Als een persoon wordt gekieteld, zijn zenuwstelsel reageert op het kietelen met lichaam reflexen zoals lachen. Wetenschappers verklaren dit mechanisme tegenwoordig voornamelijk door middel van wat bekend staat als de reliëf-theorie. Wanneer pathologische kietelen optreden, is er meestal sprake van een gevoeligheidsstoornis.
Wat is kietelen?
Wanneer een persoon wordt gekieteld, zijn of haar zenuwstelsel reageert op het kietelen met lichaam reflexen zoals lachen. Lichte aanraking kan een reflex veroorzaken in de vorm van onvrijwillig lachen of huilen. Deze reflexprovocatie wordt ook wel kietelen genoemd. Wetenschappers maken in deze context onderscheid tussen knismese en gargelese. Het eerste fenomeen omvat zachte provocatie door lichte aanraking. Gargelesis daarentegen betekent de provocatie van een bijna pijnlijke kietelaanval. In dit geval wordt lichte tot zware druk uitgeoefend op gevoelige delen van het lichaam. Binnen de menselijke gemeenschap is kietelen een vorm van sociale interactie. In de overgrote meerderheid van de gevallen reageren mensen alleen op kietelen als iemand anders ze kietelt. Het woord kietelen is een populair onderdeel voor composieten in de Duitse taal. Duitsers spreken bijvoorbeeld van nervenkitzel als iets hen enorm prikkelt. In het geval van nervenkitzel beweegt de persoon zich tussen angst en genieten van die angst, net zoals in het geval van kietelen, de persoon vermoedelijk beweegt tussen angst voor onverwachte dreiging en plezier.
Functie en taak
De oorsprong van kietelen reflexen blijft tot op de dag van vandaag controversieel. Medische experts zoals Leuba noemen de reflexen puur beschermende reflexen. Het lichaam reageert met zulke beschermende reflexen op prikkels van buitenaf die gevaarlijk kunnen zijn voor mensen. De mechanoreceptoren op de mens huidReageer bijvoorbeeld op aanraking. Op sommige delen van de huid, zoals onder de oksels, op de nek of op de voeten, een zachte aanraking komt zelden of nooit voor in het dagelijks leven. Vooral in deze gebieden reageren de aanraakreceptoren heftig op de kietel, omdat ze deze vorm van aanraking uit het dagelijks leven niet gewend zijn. Vooral drukreceptoren worden geactiveerd als ze worden gekieteld. Als gevolg hiervan sturen ze actiepotentialen naar de cerebellum, de anterieure cingulaire cortex en de somatosensorische cortex. De cortex cingularis anterior is verantwoordelijk voor het verwerken van prettige informatie. De somatosensorische cortex verwerkt op zijn beurt alle aanraakinformatie. In de loop van stimulusoverdracht, de neurotransmitter dopamine komt vrij, wat met name het geluksgevoel reguleert. Het kietelende gevoel ontstaat daarom in de hersenen in plaats van op de huid De actiepotentialen van de sensorische cellen van de huid worden beantwoord door de hersenen aan het einde van de ketting met het begin van een verzwakkende lichaamsreflex. Mogelijk is lachen in deze context een gebaar van verlegenheid om de kietelaar te sussen. Deze theorie wordt ondersteund door de waarneming dat mensen zichzelf slechts in zeer zeldzame gevallen en op zeer weinig plaatsen kunnen kietelen. Andere wetenschappers gaan uit van een reliëfeffect. De theorie van Darwin over het kietelen vertegenwoordigde deze veronderstelling al. Dus de onverwachte aanraking zou gelijk zijn aan een grote schrik, omdat de hersenen weet het in eerste instantie niet te schatten. Zodra het onbedreigend blijkt te zijn, treedt het reliëfeffect op en in verband daarmee de lachreflex. In studies gebruikten wetenschappers MRI om de hersenactiviteit van gekietelde mensen te observeren en pleitte op basis van de observatieresultaten voor de reliëf-theorie. Aan de andere kant kan langdurig kietelen ook als marteling worden ervaren. Daarom werden in de middeleeuwen de voeten van verschillende mensen aan de schandpaal gekieteld als onderdeel van een marteltechniek. Sommige mensen integreren kietelen ook in hun seksleven. Het doel van deze oefeningen is dan meestal het verminderen van de remming van de gekietelde partner of gewoon de vreugde van samen lachen door middel van close-aanrakingen.
Ziekten en kwalen
Kietelaanvallen kunnen in extreme gevallen tot klachten leiden. Vooral long en spieren pijn komen soms voor als gevolg van krampachtige lachaanvallen. In extreme gevallen kunnen ook stuiptrekkingen en verstikking optreden. Soms klagen slachtoffers van extreme kietelaanvallen de dag erna ook over spierpijnachtige symptomen. Als kietelaanvallen onafhankelijk van kietelaanvallen plaatsvinden, kunnen verschillende ziekten verantwoordelijk zijn. Vooral kietelaanvallen veroorzaakt door geïrriteerde mechanoreceptoren van de neus- kan optreden tijdens aanhoudende verkoudheid of zelfs vaker in de context van hooi koorts en andere allergieën. Op de huid zijn irritaties, zoals veroorzaakt door bepaalde kledingstukken of wasmiddelen, soms verantwoordelijk voor prikkelend gevoel. In dit geval is de lachreflex echter meestal afwezig en spreken de getroffenen mogelijk liever van jeuk. Het prikkelende gevoel kan worden voorkomen in het kader van schade aan de centrale zenuwstelsel Beschadigde mechanoreceptoren melden dan bijvoorbeeld geen aanraakprikkels meer en kietelaanvallen kunnen dus niet meer worden getriggerd. In het geval van beschadiging van de hersenen of de geleidingsbanen kan de prikkelprikkel soms niet meer of slechts langzaam naar het bewustzijn worden overgedragen. In dat geval kan er sprake zijn van praten van een gevoeligheidsstoornis. Deze klachten kunnen te wijten zijn aan psychische aandoeningen. Ze kunnen echter ook worden geassocieerd met ziekten van het zenuwstelsel, zoals multiple sclerose Overgevoelige mechanoreceptoren kunnen ook ziektewaarde hebben. Kietelen kan bijvoorbeeld als ernstig worden ervaren pijn Mogelijk kriebelt in deze context alleen de lucht op de huid. In deze context is er ook praten van een gevoeligheidsstoornis.
