Hoest: oorzaken, soorten, hulp

Kort overzicht

Wat is hoest? Snelle, gewelddadige uitdrijving van lucht; kan acuut of chronisch zijn, met of zonder slijm.
Oorzaken: bijv. verkoudheid, griep (influenza), bronchitis, allergie, astma, covid-19, longembolie, tuberculose, hartinsufficiëntie
Wanneer moet u een arts raadplegen? Bij pijn op de borst, kortademigheid, hoge koorts, grote hoeveelheden bloed ophoesten, etc.
Diagnostiek: patiëntgesprek, lichamelijk onderzoek, eventueel keeluitstrijkje, bloedonderzoek, röntgenfoto, longfunctietest, etc.
Behandeling: behandel de onderliggende ziekte (bijv. Longontsteking, astma). Algemene maatregelen zoals stoominhalaties, huismiddeltjes zoals thee, indien nodig hoestoplossende of hoestverzachtende medicijnen, niet roken.

Hoest: beschrijving

Acute en chronische hoest

Afhankelijk van de duur van de hoest maken artsen onderscheid tussen acute, subacute en chronische hoest:

Acute hoest duurt maximaal drie weken. Het wordt meestal veroorzaakt door luchtweginfecties (verkoudheid, bronchitis, enz.). Bovendien kan acute hoest bijvoorbeeld optreden als gevolg van een allergie, longembolie, wanneer een vreemd lichaam wordt ingeslikt of ingeademd, of in gevallen van acute toxische vergiftiging (zoals bij brand).
Chronische hoest duurt langer dan acht weken. Mogelijke oorzaken zijn astma, chronische bronchitis, chronische obstructieve longziekte (COPD) en longkanker.

Hoest die drie tot acht weken aanhoudt, wordt door medische professionals subacuut genoemd.

Droge hoest (irriterende hoest)

Droge hoest wordt ook wel een onproductieve hoest of hoest zonder sputum genoemd – en dat is precies wat het is: een hoest zonder afscheiding. Het wordt veroorzaakt door irritatie van de luchtwegen. Vandaar de term prikkelbare hoest.

Chronische droge hoest kan bijvoorbeeld worden veroorzaakt door chronische rhinitis of chronische sinusitis, refluxziekte en astma. Bovendien kan chronische droge hoest ook een bijwerking zijn van ACE-remmers (cardiovasculaire geneesmiddelen).

De duur van de hoest is relevanter voor de behandeling dan of deze productief of droog is.

Productieve hoest (hoest met sputum).

Hier gaat de hoest gepaard met veel slijmproductie, vandaar de naam hoesten met sputum. Het slijm is meestal helder als glas. Geelachtig sputum uit de lagere luchtwegen is te wijten aan ontstekingscellen. Groenachtige bronchiale afscheidingen duiden op een bacteriële infectie.

Acute productieve hoest kan bijvoorbeeld voorkomen bij een longontsteking, maar ook in de latere stadia van acute bronchitis.
Chronische productieve hoest kan onder andere wijzen op chronische bronchitis of COPD.

Bloed ophoesten (bloedspuwing)

Hoest: oorzaken en mogelijke ziekten

Over het algemeen zijn de belangrijkste oorzaken van hoest:

Verkoudheid: Een verkoudheid is een infectie van de bovenste luchtwegen met virussen. Het gaat meestal gepaard met hoesten, loopneus, verstopte neus en een algemeen gevoel van ziekte.
Griep (Influenza): Echte griep is ook een virale infectie van de luchtwegen. Hoewel een verkoudheid door verschillende ziekteverwekkers kan worden veroorzaakt, staan de hier betrokken virussen bekend als influenzavirussen. Een echte griep is ernstiger dan een gewone verkoudheid. Het begint zeer plotseling met hoge koorts, hoofdpijn, spier- en ledematenpijn, keelpijn en slikproblemen, en een droge hoest (vaak overgaand in een hoest met stroperig slijm). Soms hebben patiënten ook last van misselijkheid.
Bronchitis: Bronchitis verwijst naar een ontsteking van de luchtwegen die vaak gepaard gaat met een pijnlijke hoest. Bij acute bronchitis treedt eerst een droge hoest op en later een productieve hoest. Bovendien heeft de getroffen persoon verkoudheid en keelpijn. Artsen spreken van chronische bronchitis als iemand in minimaal twee opeenvolgende jaren gedurende minimaal drie opeenvolgende maanden dagelijks hoest en sputum (productieve hoest) heeft gehad. Heel vaak is roken de oorzaak van chronische bronchitis.
Longontsteking: Een hoest kan ook op een longontsteking duiden. In het begin is het meestal droog; later hoest de patiënt slijm op. Andere symptomen van longontsteking zijn kortademigheid, hoge koorts, plotselinge koude rillingen en een ernstig ziektegevoel.
Inslikken of inademen van irriterende gassen, stof, enz.: Wanneer voedsel of vloeistof per ongeluk in de luchtpijp terechtkomt in plaats van in de slokdarm, ontstaat er een droge, irriterende hoest – het lichaam probeert de vreemde lichamen door te hoesten terug naar de mondholte te verplaatsen . Hetzelfde gebeurt wanneer irriterende gassen, stof of andere vreemde voorwerpen worden ingeademd (inhalatie) of ingeslikt (aspiratie).
Allergie: Allergische hoest kan bijvoorbeeld voorkomen bij schimmelallergie, voedselallergie en huisstofmijtallergie. Mensen met een pollenallergie (hooikoorts) ontwikkelen later vaak ook astma, waarbij hoesten en kortademigheid de eerste tekenen zijn.
Bronchiale astma: Astma is een wijdverspreide, chronische ziekte met ontstekingen en vernauwing van de luchtwegen. Patiënten hebben last van een overwegend droge hoest (ook 's nachts) en aanvallen van kortademigheid. Een fluitend ademgeluid (piepende ademhaling) is ook typisch.
Longcollaps (pneumothorax): In dit geval is er sprake van een pathologische ophoping van lucht tussen de binnenste en buitenste longpleura, waar normaal gesproken geen lucht is. De reden hiervoor is bijvoorbeeld het barsten van de longblaasjes of een letsel aan de long. De aangetaste long klapt in, herkenbaar aan het plotseling optreden van pijn op de borst die naar de rug kan uitstralen. Bovendien ontwikkelen zich vaak droge hoest, ademhalingspijn en toenemende kortademigheid met oppervlakkige ademhaling.
Longembolie: Hoesten kan ook een teken zijn van longembolie, een verstopping van een bloedvat in de longen door een bloedstolsel. Kleinere longembolieën veroorzaken soms geen symptomen of slechts een korte hoest. Grotere bloedstolsels veroorzaken daarentegen plotselinge symptomen zoals hoesten (mogelijk bloederig), kortademigheid, pijn op de borst, hartkloppingen, duizeligheid, bewustzijnsverlies en blauwachtige verkleuring van de huid en slijmvliezen.
Interstitiële longziekten: Deze term omvat meer dan 200 verschillende longziekten veroorzaakt door schade aan de longblaasjes (luchtzakjes). Als gevolg hiervan is er sprake van ontsteking en een pathologische proliferatie van bindweefsel (fibrose) in het gebied van het longinterstitium, dat wil zeggen de dunne weefselwand tussen de longblaasjes. Interstitiële longziekten gaan gepaard met kortademigheid bij inspanning (dyspnoe bij inspanning) en een aanvalachtige, droge hoest.
Kinkhoest (kinkhoest): Kinkhoest is een ernstige luchtweginfectie veroorzaakt door bacteriën en is zeer besmettelijk. Patiënten lijden aan krampachtige hoestaanvallen, gevolgd door het snakken naar lucht (vandaar de naam kinkhoest).
Pseudo-kroep: Een droge, blaffende hoest is typerend voor deze virusgerelateerde ontsteking van de bovenste luchtwegen. Andere symptomen zijn onder meer heesheid, fluitende of piepende ademhalingsgeluiden bij het inademen en geen of slechts een lichte temperatuurstijging. Kortademigheid kan ook voorkomen. Pseudocroep komt het meest voor bij jonge kinderen.
Tuberculose (consumptie): Tuberculose (tbc) is een chronische bacteriële infectieziekte die meestal de longen aantast, en minder vaak andere lichaamsorganen. De karakteristieke symptomen van longtuberculose zijn onder meer aanhoudende hoest, hetzij met (productieve hoest) of zonder sputum (droge hoest). In het gevorderde stadium van de ziekte wordt bloederig sputum opgehoest (bloedspuwing).
Cystic fibrosis: Bij deze aangeboren stofwisselingsziekte is de afscheiding van verschillende lichaamsafscheidingen zoals slijm en zweet verstoord. Er vormt zich bijvoorbeeld stroperiger slijm in de luchtwegen, waardoor de kortademigheid toeneemt. Vaak ontstaat er ook een chronische hoest (meestal met slijmproductie, soms vermengd met bloed).
Hartinsufficiëntie: Bij hartinsufficiëntie (hartfalen) kan het hart het lichaam niet meer van voldoende bloed en zuurstof voorzien. De orgaanzwakte kan de linkerkant van het hart (linkszijdig hartfalen), de rechterkant van het hart (rechtszijdig hartfalen) of beide helften (globaal hartfalen) beïnvloeden. Zowel linkszijdig als bilateraal (globaal) hartfalen kan chronische droge hoest veroorzaken, vooral 's nachts (de hoest neemt toe als u ligt).
Bijwerking van medicijnen: Sommige medicijnen kunnen als bijwerking een chronische droge hoest veroorzaken, die vaak voorkomt bij aanvallen. Deze medicijnen omvatten bijvoorbeeld ACE-remmers en bètablokkers. Beide dienen als cardiovasculaire medicijnen, bijvoorbeeld bij hartfalen en hoge bloeddruk. Daarnaast kan gebruik van het ontstekingsremmende cortisone (in sprayvorm) ook hoesten veroorzaken.

