Kort overzicht
- Oorzaken: bijv. mentale overbelasting, stress, slaapstoornissen, gebrek aan voedingsstoffen, te weinig beweging, stoornissen in de bloedsomloop, onderliggende ziekten zoals allergieën, dementie, nierzwakte (nierinsufficiëntie), anorexia, lage bloeddruk, hypothyreoïdie, ADHD
- Gebrek aan concentratie bij kinderen: vaak herkenbaar aan onzorgvuldige fouten (bijvoorbeeld bij rekenproblemen) of gemakkelijke afleiding
- Wat helpt bij een slechte concentratie? Afhankelijk van de oorzaak, bijvoorbeeld regelmatige rustpauzes, regelmatig slaappatroon, meer lichaamsbeweging, een uitgebalanceerd dieet, ontspanningstechnieken, behandeling van een onderliggende aandoening (bijvoorbeeld het nemen van schildklierhormonen voor hypothyreoïdie)
Slechte concentratie: oorzaken en mogelijke ziektes
De termen gebrek aan concentratie en concentratiestoornis beschrijven het verminderde vermogen van een persoon om zich gedurende een langere periode op een specifieke taak te concentreren. Mensen die zich niet goed kunnen concentreren, worden gemakkelijk afgeleid door prikkels van buitenaf – hun gedachten dwalen snel af.
Een gebrek aan concentratie kan tijdelijk en onschadelijk zijn of wijzen op een (ernstige) ziekte. De belangrijkste oorzaken van een slechte concentratie zijn onder meer
Ongezonde levensstijl
Gebrek aan slaap of slaapstoornis: Mensen die te weinig slapen, kampen overdag meestal met een slechte concentratie. Dit komt doordat een gebrek aan slaap de activiteit van bepaalde hersengebieden die onder andere de aandacht controleren, vermindert.
Verkeerde of onvoldoende voeding: De hersenen hebben voldoende koolhydraten, eiwitten, vetten, vitaminen, mineralen en water nodig om optimaal te kunnen functioneren. Als koolhydraten onregelmatig of te weinig worden geconsumeerd (bijvoorbeeld bij anorexia), leidt dit ook tot schommelingen in de bloedsuikerspiegel. Deze veroorzaken verminderde prestaties en een slechte concentratie. Ook een tekort aan andere voedingsstoffen (zoals B-vitamines, ijzer, magnesium) kan de concentratie verminderen.
Gebrek aan lichaamsbeweging: Soms is te weinig lichamelijke activiteit de reden voor een slechte concentratie. Wie veel beweegt, zorgt daarentegen voor een betere bloedcirculatie in het lichaam – en dus voor een betere toevoer van zuurstof naar de hersenen.
Alcoholontwenningssyndroom: Concentratieproblemen en motorische en innerlijke rusteloosheid zijn veel voorkomende symptomen van alcoholontwenning.
Menopauze
Sommige vrouwen in de menopauze hebben last van zogenaamde ‘brain fog’: ze ontwikkelen cognitieve klachten zoals concentratieproblemen of vergeetachtigheid.
Verschillende ziekten
Verminderde cerebrale circulatie: Dit kan een gebrek aan zuurstof en voedingsstoffen veroorzaken en tot een slechte concentratie leiden. Een veel voorkomende reden voor een gebrek aan bloedtoevoer naar de hersenen is de “verkalking” (arteriosclerose) van hersenvaten.
Dementie: Dementieziekten zoals de ziekte van Alzheimer worden in verband gebracht met een verminderd geheugen, oriëntatie en concentratie. Wanneer de hersenen bijvoorbeeld niet langer goed van bloed worden voorzien, sterven hersencellen af of worden eiwitten in de hersenen afgezet.
Aandachtstekortstoornis zonder (ADD) of met hyperactiviteit (ADHD): Naast kinderen kunnen ook volwassenen last hebben van ADD of ADHD. De getroffenen lijden onder meer aan concentratiestoornissen, omdat de regulerende circuits in de hersenen die de aandacht controleren, verstoord zijn.
Lage bloeddruk: Concentratiestoornissen zijn typische symptomen van hypotensie, omdat de bloedtoevoer naar de hersenen verminderd is. Gebrek aan prestaties, vermoeidheid, hartkloppingen en koude handen en voeten kunnen ook duiden op een lage bloeddruk.
Andere ziekten: Een slechte concentratie kan een gelijktijdig symptoom zijn van andere ziekten, zoals hypothyreoïdie, nierzwakte, depressie en hyperglykemie.
Kankermedicijnen
Als bijwerking kunnen deze medicijnen denk- en concentratiestoornissen veroorzaken. Artsen noemen dit ‘chemobrain’. De reden voor deze bijwerking is nog niet volledig duidelijk.
Slechte concentratie: wat kan helpen?
In veel gevallen kun je zelf iets aan een slechte concentratie doen. De volgende tips kunnen zowel kinderen als volwassenen helpen:
Gezonde levensstijl
Eet een uitgebalanceerd en gevarieerd dieet om uw hersenen te voorzien van alle voedingsstoffen die ze nodig hebben. Dit voorkomt een slechte concentratie als gevolg van ondervoeding.
Drink voldoende: Drink ongeveer 1.5 tot twee liter vocht per dag. Water, mineraalwater en (ongezoete) thee zijn het beste. Een “dorstig” brein kan niet optimaal werken, wat een slechte concentratie bevordert.
Consumeer stimulerende middelen met mate: Gebruik niet te veel cafeïne, nicotine en alcohol.
