Kort overzicht
- Beschrijving: Roodachtig blauwachtige, jeukende en pijnlijke huidlaesies veroorzaakt door koude en vochtige klimaten. Komt vooral voor op tenen en voeten, maar ook op handen en oren.
- Oorzaken: Bevriezing treedt op wanneer de kou ervoor zorgt dat de bloedvaten samentrekken, waardoor er onvoldoende bloedtoevoer naar de weefsels ontstaat.
- Behandeling: Bevriezing geneest meestal vanzelf, maar afhankelijk van de ernst is het gebruik van vaatverwijdende medicijnen en voedende zalven raadzaam. Warmte (bijvoorbeeld warme kleding) ondersteunt het genezingsproces.
- Cursus: In de meeste gevallen zijn winterhanden onschadelijk en genezen ze binnen een paar weken vanzelf. Complicaties zoals pijn, littekens en infecties zijn echter mogelijk en kunnen veel langer duren.
- Symptomen: De huid is gezwollen, roodachtig tot blauwachtig van kleur (vlekken). De huid jeukt, brandt en doet pijn. In sommige gevallen verschijnen er blaren op de huid, zelden zweren.
- Diagnose: Praten met de arts, de huid onderzoeken op veranderingen zoals zwelling, verkleuring, misvormingen en verwondingen.
- Preventie: warme kleding dragen, voldoende bewegen, zich onthouden van alcohol en roken.
Wat zijn winterhanden?
Bevriezing komt al voor bij temperaturen rond het vriespunt, bijvoorbeeld tijdens de wintersport.
Bevriezing is het resultaat van stoornissen in de bloedsomloop. Bijzonder gevoelig voor bevriezing zijn daarom lichaamsdelen met een zwakkere bloedcirculatie, zoals de handen en voeten, vooral de vingers en tenen. In de volksmond worden winterhanden ook wel ‘wintertenen’ genoemd. Bevriezing treft echter ook vaak het gezicht, de oren en de neus, evenals de hielen, dijen en onderbenen.
Er is ook een onderscheid tussen bevriezing die acuut optreedt, korte tijd of enkele uren na blootstelling aan kou, en bevriezing die chronisch optreedt, wanneer het lichaam herhaaldelijk aan de kou wordt blootgesteld.
Bevriezing is geen bevriezing, waarbij zich ijskristallen in de weefsels vormen, en is meestal onschadelijk.
Hoe ontstaan bevriezingen?
Vaak is er geen aanwijsbare oorzaak waarom sommige mensen vatbaar zijn voor winterhanden. Het is echter mogelijk dat winterhanden optreden als gevolg van andere omstandigheden. Het is bijvoorbeeld bekend dat winterhanden voorkomen als gevolg van de auto-immuunziekte lupus erythematosus. Bovendien komen winterhanden voor in verband met neurologische aandoeningen zoals het Aicardi-Goutières-syndroom (ABS), een zeldzame erfelijke hersenziekte.
Uit onderzoek blijkt ook dat bij sommige mensen tijdens of na een infectie met SARS-CoV-2 bevriezingsachtige huidveranderingen optreden (zogenaamde “COVID-tenen” of “corona-tenen”). Verder onderzoek moet echter nog uitwijzen wat de correlaties hier zijn.
Wat zijn de risicofactoren?
Naast kou bevorderen hoge luchtvochtigheid en wind de ontwikkeling van bevriezing. Mensen die meer tijd buitenshuis doorbrengen (bijvoorbeeld paardrijden, fietsen of motorfietsen) hebben daarom een grotere kans om last te krijgen van wintertenen. Degenen die zich dan niet voldoende beschermen tegen vochtig en koud weer (bijvoorbeeld door het dragen van handschoenen of een hoed) of te strakke kleding dragen (bijvoorbeeld te strakke schoenen) bevorderen bovendien de ontwikkeling van bevriezing.
Wat kan er gedaan worden tegen bevriezing?
In de meeste gevallen genezen winterhanden vanzelf. Het gebruik van vaatverwijdende medicijnen en verzorgende zalven die door de arts zijn voorgeschreven, is echter raadzaam, afhankelijk van de ernst. Bovendien ondersteunt warmte het genezingsproces. De getroffenen daarentegen kunnen de kou beter vermijden.
