De tandstelsel van een volwassene, als alle verstandskiezen (sapiens) aanwezig zijn, bestaat uit 32 tanden, die zijn onderverdeeld in vier soorten tanden: snijtanden, hoektanden, voorste kiezen en achterste kiezen, ook wel kiezen genoemd. Omdat de derde kiezen pas op volwassen leeftijd uitbarsten, worden ze ook wel verstandskiezen genoemd.
Wat zijn verstandskiezen?
Verstandskiezen, ook wel dentes serotini (= laatkomend gebit) genoemd, verschijnen tussen de leeftijd van 16 en 25 jaar en zijn daarmee de laatste tanden die zich bij de mens ontwikkelen. tandstelsel Er zijn ook gevallen waarin ze later of helemaal niet uitbarsten, omdat vaak de bovenste en onderste verstandskiezen niet in de kaak zitten. Omdat ze als laatste in de rij tanden worden geplaatst, dwz achtste vanaf het midden van de tandstelsel, ze worden ook wel achten genoemd. De bovenste verstandskiezen vertonen de meeste onregelmatigheden van alle tanden in termen van kroon- en wortelvorm. Lagere verstandskiezen vertonen vaak afwijkingen in de tandpositie, zodat uitbarsting vaak gepaard gaat met complicaties. Bij veel mensen bevinden de verstandskiezen zich buiten de tandenrij en zijn daarom niet zelden de oorzaak van diverse ziekten of klachten.
Anatomie en structuur
De verstandskies, net als alle andere tanden van het permanente gebit, bestaat uit de tand kroon (corona dentis), de tand nek (hals dentis) en de tandwortel (radix dentis). Een tand is opgebouwd uit meerdere lagen. De buitenste laag, de glazuur (enamelum) is de hardste stof die in het menselijk lichaam wordt aangetroffen. Het bestaat voor 95 procent uit kristallijn materiaal, hydroxyapatiet genaamd, waarvan de belangrijkste componenten zijn calcium en fosfaat Tand glazuur wordt gevormd door adamantoblasten, glazuurvormende cellen. De glazuur is licht doorlatend voor water-oplosbare stoffen zoals calcium, fosfaat en fluoriden. De dentine, dat is de belangrijkste massa van de tand, ligt direct onder het glazuur. Tweederde van de harde substantie van de dentine, net als het glazuur, bestaat uit fosfaat en calcium Het laatste derde deel is samengesteld uit proteïne en water, daarom dentine is minder hard en daardoor gevoeliger voor cariës dan email. Daarnaast is dentine gevoelig voor pijn Stimuli van aanraking, koud en warmte triggert vloeistofbewegingen in de dentinale tubuli, waardoor de celprocessen (Tomes-vezels) van de dentinevormende cellen (odontoblasten) geïrriteerd raken. Zenuwuiteinden geassocieerd met de odontoblasten geven deze stimulus door aan de centrale zenuwstelsel als een sensatie van pijn Het binnenste deel van de tand wordt gevuld door de pulpa, ook wel de tandzenuw genoemd. De pulp is doordrongen van zenuwvezels en bloed schepen en voedt de tand. Bij de wortel van de tand wordt het dentine omhuld door het wortelcement, dat op dit punt de buitenste laag van de tand vormt en het aan de kaak verankert.
Functies en taken
Oorspronkelijk hadden de verstandskiezen de taak om rauw voedsel te verpletteren dat mensen in de natuur aantroffen. In de loop van de millennia heeft de verschuiving van het dieet naar gekookt voedsel en de zelfteelt van granen, groenten en fruit geleid tot toenemende atrofie van de verstandskiezen. Tegelijkertijd werd de menselijke kaak kleiner, zodat ze tegenwoordig alleen nog als overblijfselen uit vervlogen tijden worden beschouwd. Als de verstandskiezen echter volledig in de juiste positie losbarsten, zijn het nuttige kauwelementen.
Ziekten
Problemen met verstandskiezen treden meestal op als er onvoldoende ruimte in de kaak is. Als het te smal is, kunnen de tanden dat niet groeien ver genoeg in de mondholte en geheel of gedeeltelijk vast komen te zitten in de kaak. Tanden die in de kaak achterblijven, kunnen naburige tanden beschadigen of verplaatsen. Dit kan leiden niet alleen door esthetische verliezen als gevolg van een verkeerde uitlijning van de tanden, maar ook door de vorming van nissen tussen de tanden die moeilijk schoon te maken zijn en dus vatbaar voor cariës en parodontitis. De tandvleeszakken, die worden gevormd door verstandskiezen die slechts gedeeltelijk zijn doorgebroken, zijn een ware broeinest van bacteriën, daar voedselresten zich ophopen die alleen moeilijk of helemaal niet kunnen worden verwijderd. Dit leidt vaak tot kauwgom ontsteking in deze gebieden, dat kan leiden tot abcessen of zelfs levensbedreigende phlegmon.
