Kort overzicht
- Definitie: De ziekte van Bechterew is een vorm van inflammatoire reumatische ziekte die vooral botten en gewrichten aantast.
- Oorzaken: nog niet duidelijk, genetische redenen en een storing van het immuunsysteem worden vermoed.
- Symptomen: voornamelijk diepgewortelde rugpijn, nachtelijke pijn, ochtendstijfheid.
- Diagnose: arts-patiëntgesprek (anamnese), klinische tests om de mobiliteit te controleren, bloedonderzoek en beeldvormingsprocedures indien nodig.
- Behandeling: Lichaamsbeweging, medicatie, fysiotherapie, eventueel operatief ingrijpen.
- Prognose: de ziekte van Bechterew is niet te genezen, maar kan wel goed worden behandeld; op deze manier kan het verloop ervan positief worden beïnvloed.
Wat is spondylitis ankylopoetica?
Bovendien kunnen de ontstekingen ervoor zorgen dat er botaanhangsels ontstaan in de vorm van vezelkraakbeen, dat de gewrichtsranden vervangt. Dit kan, maar hoeft niet altijd, ervoor te zorgen dat de vele kleine gewrichten en ligamenten van de wervelkolom en het bekken verstarren. Pijn en beperkte mobiliteit zijn dus veel voorkomende symptomen van spondylitis ankylopoetica. In het laatste stadium kan de wervelkolom volledig verstijven tot botten.
In Midden-Europa komt spondylitis ankylopoetica voor bij ongeveer 0.5 procent van de volwassen bevolking, meestal tussen de 20 en 40 jaar. In Duitsland worden ongeveer 350,000 mensen in meer of mindere mate door de ziekte getroffen, waaronder driemaal zoveel mannen als vrouwen.
Ziekte van Bechterew tijdens de zwangerschap
Differentiatie met de ziekte van Forrestier
De ziekte van Bechterew moet niet worden verward met de minder dramatische ziekte van Forrestier (spondylitis hyperostotica). De symptomen van deze ziekte zijn onder meer toenemende stijfheid en pijn. Dit is echter zeker slechts een pure verbening van de wervelkolom, die optreedt zonder ontstekingsreacties. De gevolgen zijn meestal veel onschuldiger.
Ziekte van Bechterew: symptomen
De ziekte van Bechterew is een chronische ziekte en komt vaak voor bij terugvallen. Dit betekent dat patiënten perioden ervaren van ernstig ongemak (recidieven) en perioden waarin zij zich beter voelen. Na verloop van tijd kan spondylitis ankylopoetica evolueren van terugval naar terugval, waardoor de wervelkolom stijver en vervormd wordt.
Het type en de ernst van de symptomen van de ziekte van Bechterew zijn afhankelijk van het stadium van de ziekte in elk individueel geval. Aan de andere kant zijn er ook individuele verschillen van patiënt tot patiënt.
Veelvoorkomende vroege signalen zijn onder meer:
- af en toe heup-, knie- en schouderpijn
- pijn aan de hiel
- tenniselleboog (peesirritatie aan het ellebooggewricht) of andere peesaandoeningen
- Vermoeidheid
- Gewichtsverlies
- pijn bij hoesten of niezen
Na maanden tot jaren kan spondylitis ankylopoetica de houding en beweging op typische manieren veranderen: terwijl de onderrug (lumbale wervelkolom) gewoonlijk vlakker wordt, buigt de thoracale wervelkolom steeds meer. Dit resulteert vaak in de vorming van een bult. Ter compensatie strekt de nek zich uit en buigen de heup- en kniegewrichten. De vorming van een bult in de wervelkolom kan het gezichtsveld beperken als u recht vooruit kijkt. Bovendien kunnen grote gewrichten (heup, knie, schouder, elleboog) soms maar beperkt bewogen worden.
In zeldzamere gevallen leidt spondylitis ankylopoetica tot hart- en vaatziekten of ontsteking van de grote slagaders (aortitis). Gewrichtsontsteking (artritis) van hele vingers of tenen of ontsteking van de peesaanhechting (enthesitis) zijn ook mogelijk. Dit laatste ontstaat vooral vaak aan de basis van de achillespees.
Veel patiënten vertonen ook een verminderde botdichtheid (osteopenie) en zelfs botverlies (osteoporose).
