Buiktyfus: beschrijving
Buiktyfus is een ernstige diarreeziekte die wordt veroorzaakt door bacteriën. Artsen maken onderscheid tussen buiktyfus (tyfus abdominalis) en buiktyfusachtige ziekte (paratyfus). Jaarlijks krijgen ongeveer 22 miljoen mensen wereldwijd buiktyfus; het aantal sterfgevallen wordt geschat op 200,000 per jaar. Kinderen tussen de vijf en twaalf jaar worden het vaakst getroffen. Paratyfeuze koorts veroorzaakt naar schatting 5.5 miljoen gevallen per jaar.
Buiktyfusgevallen in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland worden meestal door reizigers geïntroduceerd. In 2019 werden in Duitsland 86 gevallen van tyfus en 36 paratyfus geregistreerd. In Oostenrijk bedraagt het totale jaarlijkse aantal gevallen minder dan tien, en in Zwitserland tussen de 20 en 50.
In alle drie de landen geldt een meldingsplicht voor buiktyfus of paratyfus.
Buiktyfus: symptomen
De volgende symptomen kunnen optreden bij buiktyfus en paratyfus:
Buiktyfus (tyfus abdominalis).
Het begint met niet-specifieke symptomen zoals een algemeen gevoel van ziekte, hoofdpijn en pijn in de ledematen, maar ook buikpijn en obstipatie. De lichaamstemperatuur stijgt langzaam. Indien onbehandeld, kan binnen twee tot drie dagen hoge koorts tussen 39°C en 41°C ontstaan. De koorts kan tot drie weken aanhouden.
De volledige buiktyfus (vanaf de derde ziekteweek) gaat gepaard met een toename van algemene symptomen, hoest en erwtenpulpachtige diarree. Spierpijn en (zelden) gewrichtspijn kunnen hieraan toegevoegd worden.
Tyfusachtige ziekte (paratyfus).
Iedereen die een paratyfusinfectie heeft overleefd, is ongeveer een jaar immuun. Als getroffen personen echter worden blootgesteld aan een hoge dosis van de ziekteverwekker, kan de immuniteit weer verloren gaan.
Buiktyfus: oorzaken en risicofactoren
De veroorzakers van buiktyfus zijn salmonella. Buiktyfus wordt veroorzaakt door de bacterie Salmonella enterica typhi en paratyfus wordt veroorzaakt door Salmonella enterica paratyphi. Deze bacteriën worden wereldwijd verspreid.
De tijd tussen infectie en het begin van de ziekte (incubatietijd) is ongeveer 3 tot 60 dagen voor buiktyfus (meestal acht tot veertien dagen) en ongeveer één tot tien dagen voor paratyfus.
Buiktyfus: onderzoeken en diagnose
De diagnose van buiktyfus begint met een interview om de medische geschiedenis van de patiënt te verkrijgen. Bijzonder belangrijke informatie voor de arts zijn bijvoorbeeld reizen naar tyfusgebieden of langer verblijf in het buitenland van de patiënt.
In het begin worden buiktyfus en paratyfus vaak verward met griepachtige infecties. Bij reizigers uit de tropen bestaat er bovendien gevaar voor verwarring met malaria en andere tropische ziekten.
Wanneer het beenmerg wordt onderzocht, kan buiktyfus of paratyfus worden opgespoord, zelfs nadat de ziekte is genezen.
Buiktyfus: behandeling
Een groot probleem is dat zich in tyfusgebieden steeds meer resistente ziektekiemen ontwikkelen, waartegen gangbare antibiotica als cotrimoxazol of amoxicilline niet meer effectief zijn. Deskundigen raden daarom aan om vóór de behandeling de effectiviteit van geïsoleerde ziekteverwekkers te testen.
Naast antibioticatherapie is een adequate vochtinname ook erg belangrijk: patiënten met buiktyfus moeten voldoende drinken om het waterverlies te compenseren. Ook de elektrolytenbalans (bloedzouten) moet weer in balans worden gebracht.
Ook hygiëne is aan te raden om infectie van contacten te voorkomen.
Bij tyfuspatiënten met galstenen kan de tyfusbacterie zich in de galblaas nestelen. In dergelijke gevallen moet verwijdering van de galblaas worden overwogen.
Buiktyfus: verloop van de ziekte en prognose
Bij vroege behandeling met antibiotica is de prognose voor buiktyfus en paratyfus zeer goed. Compensatie voor groot vochtverlies draagt ook bij aan een snel herstel. De sterfte onder behandelde patiënten bedraagt minder dan één procent.
Bij tyfuspatiënten met galstenen kan de tyfusbacterie zich in de galblaas nestelen. In dergelijke gevallen moet verwijdering van de galblaas worden overwogen.
Buiktyfus: verloop van de ziekte en prognose
Bij vroege behandeling met antibiotica is de prognose voor buiktyfus en paratyfus zeer goed. Compensatie voor groot vochtverlies draagt ook bij aan een snel herstel. De sterfte onder behandelde patiënten bedraagt minder dan één procent.
Vermijd bovendien rauw of onvoldoende verwarmd voedsel. Dit omvat bijvoorbeeld blad- en delicatessensalades, zeevruchten, ongeschild fruit of sappen – deze kunnen besmet zijn met tyfus- of paratyfuspathogenen. Het is het beste om de regel in acht te nemen: "Schil het, kook het of vergeet het!" – “Schil het, kook het of vergeet het!”.
Tyfusvaccinatie
Het is mogelijk om u te laten vaccineren tegen buiktyfus (tyfus abdominalis), maar niet tegen paratyfus. Dit is vooral aan te raden voordat u naar risicogebieden reist. Enerzijds is er een geïnactiveerd vaccin beschikbaar, dat als injectie (eenmalig) wordt toegediend. Dit buiktyfusvaccin biedt ongeveer twee tot drie jaar bescherming.
Voor beide vormen van buiktyfusvaccinatie geldt echter het volgende: ze bieden geen 100 procent bescherming tegen buiktyfus. Ondanks vaccinatie kun je toch ziek worden. Het beloop van buiktyfus is echter meestal milder dan zonder vaccinatie.
Lees meer over dit onderwerp in het artikel Buiktyfusvaccinatie.
