Kort overzicht
- Behandeling: Varieert afhankelijk van de ernst of diepte van de brandwond
- Oorzaken en risicofactoren: Blootstelling aan intense hitte (bijv. contact met hete vloeistoffen, vlammen, straling)
- Symptomen: Pijn, blaarvorming, verkleuring van de huid, verlies van pijngevoel, enz.
- Diagnose: Interview (medische geschiedenis), lichamelijk onderzoek, bloedonderzoek, naaldtest, bronchoscopie
- Ziekteprogressie en prognose: afhankelijk van de diepte en omvang van de brandwond, leeftijd, eerdere ziekten en bijkomende verwondingen
- Preventie: Veilig omgaan met elektrische apparaten en open vuur, voorzorgsmaatregelen, voorlichting
Wat zijn brandwonden en welke graden zijn er?
Een brandwond is schade aan de huid veroorzaakt door directe blootstelling aan hitte. Contact met hete vloeistoffen wordt verbranding genoemd. Hete of verwarmde voorwerpen veroorzaken zogenaamde contactbrandwonden.
Ongevallen waarbij chemicaliën betrokken zijn, resulteren in chemische brandwonden of chemische brandwonden. Verbrandingen veroorzaakt door elektrische stroom (elektrische schok) worden elektrische brandwonden genoemd. UVA- of UVB-stralen en röntgenstralen veroorzaken zogenaamde stralingsbrandwonden.
In ernstige gevallen wordt dit brandwondenziekte genoemd. Dit komt voor bij volwassenen met een grote brandwond van meer dan 15 procent en bij kinderen bij meer dan tien procent.
Brandwondenziekte wordt doorgaans gekenmerkt door de fasen van shock, reabsorptie van oedeem en ontsteking/infectie.
Frequentie
Elk jaar worden in Europa miljoenen mensen met brandwonden door huisartsen behandeld en worden duizenden in het ziekenhuis opgenomen. Velen van hen hebben intensieve medische behandeling nodig en worden met brandwonden en chemische brandwonden in het ziekenhuis opgenomen. Jaarlijks bezwijken wereldwijd 180,000 mensen aan brandwonden.
Brandwonden bij volwassenen worden meestal veroorzaakt door vlammen of hete gassen (bijvoorbeeld ontploffingen na een explosie). Bij kinderen en ouderen komen brandwonden echter het vaakst voor. Brandwonden ontstaan meestal thuis of op het werk.
Structuur van de huid
De buitenste laag is de epidermis. De oppervlakkige hoornlaag met zijn beschermende film van talg en zweet voorkomt het binnendringen van bacteriën, schimmels en vreemde stoffen. De opperhuid beschermt het lichaam ook tegen uitdroging.
De dermis (corium) ligt direct onder de epidermis. Hier lopen de fijn vertakte bloedvaten die de huid, spierkoorden en zenuwen voeden. De bovenste cellen van de dermis zijn actiever dan de onderste. Dit is de reden waarom een oppervlakkige dermisverbranding gemakkelijker geneest dan een diepere.
Daaronder bevindt zich de subcutis, die bestaat uit vetweefsel en doordrongen is van grotere bloedvaten en zenuwen.
Afhankelijk van de diepte van een brandwond worden brandwonden ingedeeld in vier graden (verbrandingsgraden):
1e graads brandwond
Bij een eerstegraadsverbranding beperkt de verbranding zich tot de epidermis, meestal alleen tot de oppervlakkige hoornlaag (stratum corneum).
2e graads brandwond
Een 2e graads brandwond beschadigt de huid tot aan de bovenste coriumlaag. Lees hier alles wat u moet weten over 2e graads brandwonden.
3e graads brandwond
Derdegraadsbrandwonden kunnen op verschillende delen van het lichaam voorkomen (bijvoorbeeld het gezicht), de gehele epidermis beschadigen en zich uitstrekken tot in de onderhuid.
4e graads brandwond
Een 4e graads brandwond verkoolt alle lagen van de huid en tast vaak ook het onderliggende spierweefsel met botten, pezen en gewrichten aan.
Hoe worden brandwonden behandeld?
De behandeling hangt af van de ernst van de brandwond. Bij 1e graads en 2e graads brandwonden type A is de behandeling doorgaans conservatief, dat wil zeggen met medicijnen. De behandeling van de brandwond omvat onder andere
- koeling
- Wondreiniging
- Toepassing van speciale antiseptische preparaten
- Een verband aanbrengen
Bij tweedegraads brandwonden type b en hoger kunnen verdere behandelingsstappen nodig zijn, zoals een operatie om dood weefsel te verwijderen of huidtransplantatie (transplantatie).
