Hoe lidocaïne werkt
Lidocaïne is een actief bestanddeel van de Ib-antiaritmische klasse, d.w.z. het onderdrukt de instroom van natriumionen via hun kanalen in het hart. Lokaal toegepast blokkeert lidocaïne ook de natriumkanalen en remt op deze manier het gevoel en de overdracht van pijn (lokaal anesthetisch effect).
Anti-aritmisch effect
Om een enkele hartslag teweeg te brengen, zijn er veel individuele stappen nodig in de hartspier en de bijbehorende zenuwbanen. Hierbij zijn vooral de zogenaamde natriumkanalen in de celmembranen betrokken, die bij opwinding doorlaatbaar worden voor kleine, geladen natriumdeeltjes (natriumionen). Op deze manier wordt excitatie langs de zenuwbanen overgedragen. Aan het einde van deze overdracht vindt de spanning van de hartspier plaats (samentrekking).
Het kan dan nodig zijn om de hartritmestoornissen met medicijnen te behandelen. Er worden zogenaamde anti-aritmica zoals lidocaïne gebruikt. Het blokkeert de natriumkanalen, die de hartslag kunnen normaliseren.
Lokaal anesthetisch effect
Natriumkanalen zijn ook nodig voor de overdracht van pijn. Ze zorgen ervoor dat de stimulus langs de zenuwbanen naar het ruggenmerg en de hersenen kan worden overgebracht, zodat iemand op de stimulus kan reageren (bijvoorbeeld door snel zijn hand weg te trekken van een hete kookplaat).
Gerichte blokkade van natriumkanalen door lidocaïne, zoals bij geleidings- of infiltratie-anesthesie, remt de overdracht van pijnprikkels – het behandelde gebied wordt gedurende korte tijd verdoofd.
Absorptie, afbraak en uitscheiding
Bij gebruik als verdovingsmiddel wordt lidocaïne uitwendig op de overeenkomstige huidplaats aangebracht (bijvoorbeeld als zalf) of geïnjecteerd in de buurt van een voedende zenuw. Afhankelijk van de gekozen toediening treedt het effect na ongeveer 20 minuten (zalf) of onmiddellijk (injectie) op.
De werkzame stof wordt in de lever afgebroken door bepaalde enzymen. De afbraakproducten worden door de nieren uitgescheiden.
Wanneer wordt lidocaïne gebruikt?
De indicaties voor gebruik (indicaties) van lidocaïne zijn onder meer:
- bepaalde vormen van hartritmestoornissen
- Anesthesie van het slijmvlies bij pijn en milde ontstekingen (bijvoorbeeld ontstekingen in de mond en keel, aambeien)
- Infiltratie, geleiding en epidurale anesthesie voor zenuwblokkade
- neurale therapie (alleen bepaalde lidocaïnepreparaten zijn hiervoor goedgekeurd)
- voortijdige ejaculatie (lidocaïnezalf of lidocaïnespray)
Hoe lidocaïne wordt gebruikt
Het actieve ingrediënt moet verschillend worden toegepast, afhankelijk van het therapeutische doel.
Lidocaïnezalf wordt gebruikt om de huid te verdoven.
Verlichting van pijn in de slijmvliezen wordt bereikt met lidocaïnegel, lidocaïnezetpillen of lidocaïnespray. De dosering is afhankelijk van het te verdoven gebied. Kinderen en oudere patiënten krijgen een lagere dosis.
Bij hartritmestoornissen moet de werkzame stof in de vorm van een oplossing rechtstreeks in het bloed worden geïnjecteerd.
Bij neuropathische pijn wordt gedurende maximaal 12 uur een lidocaïnepleister op het aangetaste gebied aangebracht.
Wat zijn de bijwerkingen van lidocaïne?
Lokale toepassing op huid en slijmvliezen
Vaak (dat wil zeggen één tot tien procent van de behandelde personen) veroorzaakt lokale toepassing van lidocaïne bijwerkingen zoals tijdelijke huidirritatie of roodheid. In zeldzame gevallen (bij minder dan 0.1 procent van de behandelde personen) treden allergische reacties op.
Intraveneus gebruik
Waar moet rekening mee worden gehouden bij het gebruik van lidocaïne?
Contra-indicaties
Geneesmiddelen die lidocaïne bevatten mogen niet worden geïnjecteerd in:
- ernstige hartfunctiestoornis (blokkade van de impulsgeleiding, zwakke werking van het hart)
- hartaanval in de afgelopen drie maanden
- volumetekort of shock
- ernstige hypotensie (lage bloeddruk <90/50 mmgHg)
- bepaalde neurologische ziekten (bijvoorbeeld multiple sclerose)
Beperkingen
Lidocaïne moet met voorzichtigheid worden gebruikt in gevallen van milde hartstoornissen, een extreem trage hartslag (bradycardie), lever- en nierstoornissen, lage bloeddruk en lage bloedzoutwaarden (kalium).
Bij langdurig gebruik van de werkzame stof moeten de bloedwaarden regelmatig worden gecontroleerd.
Pleisters met de werkzame stof mogen alleen worden aangebracht op onbeschadigde huidzones zonder huidirritatie.
Interacties met andere geneesmiddelen
Interacties met andere geneesmiddelen treden voornamelijk op bij intraveneus gebruik.
Daarentegen kunnen de volgende geneesmiddelen de effecten en bijwerkingen van lidocaïne versterken:
- cimetidine (gebruikt om brandend maagzuur en maagzweren te behandelen)
- Noradrenaline (voor hartstoornissen)
Leeftijdsbeperking
De goedkeuring is voorbereidingsspecifiek. Over het algemeen zijn lidocaïne-bevattende injecteerbare oplossingen, gels, zalven en zetpillen bedoeld voor gebruik vanaf het eerste levensjaar. Zuigtabletten en sprays die lidocaïne bevatten, zijn goedgekeurd voor gebruik vanaf zes jaar.
Combinatiepreparaten (bijv. zetpillen met andere actieve ingrediënten) en pleisters die lidocaïne bevatten, mogen niet worden gebruikt bij kinderen en adolescenten jonger dan 18 jaar.
Zwangerschap en borstvoeding
Geneesmiddelen die lidocaïne bevatten, mogen tijdens de zwangerschap en borstvoeding alleen worden gebruikt als dit absoluut noodzakelijk is.
Gebruik als plaatselijke verdoving is mogelijk tijdens de zwangerschap. Als anti-aritmicum wordt lidocaïne alleen aan zwangere vrouwen toegediend in geval van ernstige hartritmestoornissen.
Verplaatsbaarheid en bediening van machines
Het gebruik van lidocaïne kan het reactievermogen verminderen. De behandelend arts beslist daarom geval per geval of een patiënt toch actief aan het wegverkeer mag deelnemen of zware machines mag bedienen.
Hoe kunt u medicijnen verkrijgen die lidocaïne bevatten?
Geneesmiddelen bedoeld voor toepassing op de huid en slijmvliezen zijn zonder recept verkrijgbaar in apotheken in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland. Lidocaïne-oplossingen voor intraveneus gebruik zijn alleen op doktersrecept verkrijgbaar bij de apotheek.
Hoe lang is lidocaïne al bekend?
Het actieve ingrediënt is al lang bekend. Eerst werd het verdovende effect ervan ontdekt. Kort daarna werd ook de anti-aritmische werking van lidocaïne ontdekt.
