Kort overzicht
- Oorzaken: Verslechtering van de sluitspier en bekkenbodemspieren, onder andere veroorzaakt door het ouder worden, ziekte (bijv. beroerte) of letsel (bijv. perineale scheur na de bevalling).
- Behandeling: De arts behandelt fecale incontinentie afhankelijk van de oorzaak. Remedies omvatten medicatie, biofeedback en fysiotherapie, een verandering in het dieet of anale tampons. In ernstige gevallen is een operatie noodzakelijk.
- Beschrijving: Bij fecale incontinentie verliezen getroffen personen het vermogen om hun darminhoud en darmgassen vast te houden.
- Diagnose: gesprek met de arts (bijvoorbeeld over het stoelganggedrag), lichamelijk onderzoek van de sluitspier en het rectum (bijvoorbeeld colonoscopie, echoscopisch onderzoek, manometrie van de anale sluitspier, defecografie).
- Cursus: De prognose varieert sterk en is afhankelijk van de oorzaak en de leeftijd van de getroffen persoon. In veel gevallen kan de kwaliteit van leven aanzienlijk worden verbeterd door passende therapieën.
Wat zijn de oorzaken van fecale incontinentie?
Darmevacuatie is een complex proces waarbij verschillende delen van de darm betrokken zijn. Het zogenaamde continentieorgaan “anorectum” (sfincter) sluit de anus af. Het maakt het mogelijk om de stoelgang en darmgassen gecontroleerd vast te houden of af te voeren (continentie). Het continentieorgaan bestaat uit het rectum (=laatste deel van de darm), als reservoir voor de ontlasting, en het sluitspierapparaat (=sfincter), dat het anale kanaal omringt.
Als een of beide componenten in de loop van het leven beschadigd raken als gevolg van ziekten, misvormingen of verwondingen, kan fecale incontinentie optreden. In zeldzame gevallen is darmincontinentie aangeboren, bijvoorbeeld als gevolg van misvormingen.
De belangrijkste oorzaken van fecale incontinentie op een rij:
Zwakke sluitspier en bekkenbodemspieren op oudere leeftijd.
Perineale scheur na de bevalling
Vrouwen hebben vaak last van fecale incontinentie na een vaginale bevalling. In dit geval scheurt de sluitspier (perineale scheur) vaak ongemerkt tijdens de duwsamentrekkingen, wat later tot ongemak leidt. Darmincontinentie kan ook optreden als gevolg van een anale operatie waarbij de sluitspier gewond raakt.
Rectale verzakking
Rectale verzakking (rectale verzakking) veroorzaakt onder bepaalde omstandigheden ook fecale incontinentie. Dit is wanneer het rectum van zijn oorspronkelijke positie verschuift en uit de anus steekt (vaak tijdens vaste stoelgang). Meestal veroorzaken gevorderde aambeien (graad 3 tot 4) rectale verzakking.
Neurologische ziekten
Een andere mogelijke trigger is ongemak in de wervelkolom of wanneer de bekkenzenuwen beschadigd raken na een vaginale bevalling. Op dezelfde manier zorgt zwangerschap er in sommige gevallen voor dat de spieren van de bekkenbodem verzwakken. Vooral in de periode kort voor de geboorte ervaren sommige vrouwen dan een ongewenste afscheiding van winderigheid of ontlasting.
Diarree
Bij diarreeziekten kan dunne ontlasting, zelfs bij overigens gezonde mensen, de sluitspier overbelasten en ervoor zorgen dat getroffen personen de ontlasting niet meer kunnen vasthouden. Oorzaken van diarree zijn vaak infecties, voedselvergiftiging, voedselintoleranties (bijv. lactose-intolerantie) en, minder vaak, chronische darmziekten (bijv. de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa).
Constipatie
De waterige ontlasting is meestal moeilijk onder controle te houden en komt daardoor in druppeltjes naar buiten. Bovendien duwen mensen met constipatie vaak te hard om de darm te legen. Dit kan ertoe leiden dat de sluitspier overbelast raakt of gewond raakt, wat de fecale incontinentie verder bevordert.
