Slaaptekort verwijst naar het willekeurig of gedwongen opgeven van slaap gedurende een bepaalde periode, die uren tot dagen kan duren. Slaapgebrek kan zowel vanuit therapeutisch oogpunt (als slaapgebrek of waaktherapie in de psychiatrie) als tegen de achtergrond van marteling worden gebruikt. Langdurig slaapgebrek kan verschillende effecten hebben, maar in de meeste gevallen kunnen deze worden verholpen door een gezonde slaap in te halen.
Er wordt een onderscheid gemaakt tussen een evenredige, waarin alleen de tweede helft van de nacht werd gewekt, en een volledig slaapgebrek. Na slaapgebrek verbetert de stemming in veel gevallen de volgende dag. Dit effect wordt benut bij het gebruik van slaapgebrek als een vorm van behandeling voor Depressie. Als het slaapgebrek langer aanhoudt of als er een blijvend gebrek aan slaap optreedt, treden fysieke en mentale klachten op die het helder denken negatief beïnvloeden.
Gevolgen
Het officiële wereldrecord voor de periode waarin een persoon zich vrijwillig onthoudt van slaap (zonder stimulerende middelen of medicatie te nemen) is 11 dagen en 24 minuten. Het experiment uit 1964 werd uitgebreid gedocumenteerd en vertoonde geen ernstige lichamelijke of psychologische gevolgen op de lange termijn voor de testpersoon, behalve voor slaapgebrek-gerelateerde effecten, zoals concentratie en geheugen aandoeningen, evenals stemmingswisselingen en waarnemingsstoornissen. Deze verdwenen echter na afloop van het experiment en door slaap in te halen.
In de daaropvolgende decennia werden slaapgebrek en de effecten ervan verder onderzocht. Een beroemd experiment (door Allan Rechtschaffen en Bernard Bergmann) uit Chicago onderzocht de langetermijneffecten van slaapgebrek bij ratten. De proefdieren vielen ondanks voldoende voedselinname af, kregen etterende bultjes op hun lichaam en stierven uiteindelijk.
Kritisch voor de uitvoering van het experiment is de hoge mate van stress en een bewuste onderdrukking van het normale dag- en nachtritme (door continue blootstelling), die mogelijk ook de hierboven beschreven gevolgen hebben beïnvloed. Het is daarom de vraag of slaapgebrek alleen fataal kan zijn. Zelfs speciale gevallen zoals fatale familiale slapeloosheid (dodelijke familiaire slapeloosheid) geven hierover geen sluitende of overdraagbare uitspraken. Het is interessant om op te merken dat fysieke effecten minder vaak voorkomen dan de psychologische effecten van slaapgebrek. In principe wordt de bereidheid om overdag te slapen vergroot door de tijd van het schaap te verkorten.