Warmte
Over het algemeen verdwijnen winterhanden binnen enkele weken vanzelf weer. Warmte is een betrouwbaar middel om symptomen te verlichten en verdere wintertenen te voorkomen. Bij de eerste tekenen van bevriezing kunt u het getroffen gebied het beste onmiddellijk opwarmen.
Plaats bijvoorbeeld uw warme, droge handen op de winterhand, of laat er lauw water overheen lopen. Vermijd heet water of direct contact met een hete verwarming. Dit zal extra schade veroorzaken aan de reeds aangetaste huidgebieden.
Ook warme kleding zoals handschoenen, dikke sokken, oorwarmers of een deken helpen tegen bevriezing. Verwarmende thee en soepen worden ook aanbevolen bij bevriezing. Ze verwarmen het lichaam van binnenuit. Totdat de winterhanden genezen zijn, kun je de kou ook het beste zoveel mogelijk vermijden.
Oefening
Lichaamsbeweging helpt ook om de bloedstroom in de bloedvaten te stimuleren. Duursporten zijn bijzonder geschikt: wandelen, lange wandelingen, zwemmen of fietsen verbeteren niet alleen de bloedcirculatie, maar versterken ook het immuunsysteem.
Home remedies
De effectiviteit van huismiddeltjes voor wintertenen is nog niet voldoende bewezen. Over het algemeen is het raadzaam om afwisselend douchen, Kneipp-water geven en meer lichaamsbeweging in uw dagelijkse routine te integreren om de bloedcirculatie te bevorderen. Zalven met extracten van calendula of lanoline verzorgen de huid.
Om het ongemak van winterhanden te verzachten, zweren sommige mensen bij huismiddeltjes zoals eikenschors- en paardenstaartbaden, geneeskrachtige kleiverbanden of wrijven met tea tree olie.
Huismiddeltjes hebben hun beperkingen. Als de klachten langere tijd aanhouden, niet beter worden of zelfs verergeren, dient u altijd een arts te raadplegen.
Andere maatregelen
Wanneer een dokter bezoeken?
In de meeste gevallen zijn winterhanden onschadelijk en hoeven ze niet door een arts te worden behandeld. Als er geen bijkomende klachten of hevige pijn is, genezen de winterhanden vanzelf.
In ernstige gevallen ontwikkelen zich echter ontstekingswonden op de aangetaste huidgebieden. Om verdere complicaties zoals infecties of zweren te voorkomen, dient u in deze gevallen onmiddellijk een arts te raadplegen. Als u herhaaldelijk last heeft van zwellingen als gevolg van verkoudheid, wordt ook een bezoek aan de arts aanbevolen. De reden hiervoor is dat het mogelijk is dat de weefsels na verloop van tijd beschadigd raken of dat u een ziekte heeft die winterhanden bevordert (bijvoorbeeld een auto-immuunziekte zoals lupus erythematosus). Als de winterhanden zich verspreiden of langer dan twee weken nodig hebben om te genezen, is het eveneens raadzaam om een arts te raadplegen.
In ernstige gevallen behandelt de arts winterhanden met vaatverwijdende geneesmiddelen (bijvoorbeeld calciumantagonisten zoals nifedipine of diltiazem). De werkzaamheid hiervan is echter nog niet voldoende onderzocht.
Als een onderliggende ziekte zoals arteriosclerose (“slagaderverharding”) verantwoordelijk is voor de stoornissen in de bloedsomloop, behandelt de arts deze en beveelt hij maatregelen aan om de bloedsomloop te bevorderen (bijvoorbeeld meer bewegen, afwisselend douchen). Soms schrijft hij antistollingsmiddelen voor, zoals acetylsalicylzuur, in lage doses (bijvoorbeeld 100 mg per dag), die de patiënt permanent inneemt.
Het is belangrijk om naar uw vervolgafspraken te gaan totdat de winterhanden volledig genezen zijn om het risico op complicaties te verkleinen.
Hoe lang heb je last van bevriezing?