Darmvernauwing als gevolg van een tumor of een operatie
Als de darm vernauwd is door een tumor of als het rectum operatief verkleind is (bijvoorbeeld na verwijdering van een tumor of anale fistels), kan fecale incontinentie optreden.
Obesitas
Ernstig overgewicht (obesitas) bevordert zwakke bekkenbodemspieren en daarmee onder andere ontlastingsincontinentie.
Geneesmiddel
In sommige gevallen leiden bepaalde medicijnen tot fecale incontinentie. Deze omvatten laxeermiddelen (bijvoorbeeld kerosine), antidepressiva en medicijnen tegen de ziekte van Parkinson.
Psychische aandoening
Wat kan er gedaan worden aan fecale incontinentie?
De arts behandelt fecale incontinentie afhankelijk van de oorzaak. Aanvankelijk vertrouwt hij meestal op niet-chirurgische (conservatieve) therapieën. Denk hierbij aan medicatie, bekkenbodemspiertraining, biofeedback of een verandering in het voedingspatroon. In de meeste gevallen leveren deze maatregelen al goede resultaten op.
Als onderliggende ziekten, zoals een chronische inflammatoire darmziekte, de oorzaak zijn van de klachten, behandelt de arts deze eerst om vervolgens de schade aan de sluitspier te herstellen.
In ernstige gevallen van fecale incontinentie of als niet-chirurgische maatregelen niet het gewenste succes opleveren, is een operatie noodzakelijk.
Bekkenbodemtraining
Oefeningen voor fecale incontinentie
Om uw bekkenbodem- en sluitspieren te versterken, helpen specifieke oefeningen. Op deze manier kunt u uw wind- en stoelgangcontrole verbeteren en fecale incontinentie voorkomen.
Oefening in rugligging
- Ga op je rug liggen op een recht oppervlak.
- Strek uw benen parallel en span uw billen samen met uw sluitspier (knijp in!).
- Houd de spanning drie seconden vast terwijl je uitademt, en ontspan vervolgens de spieren terwijl je inademt.
- Herhaal de oefening één keer met uw benen gestrekt en gekruist, en één keer met uw benen omhoog (knieën gebogen, onderkant van de voeten op de grond).
Oefening terwijl u zit
- Ga op een stoel zitten.
- Kantel uw bovenlichaam iets naar voren.
- Plaats beide benen naast elkaar en voer de eerste oefening (rugliggingsoefening) zittend uit.
- Druk nu beide hielen tegen elkaar en duw tegelijkertijd de knieën uit elkaar.
Oefening in buikligging
- Ga op een recht oppervlak liggen in buikligging.
- Druk je hielen tegen elkaar en duw tegelijkertijd je knieën uit elkaar.
- Span daarbij je bilspieren aan.
Oefening terwijl u staat
- Sta rechtop.
- Span uw sluitspier samen met uw bilspieren.
- Houd de spanning drie seconden vast terwijl je uitademt, en ontspan vervolgens de spieren terwijl je inademt.
- Herhaal de oefening terwijl je loopt.
Oefening in het dagelijks leven
- Probeer in het dagelijks leven (bijvoorbeeld bij rood licht wachten, 's ochtends tandenpoetsen, autorijden, op kantoor) uw billen en sluitspier een paar seconden aan te spannen. Houd de spanning zo lang mogelijk vast.
Het beste kun je deze oefeningen regelmatig doen (ongeveer tien herhalingen per oefening twee keer per dag).
Dieet
Zwellend voedsel, zoals psyllium gedrenkt in water, verhoogt ook het volume van de ontlasting, waardoor de consistentie van de ontlasting normaliseert. Rijst, een geraspte appel of gepureerde bananen helpen eveneens de darmen bij het reguleren van de stoelgang.
