Hoe fysostigmine werkt
Fysostigmine stimuleert de activiteit van het parasympathische zenuwstelsel. Dit deel van het autonome zenuwstelsel is betrokken bij het controleren van de interne organen, de hartslag, de ademhaling en de spijsvertering.
Fysostigmine is een zogenaamde cholinesteraseremmer. Het blokkeert het enzym acetylcholinesterase, dat de neurotransmitter acetylcholine afbreekt. Acetylcholine is een belangrijke signaalstof van het parasympathische zenuwstelsel. Als er bijvoorbeeld door vergiftiging of een aangeboren aandoening te weinig acetylcholine vrijkomt, kan dit leiden tot bewegingsstoornissen en defecte orgaanfuncties.
Omdat fysostigmine de afbraak van de neurotransmitter remt, is er gedurende langere tijd meer acetylcholine in het lichaam beschikbaar. Dit verhoogt de parasympathische activiteit: fysostigmine kan de hartslag verlagen, de pupil van het oog doen samentrekken, de bronchiën vernauwen en de darmen stimuleren om actiever te worden. Het verhoogt ook de afscheiding van speeksel, maagsap en zweet.
Het actieve ingrediënt kan gemakkelijk de bloed-hersenbarrière passeren en zo ook de concentratie acetylcholine in het centrale zenuwstelsel verhogen.
Absorptie, afbraak en uitscheiding
Het actieve ingrediënt wordt rechtstreeks in een ader of spier geïnjecteerd. Hierdoor kan het zich snel in het weefsel verspreiden en zijn effect ontwikkelen. Het wordt al na een kwartier voor de helft afgebroken door een enzym (cholinesterase). Het wordt via de urine uitgescheiden.
Wanneer wordt fysostigmine gebruikt?
Physostigmine is in Duitsland en Oostenrijk goedgekeurd voor de behandeling van:
- Vergiftiging met anticholinergische stoffen* zoals alkaloïden (in belladonna, datura etc.), ingrediënten van sommige paddenstoelen (zoals panter en vliegenzwam), tricyclische antidepressiva (zoals amitriptyline, imipramine), sterke pijnstillers uit de opiaatgroep en diverse anesthetica
- Delirium bij alcoholontwenning (vorm van delirium)
- Vertraagd ontwaken na een operatie (alleen goedgekeurd in Duitsland)
- Koude trillingen, ook wel ‘rillen’ genoemd (alleen goedgekeurd in Duitsland)
Er zijn in Zwitserland geen medicijnen op de markt die fysostigmine bevatten.
Hoe wordt Fysostigmine gebruikt?
Fysostigmine wordt rechtstreeks in een ader of spier toegediend. Volwassenen krijgen in eerste instantie meestal twee milligram. Indien nodig kan na 15 tot 20 minuten nog een dosis van één tot vier milligram worden gegeven. De werkzame stof moet langzaam worden geïnjecteerd om het risico op bijwerkingen te verminderen.
In zeer zeldzame gevallen is het nodig om een patiënt gedurende een langere periode een continu infuus met fysostigmine te geven.
Wat zijn de bijwerkingen van fysostigmine?
Mogelijke bijwerkingen zijn misselijkheid, braken, een vertraagde hartslag (bradycardie), hevig zweten, vernauwing van de bronchiën (bronchoconstrictie) en zelfs een hersenaanval (= aanval die zijn oorsprong vindt in de hersenen).
Waar moet bij het gebruik van fysostigmine rekening mee worden gehouden?
Contra-indicaties
In bepaalde gevallen mag fysostigmine niet worden toegediend. Deze absolute contra-indicaties omvatten
- Vergiftiging met onomkeerbare cholinesteraseremmers
- Myotone dystrofie (een erfelijke spierziekte)
- Depolarisatieblok na toediening van depolariserende spierverslappers
- Gesloten craniocerebraal trauma
Er zijn ook relatieve contra-indicaties, dat wil zeggen omstandigheden waarin de voordelen en risico's van toediening van fysostigmine eerst zeer zorgvuldig moeten worden afgewogen. Het medicijn mag alleen worden toegediend als de verwachte voordelen groter zijn dan de risico's.
Dit geldt voor een ernstig vertraagde hartslag (bradycardie), lage bloeddruk (hypotensie), bronchiale astma, diabetes, colitis ulcerosa en de ziekte van Parkinson.
De toediening van fysostigmine wordt zeer strikt opgevolgd, omdat de werkzame stof zeer giftig is. De dodelijke dosis voor mensen bedraagt slechts ongeveer tien milligram.
Interacties
Fysostigmine en andere leden van de klasse van actieve stoffen (indirect werkende parasympathicomimetica: distigmine, neostigmine) hebben een wisselwerking met verschillende andere geneesmiddelen. Ze beïnvloeden bijvoorbeeld de werking van spierontspannende stoffen (spierverslappers). De werking van zogenaamde niet-depolariserende spierverslappers (Rocuronium, Atracurium etc.) wordt verzwakt, terwijl die van depolariserende spierverslappers langer duurt.
Bovendien kunnen fysostigmine en verwante verbindingen in combinatie met cardiovasculaire geneesmiddelen van het bètablokkertype leiden tot lage bloeddruk en hartgeleidingsstoornissen.
Leeftijdsbeperking
Zwangerschap en borstvoeding
Er is weinig ervaring met het gebruik van fysostigmine tijdens zwangerschap en borstvoeding.
Gebruik bij zwangere vrouwen is mogelijk indien absoluut noodzakelijk. Voor de zekerheid kan de ontwikkeling van het ongeboren kind nauwlettend gevolgd worden door middel van echografie. Er zijn geen meldingen van aangeboren afwijkingen na toediening van fysostigmine tijdens de zwangerschap.
Noodzakelijk kortdurend gebruik van fysostigmine tijdens de borstvoeding lijkt aanvaardbaar. Het kind moet echter zorgvuldig worden geobserveerd.
Hoe u medicijnen kunt verkrijgen met fysostigmine
Fysostigmine is in Duitsland en Oostenrijk alleen op recept verkrijgbaar en wordt toegediend door een arts.
Er zijn in Zwitserland geen medicijnen op de markt met de werkzame stof fysostigmine.