Sommige patiënten ontwikkelen ook symptomen in de darmen bij spondylitis ankylopoetica. Er wordt vermoed dat er een verband bestaat met chronische inflammatoire darmziekten (waaronder de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa). Pijnlijke darmkrampen en diarree kunnen zich dan aansluiten bij de symptomen van de ziekte van Bechterew.
Er wordt ook vermoed dat spondylitis ankylopoetica verband kan houden met urinewegaandoeningen.
Spondylitis ankylopoetica: oorzaken
Bij patiënten met de ziekte van Bechterew lijkt dit eiwit echter minder succesvol te zijn tegen sommige ziekteverwekkers. Daarom moet het immuunsysteem sterker reageren om effectief tegen deze indringers te kunnen vechten. Dit leidt waarschijnlijk tot chronische ontstekingen van de wervels en het bekken.
De erfelijke aanleg alleen is echter niet voldoende voor het uitbreken van de ziekte: volgens de huidige wetenschappelijke kennis moet er ook een infectie optreden om spondylitis ankylopoetica te veroorzaken.
De ziekte kan bijvoorbeeld het gevolg zijn van wat bekend staat als reactieve artritis. Dit is een ontsteking van de gewrichten die optreedt als reactie op een infectie in een ander deel van het lichaam (luchtwegen, urinewegen, enz.). Of factoren zoals fysieke stress, koud en nat weer of psychologische invloeden de uitbraak bevorderen of de symptomen vervolgens alleen maar verergeren, is niet definitief opgehelderd. Eén ding is echter zeker: spondylitis ankylopoetica is niet besmettelijk.
De belangrijkste informatiebron voor de arts bij het ophelderen van een mogelijke spondylitis ankylopoetica bent u zelf als patiënt. De arts zal uitgebreid met u praten om uw medische geschiedenis (anamnese) te achterhalen. Bovenal zal hij u vragen uw symptomen gedetailleerd te beschrijven.
De arts kan u ook vragen speciale vragenlijsten in te vullen (Badindexen). Ze worden gebruikt als een subjectieve maatstaf om de ernst van de ziekte en het fysieke functioneren te beoordelen.
Typische vragen die belangrijk zijn voor de diagnose van spondylitis ankylopoetica zijn onder meer:
- Heeft de lage rugpijn lang geduurd (meer dan drie maanden)?
- Zijn de klachten voor het eerst ontstaan vóór de leeftijd van 45 jaar?
- Duurt de ochtendstijfheid langer dan 30 minuten?
- Verbetert lage rugpijn bij inspanning, maar niet bij rust?
- Wordt u in de tweede helft van de nacht vaak wakker vanwege uw lage rugpijn?
- Zijn de klachten sluipend begonnen?
- Heeft u zichtproblemen, hart- en/of nierproblemen?
Als vervolgens spondylitis ankylopoetica wordt vermoed, kan de arts een aantal klinische tests uitvoeren om te bepalen hoe mobiel u bent in uw wervelkolom en of er pijn is in de sacro-iliacale gewrichten. Voorbeelden:
- Bij de Menneltest ga je in buikligging liggen. De arts fixeert met één hand uw heiligbeen en tilt met de andere één van uw uitgestrekte benen naar achteren. Als er geen ontsteking in de sacro-iliacale gewrichten is, is deze beweging pijnloos. Anders voelt u een scherpe pijn in het sacro-iliacale gewricht.
- De tekens van Schober en Ott kunnen worden gebruikt om de mobiliteit van de lumbale en thoracale wervelkolom en gewrichten te beoordelen. Bij deze tests buigt u staand voorover en probeert u uw vingertoppen zo dicht mogelijk bij uw tenen te brengen. De arts meet door middel van vooraf aangebrachte skin tags hoe ver de buiging mogelijk is.
Met de beeldvormende methoden röntgen- en magnetische resonantie beeldvorming (MRI, ook wel magnetische resonantie beeldvorming genoemd) kunnen de vernietiging en vorming van nieuw botweefsel en de toestand van de gewrichten worden gedetecteerd. MRI is de gouden standaard voor het detecteren van spondylitis ankylopoetica. Diagnose is mogelijk met behulp van magnetische resonantie beeldvorming, zelfs in een vroeg stadium van de ziekte. MRI-beelden kunnen ook ontstekingsveranderingen in de sacro-iliacale gewrichten onthullen die nog niet zichtbaar zijn op röntgenfoto's.
