De perceptuele keten is een model met zes schakels om het perceptuele proces beter te begrijpen. De zes schakels beïnvloeden elkaar en maken opnieuw verbinding in een permanente cyclus. Een disfunctionele perceptuele keten wordt geassocieerd met verschijnselen zoals hallucinatie.
Wat is de perceptuele keten?
De perceptuele keten is een model met zes leden om het perceptuele proces beter te begrijpen. Zintuiglijke keten houdt zich bezig met menselijke zintuiglijke waarnemingen. Het menselijk organisme is uitgerust met verschillende sensorische structuren om informatie te verwerken en informatie uit de omgeving te verkrijgen. Alle sensorische structuren maken gebruik van prikkels uit de omgeving, die door het organisme worden opgevangen in de vorm van bio-elektrische excitatie. In het lichaam wordt de gedeeltelijke informatie van de individuele sensorische structuren gefilterd en gecombineerd tot zinvolle algemene informatie. Samen vormt de deelinformatie perceptie. De waarnemingsketen is het basismodel van het concept van waarneming. Het heeft zes verschillende schakels, die onderling van invloed zijn. In dit model kijkt het perceptuele apparaat naar de buitenwereld. De waarnemingsketen is op zichzelf staand en kan worden omschreven als een cyclus. Bij elk type perceptie is dit circuit in dezelfde volgorde betrokken. De zes schakels van de ketting zijn stimulus, transductie, verwerking, perceptie, herkenning en actie.
Functie en taak
Het leven is waarnemen. Dit betekent dat percepties essentieel zijn voor elk organisme. Elke actie is een reactie op sensorische informatie. Percepties helpen mensen zo zich te oriënteren en hun omgeving te beoordelen. Dankzij het waarnemingsapparaat kunnen mensen zo hun handelen aanpassen aan de omgeving. Zonder het waarnemingsapparaat zouden mensen losgekoppeld zijn van de buitenwereld en niet in staat zijn om op een zinvolle manier te handelen. Aan het begin van de perceptuele keten staat de stimulus. Objecten in de omgeving produceren signalen die overeenkomen met fysiek meetbare grootheden. Deze signalen geven de persoon een beeld van zijn omgeving en laten hem zijn relatie tot het uittredende lichaam beoordelen. Voor dit doel raken de stimuli de sensorische cellen van het respectieve sensorische systeem. De sensorische cellen worden opgewonden door de prikkels van buitenaf en zetten verschillende vormen van energie in een transductieproces om in bio-elektrische of biochemische spanningsveranderingen. Dit is hoe actiepotentialen worden gegenereerd. De voorbewerking van de ontvangen signalen vindt meestal plaats in de receptoren zelf. De feitelijke verwerking van de informatie vindt echter plaats in het hersenen Processen van filteren, inhibitie, convergentie en divergentie evenals integratie en sommatie dienen in het individu hersenen regio's om algemene informatie te verkrijgen. Deze totale informatie gaat via de cognitie in het bewustzijn van de mens. Geluid wordt hier toon. Elektromagnetische golven worden licht. Alleen de bewuste totale informatie leidt tot een begrip of toewijzing van de informatie. Via processen als herinneren, combineren, herkennen, associëren of oordelen van de mens hersenen schat de betekenis van een bewuste waarneming in. Het uiteindelijke resultaat van een waarneming is de reactie. Deze reactie komt meestal overeen met een aangepaste actie. Vaak is het de handeling die aanvullende perceptuele informatie beschikbaar maakt voor de persoon. Als bijvoorbeeld een schakel in de perceptuele keten wordt verstoord, kan de reactie op deze verstoorde waarneming overeenkomen met het wegnemen van de storing. De mens is zich bewust van het verband tussen individuele stimuli en hun vertegenwoordiging in het centrum zenuwstelsel dankzij kennis. Om deze reden herkent hij wanneer hij een schakel mist naar het juiste verloop van de waarnemingsketen. Hierdoor kan hij verstoringen herkennen, identificeren en bewust elimineren. Om aanvullende informatie over een situatie te verzamelen, kan de reactie bijvoorbeeld een palpatie of een beweging van de oogbol zijn. De perceptuele keten maakt permanent verbinding met zichzelf. De directheid en snelheid van elke stap duurt slechts een fractie van een seconde.
Ziekten en klachten
De perceptuele keten speelt zowel in de huisartsgeneeskunde als in de psychologie een rol. Receptordefecten in sensorische structuren kunnen bijvoorbeeld de perceptuele keten verstoren en het individu een aangepast reactievermogen ontnemen. Hetzelfde geldt voor hersenlaesies in de gebieden die verantwoordelijk zijn voor het verwerken en classificeren van waarneming. Zowel receptordefecten als hersenlaesies zijn fysiologische oorzaken van perceptuele illusies of andere verstoringen in de perceptuele keten. Aan de andere kant kunnen psychische aandoeningen zonder fysieke oorzaak ook perceptuele illusies, illusies of hallucinaties Bij illusies worden echte feiten op een andere manier waargenomen. Dit fenomeen kenmerkt veel ziektebeelden uit de psychologie en is bijvoorbeeld bekend van verschijnselen als het spotlight-effect. De getroffenen geloven dat ze permanent worden geobserveerd en beoordeeld op basis van hun omgeving. Mensen met sociale angst lijden vooral vaak aan deze illusie. In hallucinatiesnemen patiënten dingen waar die er niet echt zijn. Zonder de juiste prikkels uit de omgeving kunnen percepties van een of alle sensorische gebieden aanwezig zijn. De oorzaak kan zijn psychose or slaapdeprivatie Soms worden ook fysiologische veranderingen in de hersenen geactiveerd hallucinaties Hallucinaties zijn bijzonder vaak waargenomen als gevolg van veranderingen in de hersenen in de context van epilepsie Perceptuele illusies hoeven niet per se een pathologisch fenomeen te zijn. Vooral Optische illusie kan worden bereikt door bepaalde kleurencombinaties zonder een daadwerkelijke verandering of verstoring in de waarnemingsketen. De grens tussen illusie en realiteit is vooral voor de ogen moeilijk te herkennen. Ze werken met tweedimensionale afbeeldingen en geven mensen toch het gevoel de omgeving in drie dimensies waar te nemen.