Aan de andere kant moeten mensen met fecale incontinentie voedingsmiddelen vermijden die de darmen irriteren, zoals koffie, alcohol en winderig voedsel (bijv. Bonen, kool, koolzuurhoudende dranken).
Een ontlastingsdagboek kan u helpen een beter inzicht te krijgen in welke voedingsmiddelen en gewoonten uw continentie bevorderen of de symptomen verergeren.
Goede stoelgang
Wanneer u naar het toilet gaat, is het belangrijk om aandacht te besteden aan een goede stoelgang. Houd het volgende in gedachten:
- Ga alleen naar het toilet als u aandrang heeft om te poepen.
- Duw niet te hard tijdens de stoelgang.
- Blijf niet te lang op het toilet zitten (niet langer dan drie minuten, geen krant lezen).
AIDS
Biofeedback
Om de bekkenbodem en de sluitspierspanning zelf beter waar te nemen, kan het gebruik van biofeedback als aanvulling helpen. Hiervoor plaatst de arts via een sonde een klein ballonnetje in het anale kanaal, dat de patiënt met zijn sluitspieren moet samenknijpen.
Een apparaat geeft via visuele of akoestische signalen aan wanneer de patiënt in de bal knijpt. Het geeft ook aan hoe sterk de samentrekking van de anale spieren is. De biofeedbacktraining volgt een individueel gedefinieerd oefenplan, dat door de arts wordt uitgewerkt. Meestal zijn er maar een paar sessies (ongeveer zes tot tien) nodig om de bekkenbodem te reactiveren, en patiënten blijven daarna thuis oefenen (zonder apparaat).
Elektrostimulatie
Bij ontstekingen van het rectum wordt het gebruik van biofeedback en elektrostimulatie afgeraden, omdat dit de darmwand verder irriteert.
Geneesmiddel
Er kunnen verschillende medicijnen worden gebruikt om fecale incontinentie te behandelen. Afhankelijk van het gewenste effect kan de arts laxeermiddelen (laxeermiddelen) voorschrijven of geneesmiddelen die de darmactiviteit remmen (motiliteitsremmers).
Om een onverwachte ontlasting te voorkomen, schrijft hij laxeermiddelen voor die de dikke darm stimuleren om ontlasting te verdrijven. Bovendien kunnen milde laxerende zetpillen of klysma's (clysters) worden gebruikt om de darm specifiek op een gewenst tijdstip te legen.
Motiliteitsremmers zoals de werkzame stof loperamide zorgen ervoor dat het transport van voedsel door de darm wordt vertraagd. De ontlasting wordt dikker en de patiënt hoeft minder vaak naar het toilet.
Chirurgie
Een operatie in het bekkenbodemgebied moet idealiter worden uitgevoerd door een gespecialiseerde arts (proctoloog) in een chirurgisch centrum dat gespecialiseerd is in dit gebied.
Chirurgie aan de sluitspier
De meest gebruikte methode bij fecale incontinentie is een operatie, waarbij de arts de sluitspier zoveel mogelijk herstelt. Om dit te doen, naait de arts de sluitspier weer aan elkaar na verwondingen of tranen. Hij voert de operatie uit via de anus, dat wil zeggen zonder een incisie in de buik, en daarom is het niet erg stressvol voor de patiënt.
Als de sluitspier ernstig beschadigd is, vervangt de arts deze vaak door een uit het lichaam afkomstig implantaat (meestal een spier uit de dij), ook wel gracilisplastiek genoemd. In sommige gevallen gebruikt de arts een kunstmatige sluitspier of een plastic anale band.
Darmpacemaker (stimulatie van de sacrale zenuwen)
De methode is met name geschikt voor mensen bij wie de ontlastingsincontinentie wordt veroorzaakt door een neurologische aandoening. De procedure onder narcose duurt ongeveer 40 minuten en vereist meestal een kort verblijf in het ziekenhuis.