Hoesten: chronische ziekten

Astma, chronische bronchitis, cystische fibrose – zoals uit de bovenstaande lijst blijkt, kan hoest ook een symptoom zijn van verschillende chronische ziekten.

Chronische hoest bij kinderen

Bij kinderen is chronische hoest vaak het gevolg van:

overgevoeligheid van de luchtwegen na een virale infectie
bronchiale astma
reflux van zure maaginhoud in de slokdarm (gastro-oesofageale reflux) of inademing van maaginhoud (pulmonale aspiratie)

Zeldzame oorzaken van chronische hoest bij kinderen zijn onder meer het inademen van vreemde voorwerpen, cystische fibrose en ontsteking van de kleinste luchtwegen in de longen (bronchiolitis) na een virale infectie.

Chronische hoest bij volwassenen

Veelvoorkomende oorzaken van chronische hoest bij volwassenen zijn:

chronische bronchitis (als gevolg van roken)
bronchiale astma
Terugvloeiing van zure maaginhoud naar de slokdarm (gastro-oesofageale reflux)
Overproductie van slijm in de neus en sinussen met afvoer van slijm naar de keel (“post-nasale drip”)
Linkszijdige hartinsufficiëntie (linkerhartfalen)

In zeldzame gevallen bij volwassenen, bijvoorbeeld, zijn longontsteking, tuberculose, longkanker of het gebruik van ACE-remmers (cardiovasculaire geneesmiddelen) verantwoordelijk voor de chronische hoest, of is de chronische hoest psychologisch.

Hoest: behandeling

Bij ongecompliceerde acute hoest als gevolg van verkoudheid zijn algemene maatregelen meestal voldoende om de symptomen te verlichten. Patiënten moeten bijvoorbeeld voldoende drinken (bijvoorbeeld: kruidenthee, water), stoominhalaties doen (20 minuten bij een watertemperatuur van 43°C) en zich onthouden van (actief en passief) roken.

Medicatie tegen hoest

Medicijnen tegen hoest worden alleen gegeven als het absoluut noodzakelijk is of als de symptomen de patiënt ernstig beïnvloeden (zoals pijnlijke hoest). Afhankelijk van de behoefte kan een hoestslijmoplossend middel of een hoestblokker worden gebruikt.

