Kort overzicht
- Beschrijving: Hoofdhuidschimmel (tinea capitis) is een schimmelziekte van de harige hoofdhuid veroorzaakt door een infectie met huidschimmels. Kinderen worden vaak getroffen.
- Symptomen: Symptomen zijn onder meer ronde, kale plekken op de hoofdhuid (haaruitval) met grijsachtige schilfers, ontstoken delen van de huid en jeuk.
- Behandeling: In milde gevallen behandelt de arts hoofdschimmel met antischimmelmiddelen in de vorm van shampoos, crèmes of oplossingen. In ernstigere gevallen zijn antischimmelmiddelen in de vorm van tabletten of injecties noodzakelijk.
- Oorzaken: Hoofdschimmel wordt veroorzaakt door een infectie van de hoofdhuid met huidschimmels. Dragers zijn meestal dieren zoals honden, katten, hamsters, konijnen en cavia's.
- Diagnose: Overleg met de arts, lichamelijk onderzoek (bijv. onderzoek onder de microscoop, bereiding van een schimmelcultuur in het laboratorium).
- Preventie: Vermijd contact met dieren met opvallende kale plekken op de huid, deel geen voorwerpen (bijvoorbeeld borstels, handdoeken) met zieke mensen en desinfecteer deze regelmatig, was wasgoed op 95 graden Celsius.
Wat is hoofdschimmel?
Hoofdschimmel, medisch bekend als tinea-capitis, is een infectieuze schimmelziekte (mycose) die het harige deel van het hoofd aantast (bijvoorbeeld hoofdhaar, wenkbrauwen, wimpers, baard). Het is een subtype van schimmelhuidziekte en wordt veroorzaakt door huidschimmels zoals draadschimmels (dermatofyten), zelden ook schimmels (Aspergillus) en gisten (Candida).
Dieren zoals honden en katten zijn vaak besmet met een schimmelpathogeen die door contact (bijvoorbeeld door aaien) op mensen wordt overgedragen. Hoofdschimmel is zeer besmettelijk en wordt ook van persoon op persoon overgedragen.
Wie wordt in het bijzonder getroffen?
Ook dierenbezitters en mensen die met dieren werken (bijvoorbeeld in de landbouw, op fokkerijen) worden heel vaak ziek van kopschimmel. In Duitsland komt hoofdschimmel ook steeds vaker voor bij ouderen.
Hoe herken je hoofdschimmel?
De symptomen van hoofdschimmel variëren sterk. Aanvankelijk vormen zich meestal rode knobbeltjes (papels) rond de haarschacht. Na een paar dagen worden de papels bleker en schilferiger. Het haar wordt broos en breekt af. Als gevolg hiervan vormen zich op de hoofdhuid één of meer scherp begrensde, cirkelvormige kale plekken (alopecia). De aangetaste delen van de huid zijn meestal bedekt met grijsachtige schubben. De hoofdhuid is vaak rood, jeukend en pijnlijk.
In sommige gevallen verschijnen als gevolg van de infectie pijnlijke abcessen, die meestal bedekt zijn met korsten (tinea barbae), in het baardhaar van mannen.
In ernstige gevallen zijn de lymfeklieren in de nek en keel gezwollen en gevoelig voor druk. Af en toe treedt ook koorts op.
De ernstige ontsteking kan blijvende schade aan de haarwortels veroorzaken. In ernstige gevallen blijft de hoofdhuid in deze gebieden na genezing voor altijd kaal. Littekens blijven vaak op de hoofdhuid achter.
Vooral een ernstige besmetting met hoofdhuidschimmel schaadt de levenskwaliteit van veel patiënten. Ze schamen zich voor de kale plekken op hun hoofd en staan daardoor vaak onder psychische druk.
Hoe wordt hoofdhuidschimmel behandeld?
Het is belangrijk om hoofdschimmel zo snel mogelijk en zo lang mogelijk te behandelen. Dit komt omdat de symptomen vaak snel verdwijnen als gevolg van de behandeling, waardoor veel patiënten de behandeling vroegtijdig stopzetten. Hierdoor kan de schimmel zich echter weer verspreiden. Als huisdieren drager zijn van de schimmel, is het ook noodzakelijk om deze te behandelen om herinfectie te voorkomen.
Het is belangrijk om zo snel mogelijk met de behandeling te beginnen om te voorkomen dat de schimmelinfectie zich verder verspreidt en om het risico op infectie te verkleinen.
Shampoos, oplossingen en crèmes
Allereerst behandelt de arts hoofdschimmel uitwendig met antischimmelmiddelen (antimycotica) in de vorm van shampoos, oplossingen en crèmes die plaatselijk op de huid worden aangebracht. Deze doden de schimmels (fungicide) of remmen de schimmelgroei (fungistatisch).
Er worden actieve ingrediënten gebruikt zoals terbinafine, itraconazol en fluconazol.
In de meeste gevallen is een aanvullende behandeling met antischimmelmedicijnen in de vorm van tabletten, drinkoplossingen (suspensies) en injecties (systemische therapie) noodzakelijk voor hoofdschimmel. Het is belangrijk om de medicatie voldoende lang in te nemen totdat er geen ziekteverwekkers meer kunnen worden gedetecteerd.
De behandeling duurt enkele weken tot enkele maanden. Omdat sommige medicijnen in zeldzame gevallen de lever kunnen beschadigen, is het raadzaam dat de arts regelmatig de bloedwaarden controleert.
In de meeste gevallen adviseren artsen een combinatie van lokale en systemische behandeling met antischimmelmiddelen voor de behandeling van hoofdschimmel.
