Kort overzicht
- Ziekteverloop en prognose: Meestal zeer goed, neemt na enkele weken tot maanden af; soms verhoogde neonatale icterus, zeer zeldzame complicaties
- Symptomen: Deegachtige zachte, later gezwollen elastische zwelling op het hoofd van de pasgeborene
- Oorzaken en risicofactoren: schuifkrachten die tijdens de geboorte op het hoofd van het kind inwerken, verhoogd risico bij hulpmiddelen zoals tangen of zuignappen
- Onderzoeken en diagnose: Zichtbare en voelbare zwelling van het hoofd, echografisch onderzoek om verder hoofdletsel uit te sluiten
- Behandeling: Meestal geen behandeling nodig
Wat is een cefalhematoom?
Het woord cephalhematoom beschrijft een bloedophoping op het hoofd van een pasgeborene. ‘Kephal’ komt uit het Grieks en betekent ‘behorend tot het hoofd’. Een hematoom is een blauwe plek of een compacte verzameling bloed in het weefsel.
De structuur van de schedel bij pasgeborenen
De schedel van de pasgeborene is nog zacht en vervormbaar. Aan de buitenkant zit het zogenaamde kopschil. Dit omvat de hoofdhuid met haar en onderhuids vetweefsel, evenals de kapachtige spierpeesplaat (galea aponeurotica).
Daaronder ligt het schedelbot, dat uit verschillende delen bestaat. Deze zijn bij de pasgeborene nog niet stevig met elkaar versmolten. Het schedelbot is zowel aan de binnen- als buitenkant bedekt met het zogenaamde periosteum (periosteum). Het beschermt en voedt het bot.
Het cephalhematoom vormt zich tussen het periosteum en het bot. Het wordt begrensd door de randen van het schedelbot. Hierdoor is het gemakkelijk te onderscheiden van een andere typische zwelling van het hoofd bij de pasgeborene, de zogenaamde geboortetumor.
In tegenstelling tot cephalhematoom overschrijdt een geboortezweer de grenzen van de individuele botten van de schedel en blijft het periosteum aan het bot vastzitten.
Cefalhematoom: incidentie
Met name tangverlossingen (forcepsleveringen) of zuignapleveringen (vacuümextracties) worden in verband gebracht met de ontwikkeling van cephalhematoom. Bij deze bevallingen brengt de arts zogenaamde tanglepels of een vacuümbeker op het hoofdje van de baby aan om hem of haar de wereld in te helpen.
Cephalhematoom: zijn er late effecten?
Over het algemeen is de prognose voor cefalhematoom zeer goed. In de eerste paar dagen na de geboorte neemt het vaak in omvang toe en verandert het van structuur. Het aanvankelijk gestolde bloed van het hematoom wordt na verloop van tijd vloeibaar tijdens het afbraakproces. Binnen enkele weken tot maanden verdwijnt het hematoom uiteindelijk.
In sommige gevallen verkalken de randen van het cephalhematoom echter langs de schedelnaden en blijven ze gedurende langere tijd voelbaar als een benig uitsteeksel. Deze benige rand gaat later achteruit naarmate het bot zich ontwikkelt. In zeldzame gevallen raakt een cephalhematoom geïnfecteerd. Deze situatie is potentieel levensbedreigend.
Een cephalhematoom manifesteert zich vaak onmiddellijk na de geboorte. Typisch is aanvankelijk een deegachtig zachte, later uitpuilende elastische, meestal eenzijdige zwelling op het hoofd van de pasgeborene. Het ontwikkelt zich meestal op een van de twee pariëtale botten (Os parietale), die de boven- en achterkant van de benige schedel vormt.
Het cephalhematoom heeft een halfronde vorm en bereikt soms de grootte van een kippenei. Het periosteum is gevoelig voor pijn. Daarom kunnen pasgeborenen met een cephalhematoom rustelozer zijn en meer huilen, vooral wanneer externe druk op het cephalhematoom wordt uitgeoefend.
Als een cephalhematoom niet achteruitgaat of erg groot is, wordt dit beschouwd als een mogelijke indicatie voor een verminderde bloedstolling bij de pasgeborene. In sommige gevallen wordt neonatale geelzucht (neonatale icterus) verergerd door de afbraak van het cephalhematoom.
