Verstikking: proces, duur, eerste hulp

Kort overzicht

Volgorde en duur: Verstikking verloopt in vier fasen tot de dood en duurt ongeveer drie tot vijf minuten.
Oorzaken: Vreemd voorwerp in de luchtwegen, inademen van rook, zwelling van de luchtwegen, verdrinking, etc.
Behandeling: Eerste hulp: Noodarts raadplegen, patiënt kalmeren, ademhaling controleren, indien nodig luchtwegen vrijmaken (bijv. vreemd voorwerp uit mond verwijderen), helpen bij hoesten, indien nodig patiënt op rug aaien en “Heimlich-grip” gebruiken, bij ademstilstand : reanimatie; zuurstoftoediening, kunstmatige beademing, opzuigen van vloeistoffen, indien nodig medicijnen
Diagnostiek: onderzoek naar typische tekenen van verstikking, interview eerstehulpverleners voor oorzaakanalyse
Preventie: Bewaar bepaalde voedingsmiddelen en kleine voorwerpen niet in de buurt van kinderen, laat kinderen niet zonder toezicht achter in de buurt van zwembaden of open water, raadpleeg bij ademhalingsmoeilijkheden altijd tijdig een arts enz.

Wat is verstikking?

Tijdens de ademhaling bereikt normaal gesproken voldoende zuurstof de longen en vervolgens het bloed. Via het bloed bereikt de zuurstof de weefsels, waar het de cellen bevoorraadt, die vervolgens koolstofdioxide produceren (cellulaire ademhaling). Het zuurstofarme bloed stroomt vervolgens terug naar de longen. Zonder zuurstof sterven de cellen (vooral in de hersenen) na korte tijd af.

Een mens overlijdt door verstikking (verstikking) als hij of zij te weinig zuurstof inademt, het zuurstoftransport in het lichaam niet meer functioneert of de cellen de zuurstof niet kunnen benutten.

Er wordt onderscheid gemaakt tussen externe en interne verstikking:

Bij externe verstikking komt er te weinig zuurstof van buitenaf in de longen of is er sprake van een gasuitwisselingsstoornis (longziekte).

Wat gebeurt er als je stikt?

Het verstikkingsproces bestaat uit vier fasen (stadia):

Toename van kooldioxide: toenemende kortademigheid, snelle pols, blauwe verkleuring van de huid (cyanose), bewustzijnsverlies
Zuurstoftekort: trage pols, toevallen (“verstikkende spasmen”), ontlasting en urineren, ejaculatoire afscheiding
Ademhalingsstilstand: verlamming van de vagus (tiende hersenzenuw), verhoging van de hartslag, daling van de bloeddruk
Laatste ademhalingsbewegingen (hijgend ademhalen).

Hoe lang duurt het om te stikken?

Hoe snel iemand stikt, hangt af van de oorzaak van het zuurstofgebrek. Bij acute kortademigheid (bijvoorbeeld wurging) duurt het stikken ongeveer drie tot vijf minuten. Overigens duren hartslagen vaak veel langer (tot 20 minuten).

Als er langzamer zuurstof ontbreekt of als getroffen personen tussentijds op adem kunnen komen, kan de verstikking veel langer duren.

Dit is hoe een verstikkingsaanval zich manifesteert

Mogelijke signalen dat iemand niet genoeg lucht krijgt of inwendig stikt zijn:

Kortademigheid, naar lucht happen
Fluitend ademgeluid
Sterke drang om te hoesten
Hoesten met schuimig of bloederig sputum
Bleekheid, blauwviolette verkleuring van gezicht en lippen
Bewusteloosheid en stopzetting van de ademhaling

In gevallen van ademnood als gevolg van vergiftiging (bijvoorbeeld koolmonoxidevergiftiging) komen ook hoofdpijn, duizeligheid, braken, kortademigheid, snelle hartslag en zwakte voor.

Oorzaken van verstikking

Verschillende oorzaken kunnen leiden tot de dood door verstikking. De meest voorkomende oorzaken zijn:

Vreemd voorwerp in de luchtwegen (bijvoorbeeld door inademing = aspiratie).
Afdekking van de luchtwegen (bijvoorbeeld bij zuigelingen)
Verplettering van de borstkas (thoracale compressie)
Gebrek aan zuurstof in de ademlucht (ook “atmosferische” verstikking)
Verdrinking
Anesthesie-incident
Vergiftiging (door koolmonoxide, blauwzuur = waterstofcyanide, medicijnen, medicijnen, enz.)
Bronchiale astma (bij afwezigheid van behandeling of bij ernstige astma-aanvallen)
Longziekten (verstoorde gasuitwisseling)
Verstopping van de luchtwegen door zwelling (bijv. insectenbeten, allergieën)
Epiglottitis (ontsteking van de epiglottis, meestal bij kinderen)
Verlamming van de ademhalingsspieren, bijv. bij polio (poliomyelitis)

Eerste hulp bij dreigende verstikking

Als verstikking dreigt, is eerste hulp nodig. De juiste manier om eerste hulp te verlenen bij een verstikkingsaanval is afhankelijk van de oorzaak van de kortademigheid. Hieronder leest u hoe u op de juiste manier kunt reageren op de meest voorkomende verstikkingsgevaren.

