Wat is parathormoon?
Parathormoon is een hormoon dat bestaat uit 84 aminozuren (eiwitbouwstenen) en wordt ook wel PTH of parathyrine genoemd. Als het calciumgehalte in het bloed daalt (hypocalciëmie), produceren de zogenaamde hoofdcellen van de bijschildklieren parathormoon. Dit bereikt de botten voornamelijk via het bloed. Hier stimuleert het de osteoclasten via een complex systeem. Dit zijn speciale cellen die botweefsel afbreken. Daarbij komen calcium en fosfaat vrij.
Tegelijkertijd heeft parathormoon invloed op de nieren en zorgt ervoor dat er meer fosfaat via de urine wordt uitgescheiden en calcium weer in het lichaam wordt opgenomen.
Globaal betekent dit dat parathormoon het calciumgehalte verhoogt en het fosfaatgehalte in het bloed verlaagt. Hoe minder fosfaat er in het bloed zit, des te meer calcium vrij in het bloed aanwezig kan zijn, anders vormen de twee samen een slecht oplosbaar complex. De calciumfosfaatcomplexen kunnen zich in weefsels, organen en slagaders afzetten en tot stoornissen van de bloedsomloop leiden.
Vitamine D3 (calcitriol) wordt ook in de nieren gesynthetiseerd door parathyroïdhormoon. In de darm verhoogt het de calciumopname uit de voeding.
De tegenhanger van parathormoon is het hormoon calcitonine, dat in de schildklier wordt aangemaakt. Het heeft het tegenovergestelde effect van het parathyroïdhormoon: calcitonine verlaagt het calciumgehalte en verhoogt het fosfaatgehalte.
De arts meet de spiegel van het parathyroïdhormoon in het bloed als hij een verstoring van de calciumfosfaatbalans vermoedt. Bovendien geeft de gemeten waarde aanwijzingen voor ziekten van de bijschildklier, zoals hyper- of hypofunctie. De parathormoonwaarde (PTH-waarde) wordt altijd samen met de calcium- en fosfaatwaarden bepaald.
Parathormoon normale waarden
Uit het serum wordt het parathormoongehalte in het bloed bepaald. Bloed wordt meestal 's ochtends afgenomen bij een lege patiënt. Verschillende enzymen breken het parathormoon snel af, daarom moet het monster snel worden verwerkt. Bij gezonde volwassenen ligt het niveau van het parathyroïdhormoon in het bloed normaal gesproken tussen 15 en 65 picogram per milliliter (pg/ml). Opmerking: Zoals bij veel laboratoriumwaarden is het exacte referentiebereik afhankelijk van de methode.
Wanneer is het bijschildklierhormoon te laag?
Als normale reactie van het lichaam is het parathyroïdhormoon altijd laag als het calciumgehalte in het bloed hoog is (hypercalciëmie). Het calciumgehalte kan echter ook door ziekte verhoogd zijn, waardoor het bijschildklierhormoon te laag blijft.
Als het bijschildklierhormoon en het calcium tegelijkertijd worden verlaagd, is er sprake van een te traag werkende bijschildklier (hypoparathyreoïdie). Hoewel het calciumgehalte te laag is, zijn de bijschildklieren als tegenreactie niet in staat meer parathormoon te produceren en uit te scheiden. In de meest voorkomende gevallen is de oorzaak een operatie aan of in het gebied van de schildklier of auto-immuunprocessen. In het ergste geval leidt hypocalciëmie tot epileptische aanvallen en hartritmestoornissen.
Wanneer is het bijschildklierhormoon te hoog?
Zoals hierboven vermeld, neemt het parathyroïdhormoon fysiologisch toe als het calciumgehalte in het bloed laag is (hypocalciëmie). Bij sommige mensen is er echter sprake van een overactiviteit van de bijschildklieren, waarbij te veel parathormoon wordt aangemaakt. Dit wordt hyperparathyreoïdie genoemd.
In de meeste gevallen is er sprake van een autonome hyperfunctie (primaire hyperthyreoïdie). In de meeste gevallen wordt het veroorzaakt door een goedaardige tumor (adenoom) van de bijschildklier. Een andere mogelijke oorzaak is een vergroting (hyperplasie) of – zeldzamer – een kwaadaardige tumor (carcinoom) van de bijschildklier.
Elke vorm van hyperparathyreoïdie veroorzaakt een verhoogd botverlies en hermodellering. Dit is te zien op röntgenfoto's en veroorzaakt vaak bot- en gewrichtspijn. Andere mogelijke symptomen zijn misselijkheid, braken, nierstenen en maag-darmzweren.
Wat te doen als het bijschildklierhormoon verhoogd of verlaagd is?
De behandeling is gebaseerd op de onderliggende ziekte. De verlaagde calciumspiegels bij hypoparathyreoïdie kunnen worden gecompenseerd door oraal ingenomen calcium en vitamine D. De behandeling van tumoren behoort in de handen van ervaren oncologen.
Bij primaire hyperparathyreoïdie worden de onafhankelijk (autonoom) functionerende delen van de bijschildklieren operatief verwijderd. Therapie voor secundaire hyperparathyreoïdie bij nierziekten omvat een evenwichtige vochtinname en strikte bloeddrukcontrole. Daarnaast moeten fosfaatrijke voedingsmiddelen zoals noten worden vermeden en moet ook vitamine D worden ingenomen. Het doel is om het niveau van het parathyroïdhormoon in het bloed te normaliseren.
