sensorische cellen. Ter vergelijking: hun aantal bij honden is ongeveer 250 miljoen. Elke reukcel bevat nog steeds 5 - 20 haren met reukreceptoren. Deze haren steken uit het slijmvlies en zijn bedekt met een dun laagje slijm. Geur moleculen daar aangekomen dok op de geurreceptoren en zet ze in opwinding. Er zijn ongeveer 350 verschillende soorten reukreceptoren. Elk type reageert op slechts één specifiek molecuul. Er kunnen dus 350 verschillende geuren worden onderscheiden. Maar de verwerking en filtering van deze indrukken wordt bereikt door de gebundelde uitgaande zenuwvezels, de axonen. Deze axon bundels zijn verbonden met een stroomopwaarts deel van de hersenen, de bulbus olfactorius. Dit is waar het synaptische circuit van het gevoel van geur vindt plaats. Van daaruit wordt de informatie doorgegeven aan de overeenkomstige hersenen centra. Bij de bulbus olfactorius, de axon strengen zijn verdeeld in twee delen. De mediale streng bereikt de reukknobbel. Daar wordt de informatie opgeslagen maar blijft onbewust. De laterale streng leidt naar de primaire reukcortex, waar bewust informatie uit het reukslijmvlies wordt verwerkt.
Functie en taken
Door zijn functie uit te voeren, draagt het reukslijmvlies aanzienlijk bij aan de volksgezondheid van het lichaam. Dit komt doordat de reukfunctie het organisme en vooral de ademhalingsorganen beschermt tegen de schadelijke effecten van giftige stoffen. Stinkende gassen wekken een gevoel van walging op, zodat het betreffende organisme zich zo snel mogelijk uit de gevarenzone verwijdert. Aan de andere kant trekken aangename geuren mensen aan omdat ze meestal worden geassocieerd met positieve dingen, zoals lekker eten. Het gevoel van geur wordt vaak niet erg serieus genomen. Mensen die geen reukvermogen meer hebben, kunnen echter ongemerkt in gevaarlijke situaties terechtkomen. Het is voor deze patiënten bijvoorbeeld niet meer mogelijk om bedorven voedsel of ontsnappend gas alleen op geur te detecteren. Daarom zijn tijdens de evolutie de corresponderende olfactorische receptoren ook geëvolueerd voor vitale geuren. Geurreceptoren zijn zeker eiwitten die nog aan een G-eiwit zijn gekoppeld. Volgens het lock-and-key-principe hebben ze precies passende vormen ontwikkeld met betrekking tot bepaalde geur moleculen Het signaalmolecuul wordt via een haartje van de reukcel naar de receptor geleid, waar het zich met de receptor combineert als er een exacte match is. De resulterende excitatie wordt vervolgens via de axonen overgedragen. Zogenaamde mitraliscellen in de bulbus olfactorius onderzoeken en versterken vervolgens identieke geuren uit de selectie van 350 verschillende receptoren en sturen ze door naar de overeenkomstige hersencentra. Daar worden de excitaties die worden opgewekt door bepaalde signaalmoleculen in de receptormoleculen van de reukcellen bewust gemaakt door reukafdrukken.
Ziekten
Ziekten van het neusslijmvlies en specifiek het reukslijmvlies kunnen leiden tot reukstoornissen. Olfactorische aandoening is de verzamelnaam van een verscheidenheid aan afwijkende reuksensaties. Allereerst moet onderscheid worden gemaakt tussen kwantitatieve en kwalitatieve reukstoornissen. Kwantitatieve reukstoornissen duiden op een gedeeltelijk (hyposmie) of volledig verlies (anosmie) van het reukvermogen. Overgevoeligheid voor olfactorische stimuli (hyperosmie) komt ook voor. Oorzaken van anosmie of hyperosmie kunnen hersenziekten, virale infecties, chronisch zijn ontsteking van het neusslijmvlies, allergieën of bijwerkingen van medicijnen. Omdat de reukzin nauw verbonden is met de reukzin smaak, kan de smaak van voedsel ook niet meer correct worden waargenomen. Dit leidt vaak tot ondervoeding Daarnaast is er met name voor ouderen een risico op voedselvergiftiging van bedorven voedsel. Psychische problemen, zoals Depressie, kan ook het gevolg zijn van de afwezigheid van de reukzin. Kwalitatieve reukstoornissen manifesteren zich in afwijkende reuksensaties. Bij parosmie is er dus een veranderde perceptie van geuren. Phantosmia leidt tot het waarnemen van geuren die niet bestaan. Het kan als een geurgerelateerd worden beschouwd hallucinatie In cacosmia worden aangename geuren als onaangenaam ervaren, terwijl in euosmia onaangename geuren aangenaam lijken. Kwalitatieve reukstoornissen kunnen onder meer worden veroorzaakt door schade aan het reukslijmvlies.
Typische en veel voorkomende neusaandoeningen
- Verstopte neus
- Neuspoliepen
- Sinusitis