Over het algemeen zijn wintertenen niet gevaarlijk. De jeukende, pijnlijke zwellingen verdwijnen meestal vanzelf binnen één tot twee weken (maximaal zes weken). Als de kwetsbare delen van het lichaam echter herhaaldelijk zonder bescherming aan de kou worden blootgesteld, kunnen zich chronische zwellingen ontwikkelen, die zelfs jaren later terugkerende symptomen kunnen veroorzaken.
Zorg ervoor dat bevriezing door een arts wordt gecontroleerd, vooral als het al meerdere keren is voorgekomen!
Hoe zien winterhanden eruit?
Bevriezingen zien er in het begin meestal roodachtig of blauwachtig uit. Later zijn de aangetaste delen van de huid vaak gezwollen en pijnlijk. De huid voelt koud en vochtig (deegachtig) aan. Bij verhitting jeukt en brandt de winterhand meestal. Soms tintelt het en voelt het harig aan. Getroffen personen melden vaak ongemak in het getroffen gebied, zoals het gevoel alsof er “mieren” over de huid lopen.
Ook is de huid meestal bultvormig uitgepuild, puilt iets naar boven uit en reageert pijnlijk op druk. Soms vormen zich blaren op de huid. In ernstige gevallen is het ook mogelijk dat er zweren ontstaan die zich uitstrekken tot in het onderhuidse vetweefsel. Als de winterhanden niet goed genezen, blijven er littekens achter.
Waar komen wintertenen vaak voor?
Hoe diagnosticeert de arts winterhanden?
Als de getroffen persoon pijnlijke of ongebruikelijke huidveranderingen opmerkt, is de huisarts het eerste aanspreekpunt. Indien nodig en voor verder onderzoek verwijst hij of zij de patiënt door naar een dermatoloog.
Bespreking met de arts
Voordat de huid wordt onderzocht, voert de arts een uitgebreid gesprek met de getroffen persoon (anamnese). In het anamnesegesprek stelt hij bijvoorbeeld vragen over wanneer de huidveranderingen zijn opgetreden, of deze plotseling zijn ontstaan of zich over een langere periode hebben ontwikkeld en of ze al meerdere keren hebben plaatsgevonden.
Daarnaast zal hij vragen naar mogelijke triggers, bijvoorbeeld of u lange tijd buiten in de kou heeft gestaan of dat u andere ziekten heeft (bijvoorbeeld lupus erythematosus, aderverkalking).
Fysiek onderzoek
De arts onderzoekt vervolgens de huid op visuele afwijkingen (bijvoorbeeld misvormingen, verwondingen, zwelling, verkleuring). Daarbij onderzoekt hij de huid nauwkeurig (bijvoorbeeld met een speciale huidloep of een microscoop) en palpeert deze indien nodig.
Meestal herkent de arts op basis van de beschreven klachten en het lichamelijk onderzoek vrij snel of er sprake is van bevriezing.
Als de symptomen wijzen op een andere ziekte, is het noodzakelijk om verder onderzoek uit te voeren om het basisprobleem op te sporen (bijvoorbeeld bloedonderzoek).
Hoe bevriezing voorkomen?
De beste bescherming tegen bevriezing is het vermijden van kou. Bescherm uw lichaam met warme kleding (bijvoorbeeld handschoenen, muts, sokken) die niet knelt. Gebruik bij koud en vochtig weer waterdichte en ademende kleding.
Als het om kleding gaat, zorg er dan voor dat je je hoofd goed bedekt. Dit is waar het lichaam de meeste warmte uitstraalt. Vermijd schoenen of handschoenen die te strak zitten. Ze onderbreken de bloedtoevoer naar de bloedvaten en veroorzaken eerder bevriezing. Ook het insnoeren van armbanden, kousen of riemen belemmeren de bloedstroom.
Vermijd ook alcohol en roken. Beide stoffen beschadigen je bloedvaten en hebben een negatief effect op je immuunsysteem.
Na de behandeling van winterhanden is het raadzaam om de voorbeschadigde huidzones te blijven verzorgen met crèmes, zodat de huidbeschadiging binnen de perken blijft. Bij nat en koud weer kunt u uw gezichtshuid het beste beschermen met een dikke vette of koude crème. Vraag uw arts of apotheker welke crèmes voor u geschikt zijn, aangezien sommige uw huid kunnen irriteren.