Soms worden dergelijke hoestmedicijnen ook gebruikt bij ernstige gevorderde ziekten zoals longkanker, wanneer genezing niet langer mogelijk is.

Hoest slijmoplossend

Het is momenteel echter niet voldoende bewezen dat hoestslijmmiddelen daadwerkelijk helpen bij een acute hoest in de context van een acute luchtweginfectie. In het geval van chronische bronchitis of COPD kunnen de medicijnen mogelijk voorkomen dat de symptomen verergeren (exacerbatie).

Hoestblokkers

Hoestblokkers (hoestonderdrukkers, antitussiva) zoals codeïne, dihydrocodeïne en dextromethorfan worden vaak gebruikt om een pijnlijke, droge, irriterende hoest te behandelen – dat wil zeggen een niet-productieve hoest zonder sputum. Ze zijn bedoeld om de hoestdrang te temperen en zo het geïrriteerde slijmvlies in de luchtwegen te laten herstellen. Hoestblokkers worden vaak ook 's avonds gegeven – met als doel de patiënt een ongestoorde nachtrust te gunnen.

Ook met antitussiva is voorzichtigheid geboden vanwege de mogelijke bijwerkingen. Bij sommige preparaten (zoals codeïne, een stof die verwant is aan opium) bestaat bovendien het risico op misbruik en afhankelijkheid; bovendien kunnen hoestblokkers als bijwerkingen constipatie en slechte concentratie veroorzaken.

Om deze redenen worden antitussiva vaak kritisch bekeken en slechts met voorzichtigheid voorgeschreven. Patiënten moeten advies inwinnen bij een arts of apotheker over de mogelijke bijwerkingen.

Hoestblokkers mogen nooit worden gebruikt bij productieve hoest! Door het onderdrukken van de hoestprikkel wordt het slijm in de luchtwegen anders niet meer opgehoest, wat de ademhaling kan belemmeren en de kolonisatie van bacteriën in het vastzittende slijm bevordert. Om dezelfde reden mogen bij hoest niet tegelijkertijd een slijmoplossend middel (hoestonderdrukker) en een hoestblokker worden gebruikt.

antibiotica

Antibiotica helpen overigens niet tegen virale infecties van de luchtwegen (bijvoorbeeld verkoudheid, griep).

Homeopathie tegen hoest

Als je homeopathie voor droge hoest wilt proberen, moet je Bryonia (voor droge, irriterende hoest, hoofdpijn en pijnlijke ledematen) of Drosera (droge, blaffende hoest en rillende koorts) gebruiken. Welke sterkte van het homeopathische middel in elk individueel geval het meest geschikt is en hoe u het preparaat correct kunt gebruiken, kunt u bij een ervaren arts, apotheker of alternatief arts te weten komen.

Het concept van homeopathie en de specifieke effectiviteit ervan zijn controversieel in de wetenschap en niet duidelijk bewezen door studies.

Huismiddeltjes tegen hoest

Aanvullende huismiddeltjes tegen hoest zijn onder meer warme kompressen of kompressen voor de borst en rug, zoals een kompres van mosterdmeel voor een hoest in de borst en een gemberkompres voor een productieve hoest. Inademen is ook een goede tip, vooral in het laatste geval: diep inademen van warme dampen vergemakkelijkt het losmaken van vastzittend slijm in de luchtwegen.

Een ander beproefd huismiddeltje tegen lastige hoest is hoestsiroop. Je kunt het zelf bereiden met bijvoorbeeld uien of radijsjes. Hoe u dit kunt doen en meer over effectieve huismiddeltjes voor droge en productieve hoest, leest u in het artikel Huismiddeltjes voor hoest.

Huismiddeltjes hebben hun grenzen. Als de klachten langdurig aanhouden, niet beter worden of zelfs verergeren, dient u altijd een arts te raadplegen.

Hoest: wanneer moet u een arts raadplegen?