Regelmatige rustpauzes: Zorg ervoor dat uw lichaam en geest van tijd tot tijd kunnen herstellen – vooral als stress en overwerk mogelijke oorzaken zijn van een slechte concentratie. Wandelingen in de frisse lucht zijn bijvoorbeeld aan te raden.
Ontspanningstechnieken: Ontspanningsmethoden zoals autogene training, meditatie of progressieve spierontspanning kunnen helpen bij veel stress en het hectische leven van alledag, evenals bij slaapproblemen veroorzaakt door nervositeit.
Mediaconsumptie met mate: Beperk de mediaconsumptie (TV, computer, smartphone, etc.) en overmatig geluid (stereo-installatie, hoofdtelefoons, etc.). Als de hersenen te veel externe prikkels te verwerken krijgen, wordt het steeds moeilijker om zich te concentreren.
Geen kalmerende of stimulerende middelen: Vermijd dergelijke medicijnen indien mogelijk.
Massages en oefeningen
Oormassage: Je kunt ook proberen je concentratie te verhogen met een oormassage om de bloedcirculatie te stimuleren. Om dit te doen, kneedt u de oorschelpen krachtig met uw vingertoppen gedurende een minuut. Strijk vervolgens de oorschelpen richting de oorlellen.
Ademhalingsoefeningen: Om de concentratie te verbeteren en stress te verminderen, kunt u meerdere keren per dag de volgende oefening doen: Ga rechtop zitten en plaats uw voeten naast elkaar op de grond. Plaats uw handen op uw dijen, sluit uw ogen en adem een aantal keren langzaam diep in en uit.
Complementaire geneeswijzen
Geneeskrachtige planten: Extracten van ginsengwortel worden bijvoorbeeld vaak gebruikt bij uitputtingstoestanden en milde concentratiestoornissen op middelbare tot hoge leeftijd. Ginkgo-extracten zouden de bloedcirculatie in de hersenen verbeteren, daarom worden ze aanbevolen bij een slechte concentratie als gevolg van de ziekte van Alzheimer of een slechte bloedcirculatie in de hersenen.
Essentiële oliën: De geur van sommige essentiële oliën zou ook de concentratie stimuleren. Lavendel-, bergamot- en rozemarijnolie zijn bijvoorbeeld geschikt. Voorzichtigheid is echter geboden als u gevoelig bent voor allergieën!
Homeopathische middelen: Homeopathie kent ook diverse middelen tegen concentratiestoornissen, zoals Avena sativa D3 (slechte prestaties en uitputting), Kalium fosforicum D6 (tegen vergeetachtigheid) en Aethusa cynapium D6 (tegen slechte concentratie). Houd er echter rekening mee dat het concept van homeopathie en de specifieke effectiviteit ervan controversieel zijn in de wetenschap en niet duidelijk zijn bewezen door studies.
Als uw gebrek aan concentratie gedurende een langere periode aanhoudt en niet verbetert of zelfs verergert, dient u een arts te raadplegen!
Slechte concentratie bij kinderen
Overwerk en stress: zelfs kinderen kunnen hier last van hebben, bijvoorbeeld door hoge eisen op school, een krap vrijetijdsprogramma of ruzies binnen het gezin. Aanhoudende overbelasting manifesteert zich bij adolescenten in de vorm van buikpijn, hoofdpijn, vermoeidheid of concentratieproblemen. Overmatige stress kan ook (school)angst en nervositeit veroorzaken.
Gebrek aan slaap of voedingsstoffen: Voldoende slaap en de inname van alle belangrijke voedingsstoffen via de voeding zijn een voorwaarde voor kinderen om zich te kunnen concentreren. Als een van deze of beide ontbreekt, zijn concentratieproblemen een van de gevolgen.
Te veel schermtijd: Uit onderzoek blijkt dat kinderen die veel tijd aan elektronische media besteden, vatbaarder zijn voor concentratieproblemen.
ADHD: Als impulsiviteit en hyperactiviteit gepaard gaan met een gebrek aan concentratie, kan ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) de onderliggende oorzaak zijn. De zeldzamere aandachtstekortstoornis zonder hyperactiviteit (ADD) kan ook een slechte concentratie veroorzaken.
Lichamelijke oorzaken: Soms zijn concentratiestoornissen bij kinderen te wijten aan gebrek aan lichaamsbeweging, infecties (zoals verkoudheid of griep), intoleranties of allergieën.
Gebrek aan concentratie: wanneer moet u een arts raadplegen?
Als u het gebrek aan concentratie uiterst onaangenaam of zelfs bedreigend vindt, moet u een arts raadplegen. Hetzelfde geldt als de concentratieproblemen plotseling optreden, niet te verklaren zijn (bijvoorbeeld door ongewoon hoge stressniveaus) of verergeren.
Een frequent en onverklaard gebrek aan concentratie bij kinderen moet ook door een arts worden onderzocht.
Slechte concentratie: onderzoek
De arts zal eerst uitgebreid met de patiënt praten over zijn medische geschiedenis (anamnese). Een lichamelijk onderzoek en eventueel andere onderzoeksmethoden kunnen helpen om een organische oorzaak van het gebrek aan concentratie op te helderen.
De arts kan bijvoorbeeld bloedtesten uitvoeren (bij vermoeden van ijzertekort, nierzwakte of hypothyreoïdie) of bloeddrukmetingen (bij vermoeden van lage bloeddruk) of beeldvormingstechnieken gebruiken (bij vermoeden van arteriosclerose of dementie).
Als er een onderliggende ziekte achter het gebrek aan concentratie zit, zal de arts deze behandelen. Dit verbetert meestal ook het concentratievermogen.