Spondylitis ankylopoetica: behandeling
De behandeling van spondylitis ankylopoetica bestaat uit het verlichten van de symptomen en het vertragen van de progressie van de ziekte; de ziekte kan nog niet worden genezen. In principe zijn er verschillende behandelingsmogelijkheden voor spondylitis ankylopoetica, die ook met elkaar worden gecombineerd:
- drugs therapie
- Chirurgische therapie
- Gezonde levensstijl
- andere therapiemaatregelen (fysiotherapie, enz.)
Drugs therapie
Het is gebaseerd op de symptomen van de patiënt en is primair gericht op het verminderen van ontstekingen, pijn en stijfheid bij spondylitis ankylopoetica, en op het behoud van de mobiliteit van de patiënt. Voor dit doel worden meestal ontstekingsremmende en pijnstillende medicijnen uit de groep van niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's) gebruikt, bijvoorbeeld ibuprofen.
Omdat deze geneesmiddelen de maagwand aantasten, moet ook een maagbeschermend geneesmiddel (bijvoorbeeld omeprazol, pantoprazol) worden ingenomen.
In geval van een acute episode van de ziekte van Bechterew of bijzonder ernstige gewrichtspijn kan de arts een glucocorticoïde (cortisone) in het betreffende gebied injecteren. Het ontstekingsremmende middel werkt meestal snel. Het is echter nog niet bekend of en in welke mate dergelijke cortisone-injecties het beloop van de ziekte beïnvloeden.
Naast deze ontstekingsremmende medicijnen worden soms zogenaamde TNF-alfablokkers gebruikt. Deze onderdrukken het immuunsysteem. Ze worden gebruikt bij patiënten bij wie de spondylitis ankylopoetica ernstig is en bij wie de symptomen op geen enkele andere manier onder controle kunnen worden gebracht.
Door het immuunsysteem te dempen, kunnen dergelijke medicijnen patiënten vatbaarder maken voor infecties: ziekteverwekkers kunnen zich gemakkelijker en sneller door het lichaam verspreiden.
Chirurgische therapie
Een operatie kan nodig zijn bij spondylitis ankylopoetica, bijvoorbeeld als de chronische ontsteking een gewricht (zoals het heupgewricht) ernstig heeft beschadigd of vernietigd. Dan is het wellicht mogelijk om deze te vervangen door een prothese.
Als de cervicale wervelkolom van uw patiënt als gevolg van de ziekte erg instabiel is, kunnen de wervels operatief verstijfd zijn (cervicale fusie). Bovendien kan een chirurg botwiggen verwijderen om een steeds meer gebogen wervelkolom recht te maken (wigosteotomie).
Oefening
Lichaamsbeweging kan een positieve invloed hebben op het verloop van de ziekte. Het is misschien zelfs de belangrijkste bouwsteen bij de behandeling van spondylitis ankylopoetica. Lichamelijke activiteiten in het dagelijks leven zoals wandelen, regelmatige gymnastiek, fietsen, zwemmen, nordic walking en andere sporten behouden uw mobiliteit. Bovendien zijn oefeningen die de spieren versterken belangrijk voor de ziekte van Bechterew – bijvoorbeeld de rompspieren, die helpen de wervelkolom recht te maken.
Voeding
Ook de juiste voeding – samen met regelmatige lichaamsbeweging – is belangrijk voor een gezond lichaamsgewicht. Overgewicht is vooral af te raden bij spondylitis ankylopoetica: bij te veel vetophopingen is het moeilijker om een rechtopstaande houding aan te nemen en voldoende te bewegen.
Praat met uw arts over gestructureerde trainingsprogramma's, waarbij u advies en ondersteuning kunt krijgen over onder meer bewegen en gezond eten.
Vermijd nicotine
Roken is over het algemeen slecht voor uw gezondheid, maar nog meer bij spondylitis ankylopoetica: nicotineconsumptie kan de botveranderingen versnellen. Om deze reden mag u nooit roken als u de ziekte van Bechterew heeft!
