Kort overzicht
- Behandeling: Over het algemeen niet nodig. Verwijdering om esthetische redenen door dermatoloog mogelijk
- Oorzaken: Overmatige vorming van het huidpigment melanine (bijvoorbeeld door blootstelling aan de zon, aanleg). Vrouwelijke hormonen, brandwonden en verschillende ziekten en medicijnen bevorderen pigmentatiestoornissen.
- Wanneer moet u een arts raadplegen? Bij opvallende pigmentvlekken (onregelmatig omrand, niet allemaal dezelfde kleur etc.).
- Preventie: Zonbescherming, dagcrème met zonbeschermingsfactor, preventieve controle bij een dermatoloog.
Hoe kunnen pigmentvlekken verwijderd worden?
Onschadelijke huidvlekken en ouderdomsvlekken (lentigo solaris) behoeven niet noodzakelijkerwijs behandeling. Wanneer ze echter om esthetische redenen storend zijn, zal de dermatoloog de pigmentvlekken verwijderen (hyperpigmentatie). Hiervoor zijn verschillende methoden beschikbaar:
- Laser: Een effectieve methode is het laseren van pigmentvlekken. De pigmentophopingen worden door de lichtenergie verbrijzeld en vervolgens door de immuuncellen afgevoerd.
- Koud: Bij koudetherapie (cryopeeling) wordt het oppervlak van de opperhuid bevroren met vloeibare stikstof zodat deze afsterft.
- Slijtage: De pigmentvlekken kunnen verwijderd worden met een scalpel.
Het is raadzaam om alle behandelingen alleen door een dermatoloog te laten uitvoeren, omdat er anders kans bestaat op onregelmatige pigmentatie en littekens.
De huid is wekenlang bijzonder gevoelig nadat de vlekken zijn verwijderd. Gedurende deze tijd heeft het de neiging om nieuwe pigmentvlekken te vormen en heeft daarom nog meer bescherming tegen de zon nodig dan normaal.
Wat kunt u zelf doen?
Er zijn verschillende remedies en huismiddeltjes voor pigmentvlekken die zijn ontworpen om u te helpen deze zelf te verwijderen. Vrij verkrijgbare bleekmiddelen zijn echter minder geschikt om pigmentvlekken lichter te maken of te verwijderen. Vooral donkere pigmentvlekken kunnen met hun hulp niet worden verwijderd. In plaats daarvan kunnen de tincturen en crèmes aanzienlijke huidirritatie veroorzaken.
Natuurlijke remedies zijn minder schadelijk. De werking ervan is echter niet wetenschappelijk bewezen of slechts bij een klein aantal proefpersonen getest. Natuurlijke remedies waarvan wordt gezegd dat ze helpen bij pigmentvlekken zijn bijvoorbeeld
- Citroen: Er wordt gezegd dat het zuur in citroen een verlichtend effect heeft, omdat het een exfoliërend effect heeft. Omdat het echter alleen de bovenste lagen van de huid binnendringt, is het effect waarschijnlijk minimaal.
- Papaja: De vrucht bevat de werkzame stof papaïne, waarvan wordt gezegd dat het het lichaam helpt stofwisselingsproducten sneller af te breken. Hierdoor zouden de huidvlekken ook geleidelijk moeten verdwijnen. Papaïne kan echter allergieën veroorzaken omdat het de barrièrefunctie van de huid wegneemt.
- Vitamine A: Deze vitamine, ook bekend als retinol, zou de huidveroudering vertragen en de verschijning van pigmentvlekken verminderen.
Als u één van deze of een ander (huis- of natuur)middel tegen pigmentvlekken wilt proberen, is het raadzaam eerst met uw dermatoloog te overleggen. Hij of zij zal u adviseren over de juiste toepassing en wijzen op eventuele bijwerkingen.
Huismiddeltjes hebben hun grenzen. Als de klachten langere tijd aanhouden, niet verbeteren of zelfs verergeren, dient u altijd een arts te raadplegen.
Wat veroorzaakt pigmentvlekken?
Bepaalde huidcellen, de melanocyten, zijn verantwoordelijk voor de vorming van pigmentvlekken. Ze produceren het huidpigment melanine. Dit zorgt voor het bruinende effect en beschermt de huidcellen tegen UV-straling. Als zich in bepaalde gebieden een overmatige hoeveelheid melanine vormt, verschijnen er vlekken.
Vrouwelijke hormonen bevorderen ook de vorming van pigmentvlekken. Vrouwen die hormonale anticonceptie gebruiken (zoals de pil) hebben een grotere kans op pigmentvlekken dan vrouwen zonder hormonale anticonceptie.
Hormonale pigmentatiestoornissen komen soms ook voor tijdens de zwangerschap. Ze manifesteren zich als grote, donker gepigmenteerde gebieden op het gezicht, die bekend staan als zwangerschapsvlekken of cholasma. De pigmentvlekken verschijnen onder meer op het voorhoofd, de slapen en de wangen. Na de bevalling verdwijnen de klachten vanzelf.
Bepaalde medicijnen verhogen de gevoeligheid van de huid voor licht en bevorderen ook pigmentatiestoornissen. Deze omvatten bepaalde antibiotica, bepaalde chemotherapeutische middelen en sint-janskruidpreparaten.
