Plaveisel epitheel verwijst naar een specifiek type lichaamscel die op verschillende externe en interne lichaams- en orgaanoppervlakken wordt aangetroffen. Plaveisel epitheel heeft bedekkende of beschermende eigenschappen en wordt daarom ook wel bedekkend epitheel genoemd.
Wat is plaveiselepitheel?
Epitheelweefsel is samengesteld uit cellen die afzonderlijk zijn opgesteld, maar de vorm en dikte van de gevormde rijen variëren afhankelijk van het lichaamsgebied en de functie. Daarom verschillende soorten plaveisel epitheel zijn bekend. De epitheelcellen, die meestal plat liggen, zijn sterk met elkaar verbonden en vormen daarom een bedekkende en beschermende laag. Epitheelweefsel van alle soorten wordt daarom als bijzonder robuust en stabiel beschouwd. In het midden van elke epitheelcel bevindt zich meestal een celkern, een kern. In het cytoplasma van elke plaveiselcel bevinden zich de zogenaamde celorganellen, die verantwoordelijk zijn voor de metabolische prestaties van elke cel. De celkern bevat het genoom met de genetische informatie in de vorm van een DNA-streng als dubbele helix. Typische celorganellen in elke plaveiselcel zijn bijvoorbeeld het endoplasmatisch reticulum, het Golgi-apparaat, de ribosomen en mitochondria als krachtcentrales van elke cel. In de histologie laboratorium is differentiatie van de verschillende cellagen van plaveiselepitheel eenvoudig mogelijk. histologie, dwz het onderzoek van fijn weefsel van plaveiselepitheel, speelt een bijzonder belangrijke rol in de pathologie als het gaat om het diagnosticeren van ontstekingsveranderingen of celproliferatie.
Anatomie en structuur
In alle soorten plaveiselweefsel is de bovenste cellaag meestal onregelmatig gevormd en meestal nauw met elkaar verbonden. Deze in elkaar grijpende, als mozaïek-achtige herkende, vindt plaats via zogenaamde tight junctions en andere beweeglijke binding eiwitten die zorgen voor een enorme, vrijwel onbreekbare binding binnen plaveiselcellen. In principe moet anatomisch onderscheid worden gemaakt tussen enkellaags en meerlagig en tussen keratiniserend en niet-keratiniserend plaveiselepitheel. In sommige orgaansystemen heeft het plaveiselepitheel zich zodanig aangepast aan de speciale anatomische omstandigheden dat er speciale functiespecifieke anatomische aanduidingen van zijn gevormd. Het meerrijige niet-keratiniserende plaveiselepitheel van het gehele urogenitale kanaal wordt bijvoorbeeld urotheel genoemd. Het oncorneuze plaveiselepitheel van de luchtwegen wordt ook wel cilindrisch epitheel genoemd vanwege zijn typische vorm. De hele buitenkant huid van een mens bestaat uit verhoornd, meerlagig plaveiselepitheel en wordt beschouwd als bijzonder stabiel in zijn beschermende effect tegen de buitenwereld vanwege de extra opname van collageen vezels. De hoornlaag wordt gevormd door de voortdurende dood van zogenaamde keratinocyten, hoorncellen. Deze keratinisatie is een andere eigenschap van bepaald plaveiselepitheel dat anatomisch kan worden gebruikt voor differentiatie.
Functie en taken
Plaveiselepitheel, in zijn verschillende variaties en manifestaties, heeft belangrijke beschermende en bedekkende functies op het oppervlak van organen, orgaansystemen en schepen Plaveiselepitheel vervult echter niet de functie van het zogenaamde parenchym, de eigenlijke orgaanfunctionele cellen. Enkellaags, niet-gekeratiniseerd plaveiselepitheel vormt bijvoorbeeld de grens van de longblaasjes, de longblaasjes van de longen. Zonder plaveiselepitheel op het oppervlak van de longblaasjes zou gasuitwisseling niet mogelijk zijn vanwege het ontbreken van oppervlaktespanning. Verschillende lagen van het enkellaagse plaveiselepitheel worden ook gevonden in het vliezige labyrint van het binnenoor. Daar is het epitheel aanzienlijk betrokken bij de overdracht van geluidsgolven en bij het in stand houden van het gevoel van evenwicht. De hele slijmvlies van de mondholte bestaat uit meerlagig, niet-gekeratiniseerd plaveiselepitheel. Door de permanente bevochtiging met speeksel, de belangrijkste functie is daar ook een beschermende functie als ruwe barrière tegen kiemen of botte schokken tijdens voedselopname. De gehele slokdarm is ook aan de binnenkant voorzien van het meerlagige plaveiselepitheel. Op deze manier kan het voedselpulp spieractief en toch veilig in de maag Meerlagig verhoornd plaveiselepitheel vormt het bovenste huid laag van de buitenhuid, ook wel epidermis genoemd. Door zijn meerlagige structuur is de opperhuid de belangrijkste toegangsbarrière tegen invloeden van buitenaf. Door de fijnmazige structuur van de opperhuid, bacteriën, virussen of schimmels kunnen niet intact doordringen huid oppervlak.
Ziekten
Epitheel vertoont een bijzonder hoge mate van mitose en proliferatie. Het is echter juist deze omstandigheid die plaveiselepitheel relatief vatbaar maakt voor aandoeningen en ziekten. Alleen een intact plaveiselepitheel, al dan niet in de vorm van slijmvlies of huid, zijn beschermende, ondersteunende en bedekkende functies volledig kan uitoefenen. Zelfs kleine mucosale defecten kunnen toegangspunten worden voor pathogenen, resulterend in ernstige infecties. Dit verwijst niet alleen naar defecten in het plaveiselepitheel van de epidermis, maar ook naar defecten van het plaveiselepitheel in het lichaam. De meest voorkomende klinische beelden die direct verband houden met veranderingen in het plaveiselepitheel zijn onder meer ontstekingen en goedaardige en kwaadaardige tumoren. Ontsteking van het plaveiselepitheel wordt gekenmerkt door de 5 zogenaamde hoofdsymptomen van rubor, calor, dolor, tumor en functio laesa. Dus naast roodheid en zwelling is de fysiologische functie altijd verstoord. In het geval van longontstekingleidt dit tot een beperking van de gasuitwisseling, of in het geval van ontsteking van het urotheel, tot ongemak tijdens het plassen. Kwaadaardige tumoren die rechtstreeks afkomstig zijn van het plaveiselepitheel komen vaak voor en worden plaveiselcelcarcinomen genoemd. Ze behoren tot de meest voorkomende tumorgroei bij de mens en vertonen vaak invasieve groei en een neiging tot metastasering. Typische plaveiselcelcarcinomen zijn onder meer slokdarmcarcinoom, pleuraal mesothelioom, en anale marginale carcinoom. Vroege detectie is cruciaal voor de prognose van alle plaveiselcelcarcinomen. Zolang plaveiselcelcarcinoom niet groeien invasief en heeft geen dochtertumoren gevormd, wordt het als geneesbaar beschouwd. Metastatisch plaveiselcelcarcinoom is verantwoordelijk voor een groot deel van kanker sterfgevallen in westerse geïndustrialiseerde landen.
