Granulosacellen zijn epitheelcellen die gelokaliseerd zijn in de ovariële follikel en bijgevolg een eenheid vormen met de vrouwelijke eicel. Afhankelijk van het stadium van rijping van de follikel en de exacte lokalisatie van de cel, vervullen ze verschillende functies, waaronder de vorming van oestrogeenprecursoren. De bekendste ziekte van granulosacelweefsel is granulosaceltumor, die een invasieve behandeling vereist.
Wat is een granulosacel?
Epitheelcellen zijn de elementen van klier- en epitheelweefsel. De cellen zijn samengesteld uit een apicale zijde en een basale zijde. Via de basale zijde is elke epitheelcel met het onderliggende weefsel verbonden. Epitheelcellen komen ook voor in de ovariële follikel. De ovariële follikel komt overeen met een eenheid van eicel en omliggende folliculaire epitheelcellen, ook wel granulosacellen genoemd. De granulosacel is dus een specifiek type epitheelcel. Granulosacellen komen niet voor buiten de ovariële follikel. De naam van de cellen is afgeleid van het Latijnse "granum", wat letterlijk "graan" betekent. De granulosacellen worden daarom in de literatuur ook wel granulecellen genoemd. Bij het mannelijke organisme spelen granulosacellen geen enkele rol.
Anatomie en structuur
Granulosacellen bevinden zich in de meerlagige granulecellaag, de stratum granulosum, van de vrouwelijke eierstokfollikel. Ze ontwikkelen zich tijdens folliculaire rijping door gonadotrofinen uit folliculaire epitheelcellen. Door dit proces wordt een primaire follikel een secundaire follikel. De volwassen follikelvorm wordt een tertiaire follikel genoemd. In dit stadium vormen granulosacellen de binnenste follikelwandlaag en worden ze de eierheuvel waaraan het ei hecht. Granulosacellen geven vloeistof af in de folliculaire holte. Ze omringen ook de eicel na follikelruptuur en worden dan corona radiata genoemd, die aan de zona pellucida kleeft. Granulosacellen die in de eierstok achterblijven, worden gepolariseerd tot de opslag van lipiden in de zin van luteïnisatie. Ze worden de granulosaluteïne-cellen van het corpus luteum.
Functie en taken
Granulosacellen vervullen verschillende functies, afhankelijk van het stadium van rijping van de follikel en van hun exacte lokalisatie. In de volwassen tertiaire follikel vormen granulosacellen bijvoorbeeld de binnenste laag van het wandgebied en groeien samen om de eierheuvel (cumulus oophorus) te vormen. Later speelt de eierheuvel een essentiële rol bij de aanhechting van de eicel. Granulosacellen vervullen ook klierachtige functies. Ze zijn verantwoordelijk voor de afscheiding van een vloeistof die later de folliculaire holte vult. Naast deze functies vormen granulosacellen een stevige laag rond de eicel nadat follikelruptuur is opgetreden. Ze vormen dus een omhulsel en worden in deze associatie ook wel corona radiata genoemd. In de vorm van de corona radiata liggen de cellen van buitenaf tegen de eicel of beter gezegd tegen de zona pellucida. Niet alle granulosacellen verlaten de eierstok. De cellen die in de eierstok blijven, vervullen hun taak met de opslag van lipiden Deze opslag wordt in de medische literatuur ook wel luteïnisatie genoemd. In de loop van de luteïnisatie worden de vastgehouden granulosacellen granulosaluteïne-cellen. Deze variant van cellen vormt later het corpus luteum of het gele lichaam. Naast deze taken vervullen granulosacellen ook functies in de context van hormoonproductie. In deze context zijn de cellen betrokken bij de vorming van oestrogenen Hiervoor vindt katalyse plaats in de granulosacellen, waardoor aromatase een precursor wordt van hormonen Omdat granulosacellen een noodzakelijk onderdeel zijn van de ovariële follikel en make-up de follikel samen met de eicel en bindweefsel lagen spelen ze een van de meest essentiële rollen in ovulatie. Ovulatie is het vrijkomen van een ei uit de vrouwelijke eierstok, inclusief de daaropvolgende opname in de eileider. Ovulatie vindt maand na maand plaats in het midden van de vrouwelijke cyclus. De rijping van de ovariële follikel wordt gereguleerd door het follikelstimulerende hormoon en verloopt in verschillende stadia. Het primaire follikelstadium wordt gevolgd door het secundaire en tertiaire follikelstadium. Het Graaffollikelstadium komt overeen met het laatste stadium van de follikelrijping. Zodra de ovariële follikel is gevorderd tot volledige rijping, vindt ovulatie plaats.
Ziekten
Soms is de bekendste ziekte van de granulosacellen de granulosaceltumor. Dit type tumoren zijn ovariumtumoren met een relatief lage kwaadaardige potentie. Granulosaceltumoren behoren tot de mesenchymale of hormoonvormende ovariumtumoren en komen voornamelijk voor bij een leeftijdspiek tussen 45 en 55 jaar. Van alle ovariumtumoren zijn slechts twee procent granulosaceltumoren. Histologische typen tumoren omvatten juveniele en volwassen granulosaceltumoren. Juveniele granulosaceltumoren komen soms voor bij zuigelingen of kinderen. Omdat de tumoren, net als alle andere tumoren, overeenkomen met a massatreden niet-specifieke symptomen op. Dit kan een gevoel van druk of volheid zijn. Constipatie of een toenemende buikomtrek kan ook symptomatisch zijn. Grotere ruimte-innemende laesies van het granulosaweefsel kunnen torsie van het stilet veroorzaken, wat kan resulteren in acute buik Omdat dit hormoonproducerende tumoren zijn, treedt in ongeveer een kwart van alle gevallen een verhoogde oestrogeenvorming op. Deze verhoogde vorming van oestrogenen kan resulteren in glandulaire cystische of adenomateuze hyperplasie in het endometriumgebied. Intermitterende bloeding is in dit stadium een denkbaar symptoom. Jonge meisjes ontwikkelen vaak pseudo-pubertas praecox als onderdeel van de manifestatie. In het ergste geval ontwikkelt endometriumcarcinoom zich uit de granulosaceltumor onder continue oestrogeenstimulatie. Chirurgische procedures om de tumor te verwijderen zijn beschikbaar als therapie voor patiënten met granulosaceltumor. De aangetaste eierstok wordt meestal tijdens de procedure verwijderd. Gevorderde tumoren worden meestal behandeld met chemotherapie.