Antibiotica en cortisone
Bij een besmetting met bacteriën schrijft de arts doorgaans ook antibiotica voor die op de huid moeten worden aangebracht (bijvoorbeeld zalven, crèmes). Deze remmen de bacteriegroei (bacteriostatische antibiotica) of doden de ziekteverwekkers (bactericide antibiotica).
Home remedies
Sommige huismiddeltjes kunnen ook helpen de irritatie van de hoofdhuid en de jeuk veroorzaakt door hoofdschimmel te verlichten. Koude kompressen, een aloë vera-gel of toverhazelaargel hebben een verkoelend effect en kunnen de jeuk helpen verlichten.
Krab niet aan jeukende delen van de huid. Dit verergert de symptomen en kan leiden tot infectie met bacteriën en ontstekingen.
Bij het wassen van je haar is het belangrijk dat je geen te heet water gebruikt. Dit irriteert de toch al belaste hoofdhuid verder en verergert de jeuk. Om de duur van de behandeling te verkorten, is het vaak zinvol om lang haar kort te knippen.
Ontspanning verlicht de symptomen voor sommige patiënten. Autogene training of progressieve spierontspanning kunnen bijvoorbeeld helpen.
Hoe ontstaat hoofdschimmel?
Hoofdhuidschimmel treedt op wanneer huidschimmels zoals draadschimmels (dermatofyten), schimmels (Aspergillus) en gisten (Candida) de hoofdhuid besmetten en de haarzakjes binnendringen. Vaak veroorzaken draadschimmels, bijvoorbeeld Microsporum canis, Trichophyton tonsurans, en zeldzamer Trichophyton violaceum, de ziekte. In Duitsland is een toenemende verspreiding van de ziekteverwekker Microsporum canis waar te nemen, die vooral door katten en honden wordt overgedragen.
Hoe wordt hoofdschimmel overgedragen?
In de meeste gevallen vindt infectie plaats via dieren zoals honden, katten, hamsters, konijnen en cavia's. Kalveren op boerderijen zijn ook potentiële dragers. De dieren zijn besmet met de ziekteverwekkers, die door direct contact op de mens worden overgedragen. Vooral kinderen die met dieren spelen, krijgen vaak last van kopschimmel en worden dragers van andere mensen. Omdat hoofdschimmel zeer besmettelijk is, komen uitbraken steeds vaker voor op scholen en kinderdagverblijven.
Om blijvend haarverlies of littekens veroorzaakt door hoofdschimmel te voorkomen, is het belangrijk om bij de eerste tekenen zo snel mogelijk een arts te raadplegen. Als u vermoedt dat u hoofdschimmel heeft, is uw huisarts uw eerste aanspreekpunt. Indien nodig of voor verder onderzoek verwijzen zij u door naar een dermatoloog.
Veel andere huidziekten (bijvoorbeeld psoriasis, atopisch eczeem, seborrhea, contacteczeem) hebben vergelijkbare symptomen, maar vereisen meestal een fundamenteel andere behandeling. De arts zal daarom een gedetailleerd onderzoek uitvoeren.
Overleg met de arts
Fysiek onderzoek
Vervolgens onderzoekt de arts de aangetaste delen van de huid op visuele afwijkingen (bijvoorbeeld roodheid). Hij zal de huid nauwkeurig onderzoeken (bijvoorbeeld met een speciale huidloep of een microscoop) en palperen. De typische huidveranderingen geven de arts vaak eerste aanwijzingen voor een schimmelziekte.
Een schimmelcultuur creëren
Voor een betrouwbare diagnose neemt de arts vervolgens een schimmelcultuur af om de exacte ziekteverwekker vast te stellen. Om dit te doen, neemt hij haren of haarstronken en huidschilfers uit het getroffen gebied. Vervolgens wordt in het laboratorium op een speciaal kweekmedium een cultuur gekweekt om het exacte type schimmel te bepalen. De schimmelcultuur levert de arts belangrijke informatie op over de ziekteverwekker en welke medicijnen ertegen effectief zijn.
Observatie onder UV-licht
Familieleden en andere mensen die nauw contact hebben gehad met mensen met hoofdschimmel moeten ook worden onderzocht.
Kan hoofdschimmel worden genezen?
Hoofdschimmel ontwikkelt zich meestal in de loop van een paar dagen en verdwijnt, als het vroeg wordt behandeld, na een paar weken. Als de hoofdschimmel echter niet wordt behandeld en de getroffen gebieden al zijn geïnfecteerd met schimmels of bacteriën, kunnen ze voor altijd haarloos (kaal) blijven nadat de infectie is genezen.
In sommige gevallen kunnen ernstige infecties littekens op de hoofdhuid achterlaten. Raadpleeg daarom zo snel mogelijk een arts bij de eerste tekenen van hoofdschimmel.
Zelfs als de hoofdschimmel met succes geneest, is het mogelijk om opnieuw besmet te raken!
Hoe kun je hoofdschimmel voorkomen?
Wasgoed (bijvoorbeeld kussens, handdoeken, mutsen) kunt u het beste op 95 graden Celsius wassen of speciale hygiënemiddelen gebruiken om de schimmels veilig te doden. Vermijd contact met dieren die kale, ronde, schilferige plekken op hun lichaam hebben.
Zolang je hoofdschimmel hebt kun je beter niet naar de kapper gaan. Geïnfecteerde kinderen mogen pas minstens één week nadat de arts met de behandeling is begonnen weer naar school of de kleuterschool gaan. Zorg ervoor dat u de school of de kleuterschool op de hoogte stelt om ouders en leerkrachten te waarschuwen voor een mogelijke infectie.