Hersencellen overleven niet lang zonder zuurstof. Daarom is snelle eerste hulp uiterst belangrijk als verstikking dreigt. Bij ernstige of onduidelijke kortademigheid onmiddellijk de spoedarts bellen!

Deze noodsituatie komt vooral voor bij jonge kinderen, bijvoorbeeld wanneer ze een pinda, een druif of een klein speelgoedonderdeel inademen. Oudere mensen slikken ook vaak. Vooral bij mensen met slikproblemen (bijvoorbeeld na een beroerte) komt een hap voedsel vaak per ongeluk in de luchtpijp terecht. Dood door verstikking kan dan dreigend zijn.

Vreemde voorwerpen met de hand verwijderen: Zit het voorwerp zichtbaar vast in uw mond of keel? Trek hem er voorzichtig met uw vingers uit. Pas echter op dat u hem niet per ongeluk dieper naar binnen duwt!

Terugtikken: het voorwerp zit vast in het strottenhoofd of de luchtpijp? Ondersteun de getroffen persoon bij het hoesten. Ondersteunende rugslagen zullen helpen. Voor oudere kinderen en volwassenen gaat u als volgt te werk:

De getroffen persoon buigt naar voren.

Ondersteun zijn borst met één hand en sla hem met de andere hand hard tussen de schouderbladen (sla met de vlakke hand).
Controleer tussendoor of het voorwerp is losgeraakt en in de mond is terechtgekomen.

Als er een baby bij betrokken is, plaats hem of haar dan op uw schoot voor de manoeuvre. Als een baby een vreemd voorwerp heeft ingeademd, plaats hem of haar dan op uw uitgestrekte onderarm voor de rugslag. Ondersteun het kleine hoofd zodanig dat de nek niet bekneld raakt.

Het hoofdje van de baby mag niet rondgeslingerd worden door de rugslagen, anders kan er gemakkelijk een schudtrauma ontstaan.

Gebruik de Heimlich-greep niet bij kinderen jonger dan één jaar! Er bestaat gevaar voor letsel! Plaats de baby in plaats daarvan op zijn rug en druk met twee vingers op het midden van de borst.

Gezwollen luchtwegen

In sommige gevallen zorgt een insectenbeet in de keel of een ernstige allergische reactie ervoor dat de luchtwegen opzwellen. De getroffen persoon loopt gevaar te stikken. Verleen eerste hulp als volgt:

Bel 911.

Geef het slachtoffer ijs of ijsblokjes om op te zuigen, als hij of zij kan slikken.
Maak decongestivum koude kompressen rond de nek (bijvoorbeeld met een koud kompres of ijsblokjes gewikkeld in een doek).
Geef de persoon in geval van een allergische reactie een noodinjectie, indien beschikbaar (sommige mensen met een allergie dragen deze altijd bij zich).

Verdrinking

Lees meer over verdrinkingsongevallen in ons artikel “Verdrinking en de vormen van verdrinking”.

Rookvergiftiging

Niet alleen de brand, maar ook de rook die daaruit voortkomt, is levensbedreigend. In de regel ontstaat daarbij het gas koolmonoxide. Het bindt zich aan de rode bloedcellen precies daar waar zuurstof zich daadwerkelijk bindt en wordt op deze manier getransporteerd. Als de koolmonoxide de zuurstof verdringt, stikt de getroffen persoon. Verleen daarom onmiddellijk eerste hulp als volgt:

Waarschuw de reddingsdiensten (brandweer, spoedarts).
Breng de patiënt naar buiten of zorg voor frisse lucht als dat veilig voor u is.
Als de gewonde bij bewustzijn is, stel hem/haar dan gerust.
Maak indien nodig de luchtweg vrij.
Plaats de persoon met het bovenlichaam omhoog.
Als het slachtoffer bewusteloos is maar zelfstandig ademt, plaats hem dan in de stabiele zijligging.
Controleer regelmatig de hartslag en ademhaling van de patiënt totdat de spoedarts arriveert.