Nazorg voor brandwonden kan ook het gebruik van speciale pleisters voor littekenverzorging omvatten.
Wat te doen bij brandwonden? Lees hier alles wat u moet weten over de behandeling van brandwonden, hoe u brandwonden behandelt en pijn verlicht.
Welke huismiddeltjes helpen?
Huismiddeltjes kunnen helpen bij brandwonden, maar hun effectiviteit is vaak niet wetenschappelijk bewezen. Er wordt bijvoorbeeld aangenomen dat kompressen met kamillebloemen een kalmerende en ontstekingsremmende werking kunnen hebben en bovendien de wondgenezing kunnen bevorderen.
Huismiddeltjes hebben hun grenzen. Als de klachten langere tijd aanhouden en niet verbeteren of zelfs verergeren, dient u altijd een arts te raadplegen.
Brandwonden: symptomen
Bij bijzonder diepe brandwonden hebben sommige patiënten helemaal geen pijn meer, omdat de zenuwuiteinden net zo verbrand zijn als de rest van het huidweefsel. De ernst van een brandwond hangt niet alleen af van de temperatuur, maar ook van de duur van de blootstelling.
Blaren ontstaan na een brandwond wanneer de opperhuid loskomt van de onderliggende dermis. De epidermale cellen zwellen op en sterven af (vacuoliserende degeneratie).
Een open brandwond sijpelt omdat er vocht uit de bloedbaan ontsnapt. In de beginfase na een verbranding ziet de huid of het dode weefsel er wit uit en verandert later in een zwartbruin korstje.
Over het algemeen treffen ernstige brandwonden meestal het hele organisme. Het dode weefsel kan via bepaalde mechanismen tot nierfalen leiden.
Door het verlies van lichaamsvloeistoffen en eiwitten door de brandwond wordt het weefsel niet meer voldoende voorzien van bloed en zuurstof. Patiënten klagen over duizeligheid of verliezen zelfs het bewustzijn.
Afhankelijk van de mate van verbranding kunnen de volgende symptomen optreden:
Mate van verbranding
Symptomen
I
Pijn, zwelling (oedeem), roodheid (erytheem), verbranding zoals zonnebrand
II een
Hevige pijn, blaarvorming, de huid ziet er roze uit op de plaats van de brandwond (roze wondbed), het haar zit nog stevig vast
IIb
Minder pijn, wondbasis bleker, blaarvorming, haar kan gemakkelijk worden verwijderd
III
geen pijn, de huid ziet er droog, wit en leerachtig uit, geen haar aanwezig.
Er is sprake van onomkeerbare weefselsterfte (necrose).
IV
Volledig zwart verkoolde lichaamsdelen, geen pijn
Broeien
Stroperige vloeistoffen houden de warmte beter vast en veroorzaken vaak meer schade aan de huid dan bijvoorbeeld water. Verschillende graden van brandwonden treden meestal gelijktijdig op. Vaak zijn zogenaamde korstsporen zichtbaar.
Inhalatietrauma
Het inademen van hete gassen of luchtmengsels kan schade aan de luchtwegen veroorzaken. Dit zogenaamde inhalatietrauma heeft meestal een ongunstig effect op het algemene genezingsproces van de patiënt.
Brandwonden aan het hoofd en de nek, verbrand neus- en wenkbrauwhaar en sporen van roet in de keel en de neuskeelholte duiden op dergelijke schade. De getroffenen zijn meestal hees, hebben moeite met ademhalen en hoesten roet.
Elektrische brandwonden
Omdat de botten een grote weerstand bieden, wordt nabijgelegen spierweefsel meestal vernietigd. De ernst van een elektrische verbranding hangt ook af van het type stroom, de stroomsterkte en de duur van het contact. In de meeste gevallen is er sprake van slechts een klein, onopvallend huidwondje waardoor een elektrische stroom het lichaam binnendringt.
Oorzaken en risicofactoren
Brandwonden en brandwonden ontstaan wanneer het lichaam wordt blootgesteld aan extreme hitte. Bij temperaturen boven de 44 graden Celsius wordt weefsel vernietigd. Bij langdurige blootstelling aan hitte zijn temperaturen boven de 40 graden Celsius voldoende. Naast de temperatuur speelt de duur van de blootstelling aan hitte een belangrijke rol bij het ontstaan van een brandwond.
