Kort overzicht
- Symptomen: Varieert afhankelijk van de oorzaak; waaronder jeuk, pijn in het anale gebied, roodheid en/of zwelling van de anus, mogelijk fecale incontinentie, bloederige slijmerige ontlasting of afscheiding; winderigheid
- Behandeling: Afhankelijk van de oorzaak zetpillen tegen pijn en jeuk, antibiotica, ontstekingsremmers als zetpillen, zalf of schuim; zelden een operatie
- Oorzaken en risicofactoren: Vaak infecties door onbeschermde geslachtsgemeenschap; allergieën mogelijk; chronische ontstekingen zoals de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa; psychologisch-traumatische oorzaken
- Diagnose: Inspectie van de anus; palpatie van de anus en het rectum; endoscopisch onderzoek van het rectum
- Prognose: Chronische progressie mogelijk indien onbehandeld; snelle genezing in veel gevallen met behandeling; proctitis bevordert de ontwikkeling van anale poliepen
- Preventie: Beschermde geslachtsgemeenschap; vermijd anale verwondingen
Wat is proctitis?
Proctitis (ontsteking van het rectum) is een ontsteking van het laatste gedeelte van het rectum en meestal ook van de anus. Het gaat gepaard met symptomen zoals bloederige en dunne ontlasting, moeite met ontlasting en pijn in de heup- en liesstreek.
In tegenstelling tot andere inflammatoire darmziekten beperken de symptomen van proctitis zich tot de laatste 15 centimeter van de darm tot aan de anus.
Proctitis: wat zijn de symptomen?
Aan het begin van proctitis treden zelden symptomen op. Hooguit merken de getroffenen dat de anus erg gevoelig is of dat er pijn optreedt tijdens de stoelgang.
Na enige tijd, waarin de ontsteking zich in het rectum verspreidt, zijn de volgende symptomen mogelijk:
- Bloedige en etterende afscheiding
- Bloedig-etterende stoelgang
- Constant gevoel naar het toilet te moeten
- Onregelmatige stoelgang
- Fecale incontinentie
- Pijn en krampen
- Lucht ontsnapt uit de darm (winderigheid)
- Jeuk in de anus
- Rood geworden, uitpuilende anus
In het verdere beloop van proctitis komen vaak anale fissuren, genitale wratten of fistels in de anus voor, die ook vaak hevige pijn veroorzaken.
De symptomen die in individuele gevallen optreden, zijn sterk afhankelijk van de factoren die de proctitis veroorzaakten. Proctitis veroorzaakt door bijvoorbeeld gonorroe veroorzaakt nauwelijks klachten.
Proctitis: behandeling
De behandeling van proctitis hangt af van de oorzakelijke factoren:
Behandeling van de infectie
Behandeling van inflammatoire darmziekten
Bij chronische inflammatoire darmziekten (colitis ulcerosa, ziekte van Crohn) wordt het ontstekingsremmende middel mesalazine aanvankelijk driemaal per week in de vorm van zetpillen toegediend. Als dit geen verbetering oplevert, wordt het medicijn in tabletvorm gegeven. Artsen gebruiken ook vaak mesalazineschuim of mesalazine-klysma's voor ulceratieve proctitis. In zeer ernstige gevallen van ulceratieve proctitis kan het ontstoken gebied van het slijmvlies worden verwijderd.
Medicamenteuze behandeling van chronische inflammatoire darmziekten kan nodig zijn voor de rest van het leven van de patiënt.
In het geval van ulceratieve proctitis en inflammatoire darmziekten in het algemeen helpt het vaak om het dieet te veranderen en bepaalde voedingsmiddelen te vermijden die vaak problemen veroorzaken. Deze variëren van persoon tot persoon. Over het algemeen zijn voedingsmiddelen met een bijzonder hoog vetgehalte, vooral gekruid, gerookt of over het algemeen moeilijk verteerbaar, echter vaak aanleiding voor problemen die verband houden met darmontstekingen. Individueel advies kunt u krijgen van een arts of voedingsdeskundige.
Behandeling van allergische proctitis
Behandeling van stralingsschade
Behandeling van proctitis veroorzaakt door bestraling is meestal niet nodig, omdat deze ziekte zeer mild is en in de meeste gevallen zichzelf geneest.
Symptomatische behandeling van proctitis
In veel gevallen helpen zetpillen of een darmklysma (klysma) de symptomen van rectale ontsteking te behandelen. Bij een darmklysma wordt water via de anus in de darm geleid. Deze maatregel mag echter niet worden gebruikt in het geval van bepaalde reeds bestaande aandoeningen.
In sommige gevallen kan de arts warmte of een laser gebruiken om het bloeden te stoppen.
