Metabool syndroom: beschrijving
De term ‘metabool syndroom’ vat verschillende factoren samen die vaak tot hart- en vaatziekten leiden. Deze omvatten:
- ernstig overgewicht (obesitas)
- een verstoorde vet- en cholesterolbalans
- hoge bloeddruk (arteriële hypertensie)
- een abnormaal hoge bloedsuikerspiegel als gevolg van onvoldoende insulinewerking
In Duitsland schatten deskundigen dat één op de vier mensen in de loop van hun leven het metabool syndroom zal ontwikkelen. Aangenomen wordt dat dit de kans verdubbelt om te overlijden aan de gevolgen van een hartaanval of beroerte. Bovendien heeft een patiënt met het metabool syndroom ongeveer vijf keer zoveel kans om diabetes mellitus type 2 te ontwikkelen als hij of zij deze risicofactoren niet actief bestrijdt.
Metabool syndroom: symptomen
De symptomen van het metabool syndroom blijven vaak lange tijd onopgemerkt omdat het zelf geen pijn of ongemak veroorzaakt. De arts stelt de diagnose meestal bij toeval vast tijdens een preventieve medische controle – of pas na een hartaanval of beroerte.
Volgens het Robert Koch Instituut heeft 67 procent van de mannen en 53 procent van de vrouwen in Duitsland overgewicht. Hiervan heeft 23 procent van de mannen en 24 procent van de vrouwen ernstig overgewicht (obesitas).
De grenzen van de buikomtrek variëren enigszins afhankelijk van de etniciteit, maar liggen allemaal in het bereik van maximaal 102 centimeter voor mannen en 88 centimeter voor vrouwen. Boven deze waarde spreekt men volgens de IDF-definitie van rompobesitas, het belangrijkste teken van een metabool syndroom.
Om echter van een metabool syndroom te kunnen spreken, moet aan minstens twee andere van de volgende factoren worden voldaan:
- laag “goed” cholesterol (HDL-cholesterol)
- verhoogde arteriële bloeddruk. Het kan leiden tot hoofdpijn, duizeligheid, bloedneuzen of een warm gevoel in het hoofd, maar kan ook zonder klachten optreden. En net als bij een verstoord lipidenmetabolisme valt deze factor niet buiten de risicobeoordeling van het metabool syndroom, ook al is de behandeling voor hoge bloeddruk al begonnen.
Al deze tekenen van de ziekte zijn gevolgen van een moderne levensstijl, dat wil zeggen gebrek aan lichaamsbeweging en slechte voeding (te veel calorierijk voedsel).
Metabool syndroom: oorzaken en risicofactoren
Tegelijkertijd is bij het metabool syndroom de uitscheiding van zouten – vooral keukenzout (natriumchloride) – via de nieren verstoord. Grote hoeveelheden natrium in het lichaam bevorderen hoge bloeddruk. Dit beschadigt niet alleen organen, maar bevordert ook kleine verwondingen aan de binnenwand van bloedvaten. Aangenomen wordt dat dit bovendien de opslag van vet en cholesterol bevordert. In de loop der jaren raakt het cardiovasculaire systeem dus steeds meer beschadigd.
Bespreking van erfelijke factoren
Ieder mens draagt informatie voor alle metabolische processen in zijn of haar genetische samenstelling. Deze informatie varieert enigszins van persoon tot persoon, waardoor sommige mensen een verhoogd risico hebben op het ontwikkelen van stofwisselingsstoornissen. Er wordt ook aangenomen dat genetische factoren verantwoordelijk zijn voor het metabool syndroom. Niettemin blijft de belangrijkste factor die kan worden beïnvloed de levensstijl.
Metabool syndroom: onderzoeken en diagnose
Medische geschiedenis
Om het metabool syndroom te diagnosticeren, vraagt de arts de patiënt naar actuele klachten om een medische geschiedenis (anamnese) te verkrijgen. Ook vraagt hij of er sprake is of is van een familiegeschiedenis van hart- en vaatziekten. Hartaanvallen of beroertes bij naaste familieleden kunnen een aanwijzing zijn voor een aanleg voor stofwisselingsstoornissen, die uiteindelijk kunnen leiden tot het metabool syndroom.
onderzoeken
Bloedonderzoek meet de bloedglucose- en bloedlipideniveaus. Het hiervoor benodigde bloedmonster moet bij de nuchtere patiënt worden afgenomen. Maar ook andere bloedwaarden zijn relevant: een verhoogd urinezuurgehalte kan wijzen op het metabool syndroom. Leverwaarden laten zien of er een leververvetting is ontstaan als gevolg van overgewicht of als gevolg van slecht gecontroleerde diabetes.
Met behulp van elektrocardiografie (ECG) en echografie (echografie) kan de arts vaststellen of er al schade aan het hart of andere organen is. Bij ernstige vernauwing van de bloedvaten die de hartspier voeden of na een hartaanval vertoont het ECG typische veranderingen. Echografie is daarentegen een goede manier om aandoeningen van de hartspiercontracties op te sporen.
Metabool syndroom: behandeling
Amerikaanse en Finse onderzoeken hebben aangetoond dat zelfs kleine gedeeltelijke successen het risico op ernstige gevolgen kunnen verminderen of het begin ervan kunnen uitstellen.
Niet-medicamenteuze therapiemaatregelen
Niet-medicamenteuze behandelmethoden bestaan voornamelijk uit een verandering in levensstijl: meer lichaamsbeweging en een uitgebalanceerd vetarm dieet zijn raadzaam.
Het belangrijkste doel is een gematigde gewichtsvermindering van zo’n tien tot vijftien procent gedurende het eerste jaar. Om dit te bereiken moeten patiënten een bijzonder koolhydraatarm en vetarm dieet volgen. Ze moeten ook hun zoutinname verminderen om hoge bloeddruk tegen te gaan.
Uit nieuwe onderzoeksresultaten blijkt dat naast duurtraining ook korte maximale belastingen zoals sprints het effect nog meer kunnen verbeteren. Maar zelfs kleine veranderingen in de levensstijl kunnen een verschil maken: met de fiets of te voet naar het werk gaan is voor veel patiënten de eerste stap.
Behandeling met geneesmiddelen
- verhoogde bloedlipiden: Fibraten en statines behoren tot de belangrijkste actieve ingrediënten voor de behandeling van verhoogde bloedlipiden. De stoffen helpen het ‘slechte’ LDL-cholesterol te verlagen en het ‘goede’ HDL-cholesterol te verhogen.
- Verhoogde bloeddruk: ACE-remmers en AT1-receptorblokkers verminderen de wandspanning van de slagaders waardoor het hart minder weerstand hoeft te overwinnen bij het rondpompen van het bloed.
Metabool syndroom: verloop van de ziekte en prognose
Het metabool syndroom is zo gevaarlijk omdat het pas echt symptomen veroorzaakt als het bijna te laat is. Vaatverkalking (arteriosclerose), hartaanvallen of beroertes zijn gebeurtenissen waarvan de oorzaken zich in de loop van de jaren onopgemerkt ontwikkelen. De daadwerkelijke symptomen van een ongezonde levensstijl verschijnen dus pas vele jaren na het uitlokkende gedrag.