Een brandwond of brandwond ontstaat bijvoorbeeld door:
- Open vuur, vlammen, vuur, explosie: klassieke brandwonden
- Kokend/heet water, stoom, olie en andere vloeistoffen: Verbranding
- Heet metaal, plastic, steenkool, glas: contactbrandwonden
- Oplosmiddelen en reinigingsmiddelen, beton, cement: chemische verbranding
- Elektriciteit in huis, hoogspanningsleidingen, bliksem: elektrische brandwonden
- Zon, solarium, bestralingsbehandelingen met UV- en röntgenstraling: Stralingsverbranding
Daarnaast kan een brandwond ook het gevolg zijn van contact met bepaalde planten zoals reuzenberenklauw of warmwaterkruiken en verwarmingskussens.
De hitte zorgt ervoor dat het celeiwit van de lichaamscellen stolt. De cellen gaan verloren en het omringende weefsel kan afsterven (coagulatienecrose). Tenslotte komen ontstekingsbevorderende boodschapperstoffen (prostaglandinen, histamine, bradykinine) en stresshormonen vrij, die de bloedvatwanden beter doorlaatbaar maken (toename van de doorlaatbaarheid).
Vloeistof stroomt vanuit de bloedbaan het weefsel in en zorgt ervoor dat dit opzwelt. Dit resulteert in zogenaamd oedeem. De vloeistoflekkage uit de bloedvaten is het hoogst in de eerste zes tot acht uur en kan tot 24 uur aanhouden.
Effecten op het lichaam
Tijdens de vorming van oedeem wordt de hoeveelheid circulerend bloed (volumetekort, hypovolemie) in de bloedbaan verminderd. Hierdoor worden organen niet meer voldoende voorzien van bloed en zuurstof. Uiteindelijk kunnen nierfalen en een tekort aan darmaanvoer leiden tot cardiovasculair falen en de dood.
Afterburn
Als gevolg van het vasthouden van water wordt het weefsel rond de brandwond mogelijk niet langer voorzien van voldoende zuurstof, wat tot verdere celbeschadiging leidt. Artsen noemen dit naverbranding. Door de voortdurende vloeistofstroom in het weefsel kan de omvang van een brandwond meestal pas na een dag volledig worden beoordeeld.
Brandwonden: diagnose en onderzoek
- Hoe is de brandwond ontstaan?
- Wat veroorzaakte de brandwond (bijvoorbeeld een open vuur of een heet voorwerp)?
- Is de brandwond thuis of op het werk ontstaan?
- Heeft u zich verbrand aan heet water of heet vet, dwz heeft u brandwonden opgelopen?
- Was er hete rook, giftige gassen of roet in de lucht om u heen?
- Heb je pijn?
- Voelt u zich duizelig of bent u kortstondig het bewustzijn kwijtgeraakt?
Bij lichte brandwonden kunt u terecht bij uw huisarts of dermatoloog. Ernstige brandwonden vereisen behandeling door een spoedarts en vervolgens door chirurgen.
Fysiek onderzoek
Na het consult zal de arts het lichaam gedetailleerd onderzoeken. Bij ernstige brandwonden, bijvoorbeeld na een kledingverbranding, wordt het brandwondenslachtoffer volledig uitgekleed.
De arts zal ook de bloeddruk, hartslag en ademhalingsfrequentie meten en de prestaties van het hart monitoren, die vooral worden beïnvloed door elektrische ongelukken. Tenslotte luistert de arts naar de longen (auscultatie), neemt bloed af en maakt een röntgenfoto van de longen.
Naald test
Bloed Test
Bepaalde bloedwaarden geven informatie over ontstekingen, bloedverlies, vochttekort en de ademhalingsfunctie. Bij inhalatietrauma is er doorgaans sprake van een hoog koolmonoxidegehalte in het bloed, waardoor met name het zuurstoftransport wordt belemmerd.
Bovendien kunnen bij ernstige brandwonden ontstekingsboodschappers (bijvoorbeeld interleukinen IL-1,-2,-8 en tumornecrosefactor alfa) in het bloed worden gedetecteerd. Omdat een brandwondenslachtoffer via de brandwond ook eiwitten verliest, wordt bij ernstige brandwonden het eiwitgehalte in het bloed verlaagd.
Terwijl het natriumgehalte gewoonlijk wordt verlaagd, neemt het kaliumgehalte toe als gevolg van de celbeschadiging.
Bronchoscopie voor brandwonden aan de luchtwegen
Bij brandwonden aan de luchtwegen voert de arts een bronchoscopie uit. Met behulp van een flexibele, dunne buis met aan het uiteinde een camera maakt de arts diepere gebieden zichtbaar.
Bij inhalatietrauma zijn daar sporen van roet en witgrijze plekken te vinden, wat erop wijst dat cellen zijn afgestorven. Ook het onderzoek van longslijm (tracheale afscheiding) wijst op een mogelijke verbranding als de arts daar bijvoorbeeld roetdeeltjes in aantreft.