Welke huismiddeltjes kunnen helpen bij proctitis?
Sommige huismiddeltjes uit de natuurgeneeskunde, die in veel gevallen helpen tegen aambeien, kunnen ook nuttig zijn bij de behandeling van de symptomen van proctitis.
Deze omvatten zitbaden met eikenbast, kamille of duizendblad, waarvan wordt gezegd dat ze ontstekingsremmende, jeukwerende en huidverzachtende effecten hebben. Deze kruidengeneesmiddelen kunnen ook als wasmiddel worden gebruikt.
Een ander natuurlijk middel is toverhazelaar. Zetpillen en zalven die het actieve ingrediënt bevatten, die verkrijgbaar zijn tegen aambeien, zouden ook symptomatisch helpen in veel gevallen van proctitis.
Huismiddeltjes hebben hun grenzen. Als de klachten langere tijd aanhouden, niet verbeteren of zelfs verergeren, dient u altijd een arts te raadplegen.
Het monitoren van het verloop van de behandeling
Bij matige en ernstige gevallen van proctitis worden regelmatig controle-uitstrijkjes van het darmslijmvlies genomen om het succes van de behandeling te beoordelen. Bij milde gevallen is dit niet nodig.
Proctitis: oorzaken en risicofactoren
Proctitis kan door verschillende factoren worden veroorzaakt. De meeste gevallen van proctitis zijn te wijten aan onbeschermde geslachtsgemeenschap waarbij de patiënt een seksueel overdraagbare aandoening oploopt. Met name infecties met (lues), gonorroe, HIV (AIDS), donovanose (een tropische seksueel overdraagbare aandoening), genitale herpes (genitale herpes), chlamydia of het humaan papillomavirus (HPV) worden vaak in verband gebracht met proctitis.
Het risico op het ontwikkelen van proctitis is aanzienlijk groter bij mensen die regelmatig anale geslachtsgemeenschap hebben of geslachtsgemeenschap hebben met verschillende mensen. Bij het inbrengen van voorwerpen in de anus tijdens geslachtsgemeenschap is het ook mogelijk dat de darmwand scheurt. Deze verwondingen kunnen ook bijdragen aan proctitis.
Proctitis is ook een mogelijk gevolg van allergische reacties op de ingrediënten van zetpillen, condooms of glijmiddelen
Bovendien zijn traumatische gebeurtenissen en psychologische stress potentiële triggers van proctitis in de zin van een psychosomatisch samenspel.
Radiotherapie voor kanker of andere blootstelling aan straling zijn ook mogelijke oorzaken van proctitis.
Proctitis: onderzoeken en diagnose
Om proctitis te diagnosticeren, zal de arts eerst de medische geschiedenis van de patiënt vragen (anamnese). De door de patiënt beschreven symptomen en eventuele bestaande ziekten vormen meestal de eerste aanwijzingen voor proctitis. Om een betrouwbare diagnose te stellen, gebruikt de arts drie onderzoeksmethoden:
Inspectie van de anus
De arts controleert of er sprake is van ontstekingsveranderingen aan de anus, zoals roodheid van het slijmvlies.
Digitaal rectaal onderzoek
Tijdens een digitaal rectaal onderzoek (DRU) voelt de arts met een vinger de anus en omliggende organen. ‘Digitaal’ is afgeleid van het Latijnse woord ‘digitus’, wat ‘vinger’ betekent. In dit geval heeft het niets te maken met een digitale evaluatie in de zin van de moderne informatietechnologie. De term is daarom enigszins misleidend.
Rectoscopie
Als een infectie de oorzaak is van proctitis, kan een betrouwbare diagnose alleen in het laboratorium worden gesteld. In de uitstrijkjes die tijdens rectoscopie uit het slijmvlies worden genomen, wordt onder meer het DNA van de bacterie gedetecteerd.
Proctitis: verloop van de ziekte en prognose
Mensen met proctitis wachten uit schaamte vaak lang voordat ze een arts raadplegen over hun symptomen. Hoe langer de behandeling van proctitis echter wordt uitgesteld, hoe groter het risico dat de ontsteking zich ontwikkelt tot een chronische aandoening en dan alleen operatief kan worden behandeld.
Als u bij de eerste tekenen van symptomen in het maag-darmkanaal onmiddellijk een arts raadpleegt, kan de behandeling meteen beginnen. In bijna alle behandelde gevallen van proctitis hebben patiënten een goede prognose en kan de ziekte volledig worden genezen.
In tegenstelling tot andere inflammatoire darmziekten wordt het risico op darmkanker niet significant verhoogd bij proctitis. Proctitis verhoogt echter wel het risico op vorming van anale poliepen.
