Bij veel mentale en fysieke ziekten ervaren patiënten vergelijkbare symptomen. Obsessief-compulsieve stoornissen zijn anders. De verschillen tussen de verschillende vormen van dwanghandelingen kunnen zo groot zijn dat de patiënten zelf niet geloven dat ze daadwerkelijk aan dezelfde aandoening lijden. De verbindende factor tussen hen is echter dat ze allemaal een of andere vorm van oncontroleerbare gedachten en impulsen ervaren. Het aantal symptomen verschilt ook van persoon tot persoon: terwijl sommigen aan één dwangmatigheid lijden, bestrijden anderen tegelijkertijd een hele reeks verschillende obsessief-compulsieve stoornissen. De meest voorkomende vormen worden hieronder kort op een rijtje gezet, waarbij de zogenaamde poets- en wasverplichtingen het grootste aandeel hebben.
Schoonmaak- en wasverplichtingen
Lijders ervaren paniekangst of walging van vuil, bacteriën, virussen, en lichaamsvloeistoffen of uitscheidingen. Het daarmee gepaard gaande ongemak leidt tot uitgebreide was- en schoonmaakrituelen. Daarbij worden de handen, het hele lichaam, het appartement of zelfs het vuile voorwerp urenlang gereinigd en gedesinfecteerd. Het verloop van de rituelen is exact omschreven. Als er onderbrekingen zijn, moet de getroffen persoon opnieuw beginnen vanaf het begin.
Beheers dwanghandelingen
De op een na grootste groep van obsessief-compulsieve stoornissen zijn de zogenaamde controledwangstoornissen. In dit geval zijn patiënten bang om een ramp te veroorzaken door onzorgvuldigheid en verwaarlozing. Om deze reden worden technische huishoudtoestellen, deuren en ramen, maar ook zojuist afgelegde routes keer op keer gecontroleerd. Maar zelfs na herhaaldelijk controleren, krijgt de patiënt niet het gevoel dat alles nu echt in orde is. Vaak vragen de patiënten vervolgens familieleden of buren om hen te helpen bij de controles. Op deze manier kunnen ze hun verantwoordelijkheid uit handen geven en hun controles sneller afronden.
Herhaling en tellen van compulsies
De zogenaamde herhalingsdwang zorgt ervoor dat de patiënt heel alledaagse handelingen herhaalt - zoals tandenpoetsen of het beddengoed opdoen - altijd een bepaald aantal keren. Als hij zich niet aan zijn regels houdt, is hij bang dat er iets ergs kan gebeuren met hemzelf of met iemand die hem na staat. Bij het tellen van dwanghandelingen voelt de dwangmatige persoon de drang om bepaalde dingen, zoals boeken op een plank, straatstenen of badkamertegels, keer op keer te tellen.
Compulsies verzamelen
Collectieve compulsieven zijn bang om per ongeluk iets waardevols of belangrijks voor hen weg te gooien. Daarbij vinden ze het buitengewoon moeilijk om onderscheid te maken tussen aandenkens die voor iedereen belangrijk zijn en waardeloze rotzooi. Veel mensen verzamelen ook afgedankte spullen, zoals oude auto-onderdelen of kapotte huishoudelijke apparaten, om ze 'ooit' te repareren. Al geruime tijd berichten de media in toenemende mate over de zogenaamde messies. De getroffenen worden gekenmerkt door het zogenaamde ‘verwaarloosingssyndroom’. Een groot deel van hen lijdt ook aan het verzamelen van dwanghandelingen.
Bestel dwanghandelingen
De getroffenen hebben zich onderworpen aan zeer strikte bestelcriteria en -normen. Dienovereenkomstig besteden ze elke dag veel tijd aan het zorgvuldig herstellen van hun bestelling. Zo zetten ze de blikjes etenswaren altijd op een bepaalde manier op de plank, of zorgen ze ervoor dat het wasgoed in de kast precies op elkaar ligt.
Dwangmatige traagheid
Omdat obsessieve rituelen veel tijd in beslag nemen obsessief-compulsieve stoornis vertraagt dienovereenkomstig het leven van patiënten. Voor een kleine subgroep is traagheid zelf echter het probleem. Ze hebben uren nodig om heel alledaagse handelingen uit te voeren, zoals eten of aankleden. Bij het kammen haarElk haar moet bijvoorbeeld afzonderlijk worden geborsteld. Als de getroffen persoon tijdens het proces in de war raakt, moet hij of zij helemaal opnieuw beginnen.
Obsessieve gedachten zonder dwangmatige handelingen
Opdringerige gedachten spelen een centrale rol bij de meeste obsessief-compulsieve stoornissen. Bij een subgroep van patiënten bestaat de dwang echter uitsluitend uit opdringerige gedachten. Deze hebben meestal een agressieve ("Ik zou mijn vrouw kunnen slaan"), seksuele ("Ik zou het kind van de buurman seksueel kunnen misbruiken" of "Ik ben homoseksueel") of religieuze ("Ik zou godslasterlijke opmerkingen kunnen maken tijdens kerkdiensten") inhoud. De grootste angst van de getroffenen is dat hun gedachten ooit werkelijkheid zouden kunnen worden. In feite is er nog geen geval gemeld waarin een obsessief-compulsieve persoon zijn of haar angstaanjagende obsessieve gedachten in realiteit heeft omgezet.