Het inschatten van de omvang van de brandwond
Volgens deze gegevens nemen de armen elk negen procent van het lichaamsoppervlak in beslag, de benen, romp en rug elk 18 procent (twee keer negen procent), het hoofd en de nek negen procent en het genitale gebied één procent.
Volgens de palmregel is de handpalm van een patiënt goed voor ongeveer één procent van het totale lichaamsoppervlak.
Beide regels zijn slechts ruwe schattingen die moeten worden aangepast, vooral voor kleine kinderen en zuigelingen. Het hoofd van een baby is bijvoorbeeld goed voor 20 procent van het lichaamsoppervlak, terwijl de romp en de rug elk slechts 15 procent uitmaken.
Begeleidende verwondingen
Tijdens het lichamelijk onderzoek zal de arts zoeken naar andere verwondingen zoals botbreuken of inwendige bloedingen en indien nodig verdere onderzoeken zoals een CT-scan of echografie regelen.
Als een infectie van de brandwond met bacteriën wordt vermoed, wordt een uitstrijkje van de wond genomen en wordt de exacte ziekteverwekker bepaald. Adequate tetanusvaccinatie is altijd belangrijk. Na de basisimmunisatie wordt uiterlijk na tien jaar een boostervaccinatie aanbevolen.
Verloop van de ziekte en prognose
Baby's en kinderen zijn gevoeliger voor complicaties na een brandwond dan volwassenen. Een brandwond is bijzonder levensbedreigend als ongeveer 15 procent van het lichaamsoppervlak van een volwassene (minstens graad 2b) beschadigd is; kinderen lopen een risico van acht tot tien procent.
Indien onbehandeld, leiden ernstige brandwonden tot cardiovasculair falen en de dood.
Het inschatten van de prognose
Er zijn twee systemen die gebruikt kunnen worden om het genezingsproces van een brandwondenslachtoffer in te schatten. De Banx-index, die als verouderd wordt beschouwd, omvat het optellen van het percentage verbrande lichaamsoppervlakte bij de leeftijd van de patiënt. Volgens deze index is de overlevingskans minder dan tien procent voor waarden boven de honderd.
De zogenaamde ABSI-score, die rekening houdt met verschillende factoren, is nauwkeuriger. Naast leeftijd en omvang spelen ook de aanwezigheid van een luchtwegverbranding, derdegraads brandwonden en het geslacht van de patiënt een rol.
De ABSI-score houdt echter ook geen rekening met bepaalde risicofactoren. Dit komt omdat, volgens recente medische onderzoeken, nicotine- en alcoholconsumptie ook de overlevingskansen verminderen, naast bijkomende of reeds bestaande aandoeningen zoals diabetes, zwaarlijvigheid, wondgenezingsstoornissen en een verhoogde vatbaarheid voor infecties.
Genezingsvooruitzichten
Een tweedegraads brandwond geneest na ongeveer een maand, hoewel er duidelijke littekens kunnen ontstaan. Een 2e graads brandwond geneest daarentegen zonder gevolgen.
Tijdens wondgenezing kunnen zogenaamde hypertrofische littekens ontstaan. Dit is bijvoorbeeld mogelijk als de plaats van de brandwond al langere tijd ontstoken is of als de wond diep is.
Na een brandwond is het voor de arts mogelijk om weefsel te transplanteren als onderdeel van een transplantatie (bijvoorbeeld bij een 3e graads brandwond). Dit kan resulteren in verschillende littekens en verschillende huidtinten.
Hoe lang u ziek bent of met ziekteverlof bent na een 1e, 2e, 3e of 4e graads brandwond verschilt van persoon tot persoon. De duur is onder meer afhankelijk van de ernst van de brandwond. Ernstige brandwonden vereisen behandeling in gespecialiseerde centra.
het voorkomen
Veel brandongevallen worden veroorzaakt door onzorgvuldigheid. Preventie speelt een bijzonder belangrijke rol bij brandwonden veroorzaakt door elektriciteit. Veiligheidsmaatregelen op risicovolle werkplekken worden voortdurend verbeterd. Informatie over veiligheidsmaatregelen en reguliere onderhoudswerkzaamheden zijn ook gericht op de bescherming tegen elektrische brandwonden.
Als er kleine kinderen in het huishouden zijn, is het belangrijk om hete ovendeuren te sluiten en kookpannen of brandende kaarsen buiten bereik te plaatsen. Dit vermindert het risico op verbranding of brandwonden.