Naast koolmonoxide kunnen ook andere giftige gassen ontstaan, zoals bij cyanide (waterstofcyanide). Het ontstaat voornamelijk wanneer wol of stoffen van matrassen, gestoffeerde meubels of tapijten verbranden. De cyanide remt de celademhaling, waardoor getroffen personen inwendig stikken.

Denk aan uw eigen veiligheid! Voer geen reddingspoging uit zonder ademhalingsbescherming!

Medicijnen of medicijnen

Medicijnen en medicijnen kunnen bij een overdosis bewusteloosheid veroorzaken en het ademhalingscentrum in de hersenen verlammen. Als de persoon braakt, komt het braaksel soms in de luchtpijp terecht en blokkeert deze. Onder bepaalde omstandigheden blokkeert de tong ook de luchtwegen: als iemand bewusteloos raakt, wordt de tong slap. In rugligging valt het dan in sommige gevallen naar achteren, waardoor de luchtstroom wordt afgesloten.

Verleen in dergelijke gevallen van verstikking eerste hulp volgens de ABC-regel:

B voor beademing: Beadem het slachtoffer met behulp van mond-op-neus- of mond-op-mondbeademing, als u vertrouwen heeft in deze eerstehulpmaatregel.

C voor Circulatie: Stimuleer het hart en de bloedsomloop van het slachtoffer door borstcompressies uit te voeren. Zelfs zonder beademing kan dit voldoende zijn om de patiënt een tijdje te laten overleven.

Overhandig indien mogelijk de resten van de geconsumeerde medicatie/geneesmiddel aan het medische spoedteam. Het kennen van de exacte oorzaak van vergiftiging is erg belangrijk voor medische behandeling.

Wat doet de dokter?

Bij ernstige of onduidelijke ademnood altijd een spoedarts (reddingsdienst) raadplegen!

Indien mogelijk interviewt het reddingsteam de eerstehulpverleners of familieleden om belangrijke informatie over de patiënt en de oorzaak van het zuurstoftekort te verkrijgen. Vervolgens nemen zij passende eerste maatregelen en brengen de getroffen persoon zo snel mogelijk naar een ziekenhuis.

Behandeling van ingeademd vreemd lichaam

Als er een vreemd lichaam in het bovenste deel van het strottenhoofd zit, trekt de arts het er vaak uit met een speciale pincet. Als dit niet mogelijk is, kan het lichaamsvreemde voorwerp in het ziekenhuis worden verwijderd tijdens een bronchoscopie of laryngoscopie. Chirurgische ingrepen zoals een tracheotomie zijn zelden nodig.

Behandeling van rookinhalatie

Bij een dergelijke koolmonoxidevergiftiging wordt de patiënt van zuivere zuurstof voorzien – hetzij via een aangebracht ademhalingsmasker, hetzij via een beademingsslang die in de luchtpijp wordt ingebracht (intubatie). Geleidelijk aan verdringt de toegevoerde zuurstof het koolmonoxide weer. Bij ernstige vergiftigingsgevallen krijgen patiënten zuurstoftherapie in een drukkamer (hyperbare zuurstoftherapie).

Hoe verstikkingsongevallen te voorkomen

Uiteraard kunnen verstikkingsnoodgevallen zelden worden voorspeld. Toch is het raadzaam om enkele preventieve maatregelen te nemen. Voorkom vooral verstikking/verdrinking bij kinderen met deze maatregelen:

Laat baby's nooit alleen in de badkuip liggen (zelfs als er weinig water in de badkuip zit).
Laat kinderen nooit zonder toezicht in de buurt van zwembaden, open water of regentonnen
Leer uw kind zo vroeg mogelijk zwemmen en oefen regelmatig
Gebruik drijfmiddelen voor uw kind (watervleugels, reddingsvesten)
Houd de volgende voedingsmiddelen buiten het bereik van jonge kinderen: noten, zaden, hele druiven, bosbessen, rauwe groenten, snoep, gummibeertjes, kauwgom
Houd ook kleine voorwerpen uit de handen van peuters: munten, knikkers, knoopbatterijen, magneten, kleine speelgoedonderdelen.

Laat zelfs milde kortademigheid (zoals bij astma of andere longziekten) altijd controleren door een arts.

Vaccinatie tegen polio (poliomyelitis) voorkomt meestal het ontstaan van de ziekte en vermindert zo het risico op verstikking.

U kunt mogelijke koolmonoxidevergiftiging voorkomen door de gaskachels regelmatig te laten onderhouden, regelmatig te ventileren en een koolmonoxidemelder te installeren in de garage (lopende auto), keuken (gaskachel) en badkamer (gaskachel). Koolmonoxidemelders zijn niet te verwarren met brand- en rookmelders!