In de volgende gevallen van hoest moet u onmiddellijk medische hulp inroepen:

Hoest met pijn op de borst
Hoesten met kortademigheid (en mogelijk blauwachtige verkleuring van de huid, zoals op de lippen)
Hoesten met hoge koorts
Ophoesten van grote hoeveelheden bloed (bloedspuwing)
Hoesten tijdens/na een verblijf in landen waar tuberculose wijdverbreid is
Hoesten na contact met tuberculosepatiënten
Hoest bij bekende kanker in de geschiedenis
Hoest bij patiënten met immuundeficiëntie, HIV-infectie of onder immunosuppressieve therapie (behandeling die het immuunsysteem onderdrukt)
Hoesten bij extreem zware rokers

In de volgende gevallen van hoest moet u onmiddellijk medische hulp inroepen:

Hoesten met kortademigheid (en mogelijk blauwachtige verkleuring van de huid, zoals op de lippen)
Hoesten met hoge koorts
Ophoesten van grote hoeveelheden bloed (bloedspuwing)
Hoesten tijdens/na een verblijf in landen waar tuberculose wijdverbreid is
Hoesten na contact met tuberculosepatiënten
Hoest bij bekende kanker in de geschiedenis

Hoest bij patiënten met immuundeficiëntie, HIV-infectie of onder immunosuppressieve therapie (behandeling die het immuunsysteem onderdrukt)

Hoesten bij extreem zware rokers

Keeluitstrijkje: Als difterie de hoest kan veroorzaken, neemt de arts een keeluitstrijkje. Dit wordt in het laboratorium onderzocht op difteriebacteriën en hun toxine. Ook kan de arts een keeluitstrijkje (of neusuitstrijkje) afnemen om een mogelijke infectie met het nieuwe coronavirus op te sporen.
Onderzoek van sputum (sputumonderzoek): Onderzoek van sputum tijdens een productieve hoest kan bijvoorbeeld tuberculose of pleuritis identificeren als triggers van hoest.
Bloedonderzoek: De arts kijkt bijvoorbeeld vooral naar het aantal witte bloedcellen (leukocyten) bij het ophelderen van bijvoorbeeld een longontsteking. Een analyse van de bloedgassen (zuurstof, kooldioxide) kan uitwijzen of de gasuitwisseling in de longen verstoord is, zoals het geval is bij astma en COPD.
Longfunctietest: Hier onderzoekt de arts of de hoest te wijten is aan vernauwing van de luchtwegen, zoals bij astma, COPD of bronchiëctasie. Er zijn verschillende onderzoeksmethoden beschikbaar, waaronder spirometrie en bodyplethysmografie.
Bronchoscopie: Bij deze procedure steekt de arts een kleine camera in die is bevestigd aan een dunne buis of een soort metalen pijp door de luchtpijp om in de longen te kijken. Dit onderzoek is geïndiceerd wanneer een ingeslikt vreemd lichaam of longkanker de hoest zou kunnen veroorzaken. De bronchoscoop kan ook worden gebruikt om specifieke monsters van secreties of weefsel te verkrijgen voor verder onderzoek.
Priktest: Deze huidtest wordt gebruikt om allergieën op te helderen. Door het toepassen van verschillende teststoffen is het mogelijk om vast te stellen of bijvoorbeeld huisstofmijt, schimmels of bepaalde voedingsmiddelen een allergische hoest en andere allergische klachten veroorzaken.
Zweettest: Deze test is nuttig als wordt vermoed dat cystische fibrose een oorzaak van hoesten is. Dit komt doordat de ziekte niet alleen de samenstelling van het slijm in de luchtwegen verandert, maar ook die van onder meer het zweet.
Gastroscopie: Als de hoest te wijten kan zijn aan het terugvloeien van de maaginhoud naar de slokdarm (refluxziekte), kan dit worden vastgesteld door middel van gastroscopie.
Computertomografie (CT): CT kan worden gebruikt om te bepalen of de hoest wordt veroorzaakt door bijvoorbeeld chronische sinusitis, longkanker of longembolie.
Hart-echografie (echocardiografie): Een hart-echografie zal uitwijzen of hartfalen achter de hoest zit.