Pathologie houdt zich bezig met de beoordeling en bepaling van oorzaken van pathologische veranderingen in het organisme. Daarbij werkt het nauw samen met anatomie, pathofysiologie en cytologie. In de geneeskunde is het een belangrijk hulpmiddel voor kwaliteitsborging.
Wat is pathologie?
Pathologie is een tak van de geneeskunde die zich bezighoudt met de symptomen en symptoomcomplexen van pathologische processen, evenals hun oorzaken. De term pathologie is afgeleid van het Griekse woord "pathologie", wat ziekte, lijden of hartstocht betekent. In die zin wordt pathologie gedefinieerd als de studie van ziekte of ziekte. Het is een tak van de geneeskunde die zich bezighoudt met de symptomen en symptoomcomplexen van pathologische processen en de oorzaken ervan. Verder wordt gekeken naar de oorsprong, de wijze van ontwikkeling en de effecten van ziekten. De pathologie beschikt hiervoor over vele onderzoeksmogelijkheden. Het onderzoekt zowel macroscopische als microscopische veranderingen en werkt daarom nauw samen met de deelgebieden anatomie, cytologie en pathofysiologie. Het moet echter worden onderscheiden van de forensische geneeskunde, die zich alleen bezighoudt met onnatuurlijke doodsoorzaken, maar vergelijkbare onderzoeksmethoden gebruikt. Soms zijn de termen moeilijk te scheiden omdat de term 'pathologie' ook figuurlijk wordt gebruikt om te verwijzen naar een pathologieafdeling of -instituut.
Functie, effect en doelen
Zoals reeds vermeld, behandelt pathologie in de ware zin de ontwikkeling, identificatie, het verloop en de effecten van ziekten. Daarbij maakt zij gebruik van verschillende onderzoeksmethoden. Pathologische diagnose is dus gebaseerd op de beoordeling van weefsels door macroscopisch en microscopisch onderzoek. Bij macroscopische beoordeling is het doel om pathologische anatomische veranderingen al op te sporen door visuele inspectie, die een indicatie kan geven van bepaalde pathologische processen. In weefselmonsters kunnen bijvoorbeeld opvallende kleurveranderingen worden gedetecteerd die, in combinatie met andere optredende symptomen, op bepaalde ziekten kunnen duiden. Microscopisch onderzoek met behulp van lichtmicroscopie registreert afwijkingen op cellulair niveau. Deze methode kan vaak worden gebruikt om de maligniteit van de onderzochte cellen te beoordelen. Pathologie maakt ook steeds meer gebruik van biochemische en moleculair biologische methoden voor diagnostiek. Ook bij pathologisch onderzoek wordt in toenemende mate elektronenmicroscopie toegepast. Naast het onderzoek van levend weefsel worden bij de pathologie ook autopsies (postmortemonderzoeken) uitgevoerd. Autopsies worden gebruikt om de natuurlijke doodsoorzaak te bepalen. Het doel is hier te achterhalen welke pathologische processen specifiek tot de dood hebben geleid. Bij pathologie is het onderzoek van levend weefsel (biopsie) overheerst verreweg. In een biopsieworden weefselmonsters genomen door een arts en onderzocht door een patholoog. De patholoog verwerkt kleine monsters tot preparaten in secties en onderzoekt ze onder een lichtmicroscoop. Na voorbereiding evalueert hij grote stukken weefsel eerst macroscopisch. Stukjes weefsel die ongebruikelijk lijken, worden opnieuw uit het preparaat gesneden en voor microscopie voorbereid. Microscopie geeft de patholoog vaak een indicatie van de aard van de pathologische verandering en de ernst ervan. Op deze manier kan elke kanker cellen kunnen worden geïdentificeerd en de getroffen gebieden kunnen worden bepaald. Als er een tumor aanwezig is, kunnen het type, de grootte, de omvang en de maligniteit worden beoordeeld. Tegenwoordig worden naast histologische (microscopisch onderzoek van weefsel) ook immunologische, biochemische en moleculair biologische onderzoeken van het weefsel uitgevoerd. Het onderzoek van de tumor op moleculair niveau kan doorslaggevend zijn voor de keuze van een bepaalde vorm van therapie Een tweede belangrijk gebied van pathologie is, zoals reeds vermeld, de autopsie van kadavers. Een autopsie kan alleen worden uitgevoerd als de nabestaanden van de overledene hiermee akkoord gaan. Het dient om de doodsoorzaak op te helderen, kan de arts bevestigen dat zijn behandelmethode juist is en onthult deze risicofactoren in de familie liggen, zoals genetische factoren. Het is belangrijk op te merken dat de patholoog alleen autopsies uitvoert om de natuurlijke doodsoorzaken vast te stellen. Bij een vermoeden van een onnatuurlijke doodsoorzaak, zoals een ongeval of moord, behandelt de forensisch patholoog dit. De derde taak van pathologie is kwaliteitsborging om medische normen te handhaven en voortdurend te verbeteren. Afhankelijk van het type pathologisch onderzoek is de pathologie opgesplitst in vier verschillende deelgebieden. Pathologische anatomie houdt zich dus bezig met het onderzoek van pathologische weefselveranderingen door louter visuele inspectie. Histopathologie, als de meest gebruikelijke onderzoeksmethode, omvat het histologisch onderzoek van weefselmonsters door middel van microscopische en immunohistologische methoden. In cytopathologie worden afzonderlijke cellen in plaats van weefsels onderzocht op pathologische veranderingen. Ten slotte wordt moleculaire pathologie, de vierde tak van pathologie, gebruikt om afzonderlijke cellen en weefsels op moleculair niveau te evalueren.
bijzondere kenmerken
Pathologische veranderingen zijn specifiek voor alle organische structuren, dus elke tak van de geneeskunde en zelfs elke vorm van organisme heeft zijn eigen pathologie. Bijvoorbeeld in het geval van de zenuwstelselwordt de term neuropathologie gebruikt. Neuropathologie is een tak van pathologie die zich specifiek bezighoudt met ziekten van de zenuwstelsel en hersenen In tegenstelling tot neurologie, neurochirurgie en psychiatrie is het een klinisch theoretisch onderwerp dat als basis dient voor diagnose, therapie en profylaxe van neurologische ziekten. Bovendien vertegenwoordigen de menselijke geneeskunde en de diergeneeskunde vanwege het verschil in pathologie ook afzonderlijke medische gebieden. De moeilijke afbakening van pathologie van andere medische specialismen in het algemeen taalgebruik komt ook tot uiting in het geval van autopsie. In de volksmond wordt een autopsie dus altijd toegewezen aan pathologie, ongeacht de doodsoorzaak. Bij onnatuurlijke sterfgevallen (moord, ongeval) worden echter forensisch pathologen ingezet voor het onderzoek. Alleen wanneer natuurlijke doodsoorzaken moeten worden vastgesteld, worden autopsies altijd uitgevoerd door pathologen.