Wat zijn de oorzaken en risicofactoren van cefalhematoom?
Vaten die zich onder het periosteum bevinden, scheuren en beginnen te bloeden. Het periosteum wordt goed van bloed voorzien, waardoor de bloeding soms relatief hevig is. Als de ruimte tussen het minder rekbare periosteum en het bot gevuld is (teken: prallelastische zwelling), stopt het bloeden.
Cefalhematoom: risicofactoren
Als risicofactoren voor de ontwikkeling van een cephalhematoom worden vooral de zuignapgeboorte en de bevalling met een tang beschouwd. Een bijzonder snelle passage van het hoofd van de foetus door het bekken van de moeder of een zeer smal geboortekanaal veroorzaken echter ook schuifkrachten die soms tot een cephalhematoom leiden.
Een andere risicofactor is de zogenaamde occipitale positie of pariëtale beenpositie. In dit geval ligt het hoofdje van de baby niet met het voorhoofd eerst in de bekkeninlaat van de moeder, waardoor het moeilijk wordt om het geboortekanaal binnen te gaan.
Hoe herken je een cephalhematoom?
Als u het cephalhematoom zelf heeft opgemerkt, is uw verloskundige of kinderarts ook uw aanspreekpunt. Mogelijke vragen in het kennismakingsgesprek (anamnese) zijn bijvoorbeeld de volgende:
- Wanneer merkte u de zwelling op?
- Is de zwelling van grootte of textuur veranderd?
- Hoe is de geboorte van uw kind verlopen? Zijn er hulpmiddelen zoals een zuignap of pincet gebruikt?
- Is er kans op hoofdletsel na de geboorte?
Cefalhematoom: Lichamelijk onderzoek.
Tijdens het lichamelijk onderzoek zal de arts controleren of de hechtingen tussen de botten van de schedel de zwelling beperken of dat de zwelling verder reikt. Het eerste zou een typisch teken zijn van cephalhematoom. Ook controleert hij de consistentie van de zwelling.
In zeldzame gevallen ligt een cephalhematoom over een letsel aan het schedelbot. Om dit uit te sluiten, wordt meestal een echografisch onderzoek van het hoofd van de pasgeborene uitgevoerd.
Cefalhematoom: soortgelijke ziekten
Voor een definitieve diagnose van ‘cefahematoom’ moet uw kinderarts andere aandoeningen uitsluiten. Deze omvatten:
- Galea-hematoom (bloeding onder de hoofdhuidschil)
- Oedeem van de hoofdhuid (caput succedaneum, ook wel ‘geboortezwelling’ genoemd), een ophoping van vocht als gevolg van opstopping van bloed in de hoofdhuid tijdens de geboorte
- Encephalocele, lekkage van hersenweefsel door de nog niet gesloten schedel als gevolg van een misvorming
- Val of andere gewelddadige impact van buitenaf
Hoe kan een cephalhematoom worden behandeld?
Cephalhematoom vereist meestal geen speciale behandeling. Het verdwijnt vanzelf binnen een paar weken. Een lekke band om het hematoom op te zuigen moet worden vermeden: dit vormt een risico op infectie voor de pasgeborene.
Als er naast het cephalhematoom ook een open wonde van de hoofdhuid is, is een steriel verband vereist om infectie van het hematoom te voorkomen. Bij grote hematomen controleren artsen de concentratie bilirubine in het bloed.
Pasgeborenen breken rode bloedcellen onmiddellijk na de geboorte in een verhoogd tempo af. Hierbij ontstaat bilirubine, dat door de lever moet worden omgezet voordat het lichaam het uitscheidt. Als de concentratie bilirubine erg hoog is, heeft dit een schadelijk effect op het zenuwstelsel van de pasgeborene (kernicterus).
Soms neemt bij baby's met een cephalhematoom de concentratie bilirubine sterker toe omdat de lever het niet snel genoeg afbreekt. Speciale lichttherapie (blauwlichtfototherapie) helpt de bilirubineconcentratie te verlagen.