Andere therapeutische maatregelen
In het dagelijks leven moet u activiteiten vermijden waarbij u ver naar voren moet buigen. Ideaal als je regelmatig (moet) opstaan. Bij het werken aan een bureau of autorijden kan een wigvormig zitkussen handig zijn: het voorkomt dat het bekken naar achteren kantelt. Zo zit je automatisch rechter.
Zorg ervoor dat uw bedmatras stevig is en niet doorzakt. Het kussen moet zo vlak mogelijk zijn en uw hoofd recht houden. Een trogkussen kan voorkomen dat het hoofd in de nek kantelt.
De ziekte van Bechterew: beloop en prognose
Spondylitis ankylopoetica is een ziekte die over een lange periode (chronisch) voortschrijdt en in episoden voorkomt. Dit betekent dat de klachten (pijn en stijfheid) binnen enkele weken plotseling ernstiger worden. Daarna is er meestal een licht herstel tot een vrijwel symptoomvrij interval. Dit kan verschillende tijdsduur duren voordat de volgende opflakkering van de ziekte plaatsvindt.
Als patiënt met spondylitis ankylopoetica moet u zich regelmatig laten controleren. De arts controleert de beweeglijkheid van de wervelkolom, het bekken en de grote gewrichten in armen en benen. Bij spondylitis ankylopoetica moeten ook de ogen (het gezichtsvermogen) en de hartfunctie regelmatig worden gecontroleerd.
De ziekte van Bechterew: tips
Certificaat voor ernstige invaliditeit
Afhankelijk van hoe ernstig u last heeft van spondylitis ankylopoetica en hoe beperkt u bent in uw dagelijks leven, kan uw ziekte worden geclassificeerd als een handicap of zelfs als een ernstige handicap. De basis voor de classificatie is de Versorgungsmedizinverordnung (Versorgungsmedizinverordnung, te vinden op https://www.gesetze-im-internet.de/versmedv/BJNR241200008.html).
Als bij een slopende ziekte zoals de ziekte van Bechterew de mate van invaliditeit (GdB) minimaal 50 is, is er sprake van een ernstige invaliditeit. De betrokkene krijgt dan een ernstig gehandicapte kaart.
Werkplaats
Als chronisch zieke patiënt met spondylitis ankylopoetica is de kans groter dat u niet meer kunt werken. Soms is het echter mogelijk om samen met uw werkgever uw eigen werkomgeving aan te passen aan uw individuele behoeften. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan aanpassingen op het gebied van zitmeubilair en werkhoogte, en eventueel de aanschaf van een zit-sta werktafel.
Als u veel last heeft van ochtendstijfheid, kunt u wellicht ook met uw werkgever afspreken om later te gaan werken. Bovendien dient u geen zware lasten te tillen en te voorkomen dat u in een voorovergebogen houding werkt.
De Sociale Code vereist ondersteuning van de werkgever in overeenstemming met uw behoeften.
Als dergelijke werkplekaanpassingen niet mogelijk zijn of als uw werk niet past bij uw aandoening, kunt u contact opnemen met de bedrijfsarts of het Integratiebureau.
Ziekte van Bechterew en COVID-19
Het Robert Koch Instituut heeft patiënten met spondylitis ankylopoetica en andere vormen van inflammatoire reuma (zoals reumatoïde artritis) over het algemeen geclassificeerd als risicogroepen voor COVID-19. Dit komt omdat sommige geneesmiddelen die worden gebruikt om ontstekingsreuma te behandelen het immuunsysteem onderdrukken. Het is echter nog onduidelijk of hierdoor ook de kans op het oplopen van de nieuwe infectieziekte COVID-19 ernstiger wordt. Om deze reden stellen onderzoekers momenteel internationale registers samen van gevallen van reumapatiënten met COVID-19 en observeren en vergelijken ze het verloop van de ziekte. Ook in Duitsland wordt een dergelijk register bijgehouden (eerste gegevens op: https://www.covid19-rheuma.de).
Bovenstaande bevindingen hebben slechts een voorlopig karakter. Verder onderzoek en studies zijn nodig om het risico beter in te schatten.
Voorzichtigheid. De Duitse Vereniging voor Reumatologie waarschuwt uitdrukkelijk voor het ongeoorloofd staken van de reumatherapie!