Pigmentatiestoornissen kunnen het gevolg zijn van brandwonden of ziekten. Zo kan de huid op sommige plekken donkerder gepigmenteerd zijn als gevolg van een insectenbeet, een huidziekte (zoals psoriasis of acne) of een infectieziekte (zoals gordelroos of syfilis). Ook tumoren, stofwisselingsstoornissen, glutenintolerantie en een tekort aan foliumzuur of vitamine B12 kunnen tot pigmentatiestoornissen leiden.
Zijn pigmentvlekken gevaarlijk?
Dit verklaart waarom het kwaadaardige melanoom zich, vergeleken met andere soorten huidkanker, relatief vroeg naar andere organen verspreidt en daar metastasen vormt. Andere, minder agressieve vormen van huidkanker zijn basaalcelkanker en stekelige celkanker (gezamenlijk witte huidkanker genoemd).
Huidkanker is vrijwel altijd in een vroeg stadium te genezen. Daarom kunnen huidcontroles door een dermatoloog en regelmatige zelfcontroles levensreddend zijn.
Witte vlekziekte (vitiligo)
Wanneer er witte vlekken op de huid verschijnen, ook wel witte vlekziekte genoemd, is dit eigenlijk het tegenovergestelde van pigmentvlekken. De huid van de getroffenen produceert op bepaalde plaatsen niet te veel melanine, maar te weinig. Dit resulteert in zeer bleke, pigmentarme of zelfs pigmentloze plekken op de huid. De bleke, onregelmatige vlekken verschijnen in principe over het hele lichaam, maar verschijnen aanvankelijk vooral op de handen en het gezicht.
Wat zijn pigmentvlekken?
De menselijke huid is zelden volledig onberispelijk. Vooral de huid van mensen met een lichte huidskleur is gevoelig voor pigmentatiestoornissen. Sommige pigmentvlekken zoals sproeten (epheliden) verschijnen al bij kinderen. Ouderdomsvlekken daarentegen ontwikkelen zich in de loop van het leven.
Pigmentvlekken zijn bruin, rood of oker van kleur en meestal niet verheven, dat wil zeggen niet voelbaar. Dergelijke pigmentvlekken (hyperpigmentatie) ontstaan vooral op delen van de huid die bijzonder vaak aan licht worden blootgesteld, bijvoorbeeld op het gezicht, het decolleté of de handen. Afhankelijk van het type kunnen er ook pigmentvlekken ontstaan op de lippen, in het oog (conjunctiva), op de nek, armen en benen.
Pigmentvlekken komen ook op andere delen van het lichaam voor, zoals het genitale gebied (bijvoorbeeld penis, eikel) of op de rug.
Een bijzondere vorm van pigmentatiestoornis is de naevus pigmentosus, vanwege zijn uiterlijk ook wel café-au-lait-vlek genoemd. Het is gelijkmatig licht tot donkerbruin van kleur. De naevus spilus heeft een soortgelijk uiterlijk, dat zo groot kan zijn als de handpalm en donkerdere spikkels heeft. Beide vormen van pigmentvlekken zijn bij kinderen vanaf de geboorte aanwezig en kunnen in de loop van het leven in omvang toenemen.
Pigmentvlekken: wanneer naar de dokter?
Houd tussen de afspraken door zelf uw huid in de gaten. De ABCDE-regel geeft een eerste beoordeling van moedervlekken en pigmentvlekken. Het staat voor
- A = Asymmetrie: In de vroege stadia kondigen melanomen zichzelf vaak aan met een niet-symmetrische vorm.
- B = Grens: De pigmentvlek lijkt aan de randen uit te lopen, is oneffen, ruw en gekarteld. Onregelmatige randen en vage randen duiden op mogelijke melanomen.
- C = Kleur: De moedervlek is op sommige plekken lichter of donkerder. Zwarte, donkerbruine, blauwachtige, rode, grijze tot huidkleurige plekken op een moedervlek duiden op een melanoom.
- D = Diameter: Gepigmenteerde moedervlekken met een diameter van meer dan twee millimeter moeten altijd in acht worden genomen.
- E = Evolutie: Veranderingen in de gepigmenteerde moedervlek; Als ze binnen drie maanden optreden, is het raadzaam dit door een arts te laten controleren.
Dergelijke kenmerken kunnen wijzen op huidkanker. Het is daarom raadzaam om ze door een dermatoloog te laten onderzoeken. Dit geldt ook als de vlekken bloeden, jeuken of van grootte en vorm veranderen.
Pigmentvlekken: onderzoeken en diagnose
Pigmentvlekken: preventie
Beter dan proberen de vlekken kwijt te raken, is door te voorkomen dat ze überhaupt verschijnen. Consistente bescherming tegen de zon is het belangrijkste aspect als je pigmentvlekken en huidkanker wilt voorkomen. Het UV-licht in zonlicht begunstigt zowel het een als het ander.
Veel mensen denken aan bescherming tegen de zon als ze op het strand zijn of aan het skiën zijn, maar verwaarlozen deze in het dagelijks leven – in een cabriolet, tijdens een wandeling, in een café. Met een dagcrème met een hoge zonbeschermingsfactor ben je altijd goed uitgerust. Het is ook een goed idee om de middagzon te vermijden en zonnebrandcrème royaal op alle onbedekte delen van het lichaam aan te brengen om pigmentvlekken en huidkanker te voorkomen.