Verzakking operatie
Bij rectumprolaps fixeert de arts het rectum met behulp van een plastic net aan het heiligbeen in het kleine bekken. Meestal voert de arts deze operatie uit tijdens een laparoscopie door de buikwand met behulp van een endoscoop. Dit is ook een kleine ingreep waarvoor geen grote incisie in de buik nodig is.
De procedure wordt meestal gevolgd door een ziekenhuisverblijf van vier tot vijf dagen.
Injecties met “bulkmiddelen
Het effect van vulstoffen duurt echter vaak maar kort en moet worden herhaald. Omdat ook allergische reacties op de stoffen mogelijk zijn, wordt deze therapie alleen uitgevoerd in uitzonderlijke gevallen van fecale incontinentie.
Kunstmatige darmuitgang
Als alle behandelingsopties mislukken, creëert de arts in zeldzame gevallen een kunstmatige darmuitgang (stoma), die hij of zij vervolgens opnieuw kan opereren. In dit geval verbindt de arts een deel van de dikke darm met de buikwand. Hierdoor ontstaat er een opening waaraan een zakje wordt bevestigd voor de ontlasting. Deze procedure mag echter alleen plaatsvinden na zorgvuldige overweging.
Voor een duurzame behandeling zijn meestal niet-chirurgische maatregelen nodig ter ondersteuning na de operatie.
Wat is fecale incontinentie?
Fecale incontinentie is op zichzelf geen ziekte, maar komt voor als een symptoom van verschillende ziekten. Afhankelijk van de ernst ervan kan het worden onderverdeeld in drie graden van ernst:
Graad 1: Het ondergoed is vaak vervuild en de darmgassen ontsnappen ongecontroleerd.
Graad 2: Het ondergoed is vaak vervuild, darmgassen ontsnappen ongecontroleerd en de getroffen persoon verliest vloeibare ontlasting.
Graad 3: De getroffen persoon heeft geen controle meer over wanneer en waar hij of zij vloeibare en vaste ontlasting passeert en darmgassen laat ontsnappen.
Wie wordt in het bijzonder getroffen?
Over het algemeen kan fecale incontinentie mensen van elke leeftijdsgroep treffen. Ongeveer één tot drie procent van de wereldbevolking heeft last van fecale incontinentie. In Duitsland zijn ongeveer 800,000 mensen getroffen. Het aantal getroffen ouderen is veel groter dan dat van jongeren.
Psychische stress met fecale incontinentie
Mensen met fecale incontinentie hebben meestal een zeer hoge mate van lijden omdat het tijdstip van fecaal verlies onvoorspelbaar is. Dit gaat vaak gepaard met schaamte en grote psychologische stress voor de getroffenen. Vanwege hun angst om in het openbaar in een onaangename situatie terecht te komen, trekken mensen met fecale incontinentie zich vaak terug.
Ze blijven het liefst thuis, slaan uitnodigingen af, gaan niet naar evenementen of restaurants en delen uit schaamte hun ervaringen niet met mensen om hen heen (bijvoorbeeld familie, vrienden). Zij lijden doorgaans ernstig onder sociaal isolement.
Mensen met fecale incontinentie durven hun probleem vaak niet met hun arts te bespreken. Hulp van de arts en een verscheidenheid aan therapieën en talrijke hulpmiddelen zijn echter zeker beschikbaar. In veel gevallen is fecale incontinentie gemakkelijk te behandelen, waardoor patiënten ondanks darmincontinentie meestal een normaal dagelijks leven kunnen leiden.
Hoe stelt de dokter de diagnose?
Bij de eerste langdurige problemen met de controle van de ontlasting (bijvoorbeeld wanneer de winderigheid onvrijwillig ontsnapt), is het belangrijk om vroegtijdig een arts te raadplegen.
Welke arts u voor de diagnose moet raadplegen, hangt af van de oorzaak. Dit kan de huisarts, een gynaecoloog, een uroloog of een rectaalspecialist (proctoloog) zijn. Daarbij geldt: hoe eerder u contact opneemt met een arts, hoe eerder deze u kan helpen en in het beste geval de klachten kan verhelpen.
Praat met de dokter
Allereerst zal de arts een gedetailleerd gesprek met de patiënt voeren en een medische geschiedenis afnemen. Hij stelt onder meer vragen over de klachten en de stoelgang.
Artsen raden aan om ongeveer twee weken vóór de afspraak met de arts een dagboek bij te houden met toiletgewoonten:
- Hoe vaak per dag heeft u stoelgang?
- @ Hoe vaak moet jij je haasten om op tijd naar het toilet te gaan?
- Hoe vaak komt de ontlasting ongecontroleerd los zonder dat u dit voelt?
- Draag jij maandverband/luiers?
- Zijn uw ondergoed of maandverband vuil?
- Verhindert uw ontlastingsincontinentie u bij het uitvoeren van normale dagelijkse activiteiten, zoals uw huis verlaten of boodschappen doen?
- Wat is de consistentie van uw ontlasting? Overwegend stevig, zacht, vloeibaar?
Een openhartig gesprek met uw arts is de eerste stap bij het vinden van de oorzaak van uw symptomen en helpt u een heel eind op weg naar het vinden van de juiste behandeling.
De weg naar opheldering duurt vaak lang. Veel patiënten weigeren uit schaamte en angst over het onderwerp te praten. Maar wees niet bang om uw arts in vertrouwen te nemen. Hij is er om u te helpen en uw levenskwaliteit te verbeteren met een passende behandeling.
Fysiek onderzoek
Om de sluitspier en het rectum te beoordelen, palpeert de arts ze zachtjes. Hij bepaalt onder meer de mate van spanning van de sluitspier in rust en wanneer deze bewust is samengetrokken. Indien nodig gebruikt de arts de palpatie om vast te stellen of er poliepen of tumoren aanwezig zijn.
Verdere onderzoeken
Vervolgens voert de arts een rectoscopie (onderzoek van het rectum) en colonoscopie (onderzoek van de dikke darm) uit. Hierdoor kan hij tumoren uitsluiten als (zeldzame) oorzaak van fecale incontinentie.
Dit wordt gevolgd door verdere onderzoeken om de functie van de sluitspier te beoordelen. Bij zogenaamde sfincter-manometrie (anorectale manometrie) meet de arts met behulp van een kleine sonde (meetkatheter) de drukwaarden in het anale kanaal. Een anaal onderzoek met echografie (endo-echografie) geeft de arts ook informatie over de vraag of er sprake is van letsel aan de sluitspier, bijvoorbeeld na de bevalling of een operatie.
Indien nodig zal de arts beeldvormende technieken zoals computertomografie (CT) of magnetische resonantiebeeldvorming (MRI) gebruiken om dwarsdoorsnedebeelden van de sluitspier en de bekkenbodem te produceren.
Is fecale incontinentie te genezen?
De prognose voor fecale incontinentie varieert van persoon tot persoon. Zowel de oorzaak als de leeftijd van de getroffen persoon beïnvloeden het beloop. Passende therapieën verlichten echter vaak de symptomen en verbeteren de kwaliteit van leven aanzienlijk. Het is echter niet altijd mogelijk om de darmcontrole volledig te herstellen.
Hoe kan fecale incontinentie worden voorkomen?
Het is niet mogelijk om fecale incontinentie specifiek in alle gevallen te voorkomen. Er zijn echter enkele maatregelen die u kunt nemen om uw risico aanzienlijk te verminderen:
- Doe regelmatig aan lichaamsbeweging.
- Versterk uw bekkenbodemspieren (bijvoorbeeld door bekkenbodemtraining of specifieke oefeningen).
- Vermijd overg
- Vermijd het eten van winderig voedsel (bijv. bonen, kool, koolzuurhoudende dranken).
- Drink voldoende (minimaal twee liter vocht per dag).
- Zorg ervoor dat u een regelmatige stoelgang heeft.
